De vorige keer ben ik ingegaan op het begrip “rechtsstaat”. We hebben grofweg gewezen op het feit, dat de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Nederland geen vanzelfsprekende zaak is. Deze keer wil ik het begrip “democratie” onder de loupe nemen.

Het begrip “democratie”
Democratie is een bestuursvorm. De naam komt van de Griekse woorden démos=volk en kratein=regeren, en betekent zoveel als ‘het volk regeert’. In een democratie is de voltallige bevolking dus soeverein, en komt alle autoriteit van de (minstens theoretische) instemming van het volk. Deze bestuursvorm is gebaseerd op het menselijke gelijkheidsideaal. Als iedereen vrij en gelijk in rechten en plichten geboren is (zoals in het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staat) dan heeft ook niemand méér recht dan iemand anders om bepaalde wetten of beslissingen door te drukken. Het implementeren van die theorie in de politieke praktijk is vaak nog veel minder vanzelfsprekend dan de politici graag beweren.

nl.wikipedia.org/wiki/Democ…

Regentenstaat
Wat de Nederlandse invulling van het begrip democratie betreft mogen we stellen, dat het systeem niet en de implementatie van de democratie niet aan de eisen van de Universele Verklaring voldoen. Nederland is van oudsher een “regentenstaat” en blijft dat. Er is sprake van een kaste van regenten. Wie zijn die regenten ?

Een hellend vlak
Sinds de Paarse kabinetten (socialistisch-liberale kabinetten van Kok) heeft politiek Nederland zich definitief op een hellend vlak gestort: de omheining van het terrein van wet- en regelgeving tegenover het terrein van de praktische uitvoering wordt zodanig doorgedrukt, dat er geen enkele feed back is naar het beleid, c.q. de wetgever. M.a.w. de regering acht zich niet langer verantwoordelijk voor de maatschappelijke effecten en de uitvoering van haar beleid en holt zodoende als een blind paard dwars door alle geledingen van de samenleving. Dat zagen we bij de besluitvorming rond de Betuwelijn, de HSL en de “privatiseringsgolf” bijvoorbeeld. Dit heeft twee dramatische gevolgen:
1) De directe schade (Betuwelijn, HSL) is enorm en kan nergens verhaald worden;
2) De indirecte schade (privatiseringsgolf) uit zich in de arrogante manier van de afsplitsing van taken, van bevoegdheden en verantwoordelijkheden: steeds meer bureaucraten en would-be bureaucraten wensen zich niet langer bezig te houden met uitvoeringstaken, maar alleen nog met wet- en regelgeving en controle. Overheid (en bedrijfsleven) storten zich op een nieuwe hype: de management hype “Sturen op cijfers” is de leus. Dit is echter een kunstmatige opsplitsing, want dit zijn slechts gewone beheerstaken (uitvoeringstaken). Maar het is wel de bedoeling, dat dit “nieuwe” middle-management (meestal op ongecontroleerde wijze) het maatschappelijk veld aanstuurt.

Management hype
Er vindt een enorme explosie van het aantal “managers” plaats. Het is een nieuwe generatie die (graag) de lakens uitdeelt, die de oudere verdringt. Hij is veelal zogenaamd opgeleid door dure managementopleidingsinstituten en wordt geadviseerd door dure management-consultants, heeft geen praktijkervaring, is volslagen improductief, frustreert meestal een professionele aanpak en kost handen vol geld. Door deze hype wordt de hele samenleving ontwricht. Binnen de kaste kennen we bijvoorbeeld: regiomanager, P&O manager, business manager, case manager, HRM manager, water manager, QA manager, zorgmanager, accountmanager, floor manager, etc. In de publieke sector betekent dat, dat de overheid niet meer aanspreekbaar is voor de burger, dat er een wildgroei van zelfstandige bestuursorganen ZBO’s plaatsvindt, dat z.g. privatiseringen leiden tot pseudo-overheidsmonopolies. Denk aan de Nuons, de Essents, de Spoorwegen.

