Sinds 1992 blijkt de Nederlandse politiek zich publiekelijk bewust van het probleem van bestuurlijke integriteit. De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken (BZK) Ien Dales (PvdA) hield dat jaar in juni een speech in Apeldoorn op het Congres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), getiteld: “Om de integriteit van het Openbaar Bestuur”.

“Integriteit van het bestuur is immers niet van nature gegeven. Zij kan op verschillende manieren onder druk komen te staan. Het gaat mij daarbij niet zozeer om fraude en corruptie in het bestuur – maar vooral om machtsbederf. Ik moet wellicht wat duidelijker worden over het begrip “machtsbederf”.
Fraude en corruptie zijn zwaar beladen termen, die een afgebakende strafrechtelijke inhoud hebben. Machtsbederf is breder, het draagt het element van ontbinding, verval, vervaging van normen, in zich. Het gaat mij om het sluipend gevaar van bezoedeling van de ambtelijke en politieke reputatie, van aantasting van integriteit van bestuurders, van ontkenning van de hoge waarden waarvoor de democratische rechtsstaat staat. Machtsbederf kan ‘in the end’ leiden tot gecorrumpeerd worden, corruptie en fraude.”
Zij stelde: “Hoe groot de verleidingen ook moge zijn, van politici, bestuurders en ambtenaren moet worden geĆ«ist dat zij integer zijn. Zij zijn door hun ambtseed daaraan gebonden. Maar ik meen wel dat er ontwikkelingen zijn, die ons tot waakzaamheid nopen.

Dales signaleert de volgende “ontwikkelingen die tot waakzaamheid nopen”

1. Het niet zo nauw nemen met de democratische spelregels.
Zij noemt: voortijdig lekken van informatie naar de media, bijvoorbeeld van beraadslagingen van de Ministerrad (“intern beraad moet frank en vrij zonder hypotheek van de openbaarheid kunnen worden gevoerd. (…) Het ontijdig naar buiten brengen van niet afgeronde en onvolledige beleidsvoornemens frustreert het overleg met de volksvertegenwoordiging. Het naar buiten brengen van vertrouwelijke informatie heeft niets te maken met het dienen van openbaarheid. Het beginsel van openbaarheid van bestuur is een groot, ook in de Grondwet verankerd, goed. De Wet openbaarheid van bestuur garandeert dat wat openbaar dient te zijn, ook openbaar kan worden. Eveneens stelt de Wet openbaarheid van bestuur grenzen aan de openbaarheid. Het in acht nemen van die grenzen is wezenlijk voor het goed kunnen functioneren van de overheid. Het lekken van vertrouwelijke informatie is fnuikend voor de kwaliteit van het bestuur en voor de democratische spelregels.

2. Gevaar van oneigenlijke beĆÆnvloeding van politieke besluitvorming en corruptie van
overheids- en semi-overheidsfunctionarissen.

Nederland heeft een open economie en streeft traditioneel naar open betrekkingen, zowel in financieel en economisch opzicht als voor wat betreft zijn maatschappelijke en culturele ontwikkelingen. Het zou naĆÆef zijn er van uit te gaan dat Nederland geheel zou kunnen ontkomen aan de import van negatieve randverschijnselen, die een veiligheidsrisico voor de democratische rechtsorde inhouden. BeĆÆnvloeding door georganiseerde misdaad doet zich veelal voor in de vorm van systematische corrumpering van politici, overheids- en semioverheidsfunctionarissen. aangewakkerd door de grootte van
het materiƫle voordeel en in de hand gewerkt door toenemende normvervaging, vindt
corruptie doorgaans plaats in de vorm van omkoping of via het plaatsen of rekruteren van handlangers in sleutelfuncties bij overheid en bedrijfsleven.