Quasi-private bedrijven
Bestuurlijke vernieuwing zou daarop het antwoord moeten zijn. Kansen of bedreigingen ? Vooralsnog lijkt het laatste het geval. Vandaar deze reeks korte beschouwingen. Want wat zien we in werkelijkheid gebeuren ?
Het zijn van oudsher publieke uitvoeringstaken die sinds kort door monopolistische privaatrechtelijke ondernemingen worden uitgeoefend. Een goede zaak ? Nee, juist niet, helaas. Want deze organisaties behouden hun overheidskarakter. Ze maken op allerlei wijzen misbruik van publiekrechtelijke (dwingende) wet- en regelgeving. M.a.w het zijn quasi-private ondernemingen. Zij worden op “bestuurlijk niveau” geleid door (ex-) politici en bureaucraten, met een sterk overheidsmonopolistische denk- en werkwijze.

Meer groei, meer macht en meer bureaucratische monopolies
Maar dat is nog lang niet alles. De socialistisch-liberale kabinetten hebben zodoende bovendien tot gevolg gehad, dat er een enorme onoverzichtelijke ongecontroleerde belangenverstrengeling binnen bestuurlijk Nederland heeft plaatsgevonden. De verzelfstandigde ZBO’s bijvoorbeeld wachten al bijna 5 jaar op de invoering van een kaderwet ZBO’s, waarin bevoegdheden en verantwoordelijkheden eindelijke worden geregeld.
De uitvoerende macht (regering) ontgaat op deze wijze de ministeriele verantwoordelijkheid die dan ook inmiddels een wassen neus is geworden.

Hoezo democratisch ? De Nederlandse regeringsvorm voldoet dus blijkbaar niet aan democratische criteria. Wat is Nederland dan wel ?

Volgende week bespreek ik enkele nieuwe bestuurlijke ontwikkelingen.

Zie:
Rechtsstaat: www.vrijspreker.nl/blog/?it…

Links:
Drieluik over democratie door “Tegenlicht” www.vpro.nl/programma/tegen…
Forum over democratie (Tegenlicht)
vpro.react.nl/programma/teg…
Essay-tje over democratie:
home.worldonline.nl/~sttdc/…
Democratie voor Nederlanders
www.vpro.nl/info/tegenlicht…
Democratie voor beginners
Deel I van het dossier democratie
www.vpro.nl/programma/tegen…
Citaten over democratie:
www.vpro.nl/programma/tegen…
Fareed Zakaria
www.vpro.nl/programma/tegen…
Democratie voor gevorderden
Deel II van het dossier democratie: De haperende democratie in Amerika
www.vpro.nl/programma/tegen…
Democratie
www.meervrijheid.nl/index.h…
Democratie een slecht en verdorven idee
www.meervrijheid.nl/index.h…

De graaicultuur
www.vpro.nl/programma/tegen…
Maakbaar Nederland
www.vpro.nl/programma/tegen…

© Copyright Harry Stulemeijer, 2005

9 REACTIES

  1. Uitstekend stuk, het legt ook de vinger op waarom zoveel Nederlanders zeer ontevreden zijn over hun bestuur. Iets waar de politici zich niets aan gelegen laten. Apres nous le deluge.

  2. [1]
    Om politicus te worden word je tegenwoordig geacht rücksichtslos te zijn, zodra de "partij" dat nodig vindt. Een partij Leider c.q. partijcoryfee is praktisch onaantastbaar, omdat hij vanaf een zeker moment één of méér alternatieve baantjes voor zichzelf (en dus ook voor partijvriendjes) heeft gecreeerd.
    Dat is een machiavellistische eigenschap. Dit gedrag houdt alleen rekening met een beperkt welomschreven (meestal) geheim groepsbelang ("inner circle").
    Zie:
    http://www.xs4all.nl/~edjan

  3. [2] Harry,

    Ik moet hierbij ook denken aan hetgeen
    James Burnham (na bestudering van o.m. Macchiavelli)opmerkte over de "political man" :

    1)All politics is concerned with the struggle for power among individuals and groups;
    2)genuine political analysis involves correlating facts and formulating hypotheses about the future without reference to what ought to happen;
    3)there is a distinction between the "formal" and "real" meaning of political rhetoric, which can only be discovered by analyzing the rhetoric in the context of the actual world of time, space, and history;
    4)“political man” is primarily a “non-logical” actor driven by “instinct, impulse and interest;”
    5)rulers and political elites are primarily concerned with maintaining and expanding their power and privileges;
    6)rulers and elites hold power by “force and fraud;”
    7)all governments are sustained by “political formulas” or myths;
    8)all societies are divided into a “ruling class” and the ruled; 9)and
    in all societies the “structure and composition” of the ruling class changes over time.