3. de geruchtenstroom en de reactie daarop
“Het lijkt de laatste tijd wel elke week weer raak in de media. Dat die verhalen, vooral wanneer zij journalistiek nauwkeurig gecheckt zijn, worden gepubliceerd is goed. Het maakt duidelijk dat de media hun rol als “waakhond” van de democratie serieus nemen. Het signaleren van publieke misstanden is een onderdeel van die waakhond-functie.
Ik word echter niet altijd vrolijk van de reactie van de politiek verantwoordelijke bestuurders op die verhalen. En die reactie is essentieel! Het is van tweeƫn ƩƩn: of een gerucht blijkt waar te zijn en dan moet het politiek verantwoordelijk bestuur onverwijld maatregelen treffen, of een gerucht is onwaar: dan moet het politiek
verantwoordelijk bestuur, ook ter bescherming van de reputatie van betrokken bestuurders en ambtenaren, het gerucht publiekelijk ontzenuwen. Wat uitermate schadelijk is, is dat deze geruchten in de publieke opinie blijven hangen; dat doet afbreuk aan het aanzien van de politiek en het bestuur.”

Commentaar:
Het lijkt erop, dat de huidige regering alles doet om de normen van behoorlijk bestuur, de wetgeving compleet aan haar laars lappend,
tot een aanfluiting te maken. Als je al kijkt naar het doelbewust lekken van beleidsvoornemens (Aanbieding Rijksbegroting 2006 op Prinsjesdag) naar de media, moet elk weldenkend wezen tot de conclusie komen, dat deze regering op de meest brutale wijze zelfs elke positieve kritiek op haar beleid negeert. Niet alleen negeert zij de “normale” democratische omgangsregels met de volksvertegenwoordiging, maar speelt zij ook de oppositie regelrecht in de kaart, de coalitiepartijen waaronder Kamervoorzitter Weisglas (VVD) ongetwijfeld tot wanhoop drijvend. Het zullen je vrienden maar zijn.

Het is dan ook duidelijk, dat dit integriteitsbeleid, zoals door deze regering uitgeoefend, alleen betrekking hebbend op ambtenaren en “lagere” overheden en dus niet op landelijk politiek niveau, consequent regeringsbeleid is. Het is dan ook niet te verwonderen, dat we de CDA-premier Balkenende de belangenverstrengeling van landbouwminister Veerman, die in strijd met de Wet behalve minister tevens directeur is van een aantal gesubsidieerde (!) boerderijen, ongeveer aldus hoorden verdedigen, dat er “niets mis was met deze minister”, dat zijn integriteit vaststaat en dat we de CDA-lakei Joop Atsma iets dergelijks hoorden melden in de trant van: “Bij een minister die zo openlijk toegeeft enkele administratieve vergissingen te hebben gemaakt kan geen sprake zijn van een integriteitsprobleem of een belangenconflict.” Ziedaar de voorbeeldfunctie van bewindslieden en een CDA-fractielid. Dat dit soort gelabbekak tot het culturele erfgoed van het CDA behoort, wisten we al lang. Of dit door onze volksvertegenwoordiging nog langer geslikt wordt, zullen we tijdens het Kamerdebat van morgen meemaken. Verwacht wordt, dat zij uit angst voor een ministerscrisis, opnieuw onder het juk doorgaat.
Het signaal, dat de kwestie van de bestuurlijke integriteit toevallig was aangekaart door een PvdA minister, houdt allerminst een stemadvies in. De beste manier om de invloed van de politiek op het maatschappelijk leven te verminderen is vrijwel altijd niet-stemmen, tenzij er een libertarisch alternatief voorhanden is.

Tenslotte dit. Bij de voorbereiding van dit stukje trof ik op het internet weliswaar een lijst aan van casus van alle overheidsinstanties, inclusief van Kamerleden, maar vreemd genoeg niet van Kroonleden. Het lijkt me daarom tenminste nuttig een dergelijke lijst op te stellen en bij te houden, mocht de lezer daar zin en de mogelijkheden voor hebben.

Volgende keer: Bestaat er een remedie tegen de morele ineenstorting van de democratische rechtstaat ?