    ( http://www.unc.edu/depts/di… )

    Groetz,

    Cincinnatus

  4. [3]
    Cincinnatus,
    Hartelijk dank voor die fantastische link. Prima analyse van Francis P. Sempa over James Burnham. Zeer to the point en zeer de moeite waard. Dit soort beschouwingen zou je eigenlijk van praktisch "algemeen belang" kunnen noemen, ware het niet, dat het begrip "algemeen belang" in libertarische zin zwaar besmet is.

    Bij mijn weten, tref je dit soort analyses van hoog kwalitatief gehalte niet in de Nederlandse taal aan. Dit biedt ons daarom in elk geval ruimte om dergelijke beschouwingen aan de Nederlandse en de Europese gang van zaken te wijden. In het kader van mijn huidige reeks artikeltjes zal ik mij echter beperken tot enkele korte, noodzakelijkerwijs onvolledige, aanduidingen van de Nederlandse situatie. Hiermee hoop ik de lezer wat houvast te geven tegen de destructieve maatschappelijke krachten waaraan hij voortdurend blootgesteld blijft.

    Groet,
    Harry

  5. [4] Harry,

    In een stoute bui heb ik vroeger op een ander forum (in een debat over Harry Kuitert) es gesteld dat de
    gemiddelde Nederlandse intellectueel
    op z’n klompen de 10 jaar tervoren door Angelsaxen gebaande paden nasloft
    en dat wat in Nederland doorgaat voor
    vernieuwende denkers meestal weinig anders zijn dan napraters van (halfbegrepen) theorieën die in de USA
    alweer passee zijn.Het moet van Abraham Kuyper geleden zijn dat er nog es een Nederlandse theoloog, filosoof
    of politiek theoreticus zich heeft aangediend die iets origineels wist te
    melden.

    Voor je me verdenkt van "anti-nederlandse agitatie" : ik voegde er nog aan toe dat het in Vlaanderen nog
    erger was : als "grote Vlaamse denkers" gelden lui die met 10 jaar
    vertraging herhalen wat ze tijdens
    blowsessie in een Amsterdamse coffeshop hebben horen zeggen.

    In ieder geval ben ik heel blij dat ik dankzij het internet en amazon verder
    kan kijken dan m’n Vlaamsche (Nederlandse) paddestoel.
    Groetz,

    Cincinnatus.

  6. [5]
    Cincinnatus,
    Als niet-Fortuynist (maar ietsist of zo) ben ik het met je eens, mits je Fortuyn niet meerekent, ;-).
    Groet,
    Harry

  7. Harry,

    Denk je dat ze in Amerika of Australië potige Pim kennen dan ? Of dat ze
    de "verweesde samenleving" in het Duits, Koreaans of Swahili aan het vertalen zijn ? Of dat ie binnen 250
    jaar opduikt naast Macchiavelli, Hobbes,Montesquieu, Locke, (helaas ook) Rousseau en James Madison als een klassiek politiek theoreticus of naast
    Smith, Ricardo, Keynes en Von Mises als een economisch klassieker ? Denk je dat Fortuyn straks in het rijtje van internationaal nog steeds herinnerde intellectueel invloedrijke Nederlanders als Erasmus, Arminius , Spinoza gaat worden bijgezet ?

    Ik mocht potige Pim graag en vond hem positief afsteken in vergelijking met het politiek correcte zootje van linxe napraters a la Freek De Jonge maar het blijft toch éénoog in het land der blinden.

    Groetz,

    Cincinnatus.

  8. [6] Harry,

    Het bedompte intellectuele klimaat in de polder is treffend beschreven door
    W.F. Hermans in z’n boeken "Mandarijnen op zwavelzuur" en "Onder professoren".

    Hermans was nog zo’n éénoog in het land der blinden en net als Fortuyn
    kreeg ie de linxe kerk achter zich.
    Internationaal stelt Hermans niks voor
    natuurlijk maar in vergelijking met door de mainstream geadoreerde complete nitwits als Brusselmans, Lannoye, Claus of Müllisch was ie een
    diepzinnig denker.

    Groetz,

    Cincinnatus.

Comments are closed.