Bronnen:
Speech Ien Dales: www.integriteitoverheid.nl/…
Rapport 2004 Amnesty International: www.amnesty.nl/…
De hypocriete overheid: www.vrijspreker.nl/…
Veerman: www.vrijspreker.nl/…
5-delige serie “Is Nederland een democratische rechtsstaat ?”
www.vrijspreker.nl/…
www.vrijspreker.nl/…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…

Uitlekken Miljoenennota: www.rtl.nl/…
www.rtl.nl/…
Reactie Weisglas: www.rtl.nl/…
Enkele updates betreffende integriteit van de overheid:
www.integriteitoverheid.nl/…
www.integriteitoverheid.nl/…
www.minbzk.nl/overheidspers…
Gedragscode voor bestuurders:
www.vernieuwingsimpuls.nl/p…
www.vernieuwingsimpuls.nl/…

Ā© Copyright Harry Stulemeijer, 2005

8 REACTIES

  1. "Volgende keer: Bestaat er een remedie tegen de morele ineenstorting van de democratische rechtstaat ?"

    Om te beginnen de overheid kleiner maken.
    Volledige taken en afdelingen opheffen. Hoe minder overheid, hoe minder corruptie.

  2. [1]
    Volkomen juist, Hub. Maar dat is slechts een van de doelstellingen om de individuele vrijheid te herwinnen, de belastingdruk te verminderen, de economie aan de gang te krijgen en de ongelooflijke sociaal-economische schade te beperken.
    Maar het is nog geen *remedie* tegen de inmiddels gierende belangenverstrengeling. Het lost de immoraliteit ervan niet op. Belangenverstrengeling is een hellend vlak, omdat het in samenhang met bestuursdwang onherroepelijk leidt tot de voortwoekerende kanker van fraude, corruptie en corporatisme (=neo-fascisme, in Nederland "polderfascisme"). De kretologie omtrent en de roep om een "waarden en normen"-debat van de regering is een flagrante omkering van het probleem: de vraag is niet, welke waarden en normen de burgerij voorgehouden moeten worden, maar hoe de schadelijke, hypocriete, driedubbeldoorgehaald slechte staat teruggebracht kan worden tot zijn oorspronkeljke taak: de veiligheid van de burger garanderen.
    Een stapje zou kunnen zijn Weisglas in zijn noodkreet te steunen door het parlement een brief te sturen door zoveel mogelijk mensen ondertekend. Die moet dan wel op tijd weg en in elk geval voor het begin van de Algemene Beschouwingen in handen gegeven worden.
    Groet,
    Harry

  3. In haar speech zegt Dales: "Bij politici en bestuurders bestaat de verleiding om de gevallen waarin evident sprake is van fraude of corruptie te reduceren tot incidenten, die repressief (intern disciplinair of
    strafrechtelijk) kunnen worden bestreden. We zien die gevallen het liefst als betreurenswaardige incidenten. Zelfs kan het gebeuren dat men uit verlegenheid simpelweg de andere kant op kijkt. De erkenning dat er sprake zou kunnen zijn van een structurele aantasting van de integriteit van de overheid past immers niet in het beeld van de overheid als drager van de democratische rechtsstaat. De opvatting dat het alleen om incidenten gaat, kan het besef verduisteren dat machtsbederf een sluipend virus is dat zich in de structuur van de overheid kan nestelen. Dat daar een voedingsbodem kan vormen voor ambtsmisbruik. De bestrijding daarvan vraagt meer dan een incidentenpolitiek. Het vraagt om permanente waakzaamheid van de politieke en ambtelijke top, zowel bij het rijk als lokale overheden. We
    spreken de laatste tijd veel over de kwaliteit van de overheid. Welnu, integriteit is voor het overheidshandelen een kwaliteitseis bij uitstek. Het bewaren en beschermen van de integriteit van het bestuur dient dan ook een normaal onderdeel te zijn van kwaliteitszorg binnen de
    overheid op alle niveaus. (…)"

    Helaas lijken we het stadium van zelfcontrole binnen de overheid al lang gepasseerd. Dat is logisch, nu blijkt, dat de politieke en ambtelijke toppers bij elk akkefietje stelselmatig de andere kant opkijken, zodra er verantwoording moet worden genomen, sterker nog: de wet wil stellen aan potentiele critici van belangenverstrengeling, fraude en corruptie.
    Dales besluit met de conclusie (we praten 1992 !):
    "Nederland is een democratische rechtsstaat. Dat begrip draagt uitdrukkelijk het element van
    integriteit in zich. Een overheid kan niet ƃʒƂĀ©n rechtsstaat zijn ƃʒƂĀ©n niet integer. Een niet-integere
    overheid kan de rechtsorde niet handhaven. De overheid is ƃʒƂĀ³f wel ƃʒƂĀ³f niet integer. Een beetje
    integer kan niet. En met de integriteit van de overheid valt of staat het bestuur; aantasting van
    de integriteit van de overheid betekent niet minder dan dat de overheid het vertrouwen van de
    burgers verliest. En zƃʒƂĀ³nder dat vertrouwen van de burger kan de democratie niet. Dan is er
    geen democratie meer. Dat is een beklemmend beeld. De verantwoordelijkheid voor het
    waarborgen van de integriteit van het Openbaar Bestuur deel ik met u. Wie de integriteit laat aantasten, tast het vertrouwen van de burger is het bestuur, en daarmee de democratie in
    haar wortels aan."

    Wij hebben gezien, hoe Dales destijds al de vinger op de zere plek legde. Zij hoopte op inkeer en zelfcontrole binnen de overheid. Maar hoe kan een organisatie op integere wijze geleid worden, wanneer het politiek en ambtelijk "management" corrupt en verrot is ?
    Nu zien we, waarom het precies de tegengestelde kant uitgegaan is.
    Nederland zit tot over zijn oren in de politieke shit en dreigt er totaal in te verzuipen. De clean-up zal van de burgerij moeten komen.

  4. Klopt het dat ik J.P. en Co. de laatste tijd niet zoveel meer hoor over "Normen en Waarden"?
    Daar zijzelf zich hieraan weinig gelegen laten liggen vraag ik me af: a) komt dat zwijgen voort uit nog een restje fatsoensbesef (Norm of Waarde?) en enig schaamtegevoel, of b) was dit motto alleen voor het afgelopen regeringsjaar en krijgen we dadelijk iets nieuws voorgeschoteld?

  5. [4]
    Die koerswijziging is mij -als ik mij niet vergis- ook opgevallen, Saartje. Persoonlijk heb ik het idee, dat dat te maken kan hebben met het feit, dat ze het EU-referendum verloren en van hun buitenlandse handlangers op hun donder gekregen hebben. Bovendien profileren ze zich voor het verkiezingsjaar 2006 liever als de goede Sint en daar passen geen kletspraatjes over waarden en normen bij, waar toch niemand naar luistert.
    Groet,
    Harry

  6. 5% groei is gƃʒƂĀ©ĆƒĘ’Ć‚Ā©n utopie ……

    De Ierse welvaart groeide tussen 1984 en 2002 met 167%. De Belgische welvaartsgroei bedroeg in deze 18 jaar slechts 42%. In Ierland namen de industriƃʒƂĀ«le jobs toe met 35%. In BelgiƃʒƂĀ« kalft de industriƃʒƂĀ«le tewerkstelling alsmaar verder af. Terwijl Belgie afgleed naar recessie groeide Ierland in een halve generatie uit tot het tweede welvarendste land van Europa.

    Het Iers sociaal-economisch model is de optimale synthese tussen sociale welvaartstaat en Anglosaxisch liberalisme. Het verschilt van de rest van Europa door zijn “fair-tax” model: een optimale samengang van een LAAG OVERHEIDSBESLAG (35%) en een EVENWICHTIGE VERDELING van de belastingsdruk tussen directe en consumptiebelasting. Met dit model is kon Ierland zijn bevolking motiveren tot productieve bijdrage, tot een hogere participatiegraad en dynamisch ondernemerschap.

    Het Iers model blijkt bijzonder succesvol. Ierland is klaar voor de globalisering en is voorbereid op de vergrijzing. Het Iers model krijgt steeds mƃʒƂĀ©ĆƒĘ’Ć‚Ā©r navolging in Europa. Ook in BelgiƃʒƂĀ« is het perfect toepasbaar. Ook Belgie kan terug groei, welvaart en jobs creƃʒƂĀ«ren, mits een verlaging van de belastingsdruk en een evenwichtiger verdeling van de belastingsdruk over directe en indirecte belastingen. Ierland toont aan dat het kƃʒƂĀ n ƃʒƂĀ©n dat het werkt. Waar wacht men op ?

    MƃʒƂĀ©ĆƒĘ’Ć‚Ā©r over het Iers succesverhaal, hoe en waarom vindt U op volgende sites:

    http://workforall.net/
    http://workforall.net/NL_Di
    http://workforall.net/NL_Be
    http://workforall.net/nieuw
    http://workforall.net/overv

  7. Sorry hoor , maar het is allemaal de schuld van de oudere generatie,

    Neem het mij maar niet kwalijk , ik moest ook wel even deze generatie aanspreken , heb ze allemaal al gehad , de schoolmeester , politie , ambtenaar , politici en ga zo maar door, en dus kan ik nu geen stiefkinderen maken. Het vervelend , lastig en irritant zijn zit waarschijnlijk in mijn opvoeding , want dat krijg je niet zomaar vanzelf. Daarom even een terugblik in het verleden . Het begon allemaal zo goed , iedereen was hard aan het werk en er was gezag. Dan komt er een oorlog en vormen wij een eenheid en steunen elkaar. Als de oorlog voorbij is dan veranderd de wereld langzaam maar zeker.

    De mensen willen minder afhankelijk zijn, ze worden ouder , en blijven langer zelfstandig wonen. Ze willen hun kinderen zolang mogelijk vrij laten , en niet zoals ze zelf gedaan hebben , hun ouders in hun gezin opnemen. Niet dat ze dat niet willen , maar de tijden zijn veranderd, en de ouderen worden steeds ouder en deze generatie blijft langer jong. Ze willen hun kinderen meer laten leren , zodat ze later een betere positie krijgen in de maatschappij
    Dat gaat allemaal goed en de kinderen blijven langer leren , werken tot op hogere leeftijd dan vroeger aan een betere positie, gaan later trouwen en krijgen dus ook op latere leeftijd kinderen. Deze generatie wordt daardoor een ietwat egoĆÆstisch en denkt voornamelijk aan zichzelf , echtscheidingen en alles wat daar bij hoort. Dat zie je ook aan de sterke toename van het aantal eenpersoonshuishoudens tot ruim 2,54 miljoen op 1 januari 2007. De ouderen nemen vaak een gedeelte van de taak van de jongere generatie over , en dat kan doordat ze zelf langer zelfstandig zijn gebleven en het financieel wel kunnen redden.

    Daarom zie je bij het uitgaan van scholen vaak ook deze generatie de kinderen opvangen. De vraag is hoe gaat de volgende generatie zich gedragen, en heeft de oudere generatie het wel goed gedaan, kunnen wij de oudere generatie de schuld geven dat hun goedbedoelde inzet verkeerd uitpakt ? Ook zie je de wereld veranderen , ieder voor zich en dat tekent zich ook in het beleid af . Bestuurders investeren veel geld aan prestige projecten en denken niet aan de mensen die het slecht gaat, en om dat weg te stoppen , zichzelf schoon te praten , of zichzelf geen schuldgevoel aan willen praten , geven ze veel geld aan goede doelen en arme landen , als het maar opvalt dat ze zo goed zijn. Want hoe verklaar je dit anders ;

    33% van de bevolking heeft het financieel moeilijk en om dat op te heffen moet men ongeveer 350 miljoen per jaar investeren in deze doelgroep. Deze arme mensen betalen nu ook mee aan de hoge energierekeningen , milieuheffingen , en de vrijstellingen van belasting aan goede doelen. Naar de goede doelen gaat jaarlijks c.a 1.8 miljard , en dat is onbelast en aftrekbaar van de belasting. De aftrek van belasting voor goede doelen afschaffen, zou betekenen dat je met dit bedrag de armoede in eigen land zou kunnen opheffen.
    We betalen minimaal 5 miljard per jaar aan milieuheffingen ,en dat wordt voor het merendeel in het buitenland geĆÆnvesteerd. Ook de arme mensen betalen hier aan mee, en dat is te gek voor woorden. Laten we eerst de onderkant van de samenleving iets toeschuiven, voor dat wij geld aan prestige projecten gaan investeren. Met het afschaffen van overbodige subsidie zou je alle problemen in een keer kunnen oplossen. Maar deze generatie is egoĆÆstisch en denkt niet aan andere armlastige mede bewoners, en is dat de schuld van hun ouders misschien ?.

Comments are closed.