Dit is de laatste bijdrage in deze reeks. In de vorige 4 bijdragen zagen wij, hoe het openbaar bestuur ondanks allerlei mooie woorden van beleidsmakers gaandeweg is verworden tot een autonoom monopolie van macht, waarbij de doelstellingen van de democratische rechtsstaat steeds verder achter de horizon zijn komen te liggen. Het vertrouwen tussen burger en de rijksoverheid is dan ook tot een naoorlogs dieptepunt gezakt.
Bestuurlijke vernieuwing
De coalitiepartijen bekruipt weliswaar een angstig gevoel voor de volgende verkiezingen, maar politici en bureaucraten hebben geen idee, hoe ze het vertrouwen van de kiezer zouden kunnen terugwinnen. Daarom worden dure commissies en adviseurs aan het werk gezet om rapporten te schrijven, waarin mogelijke oplossingen staan. In deze bijdrage proberen we heel kort in te gaan op het laatste rapport, dat de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid (WRR) liet verschijnen, getiteld: “Transactie als bestuurlijke vernieuwing, op zoek naar samenhang in beleid en uitvoering” van de hand van Prof. Dr. D.J. Wolfson. Het voert echter veel te ver zijn rapport in dit kader helemaal te bespreken. De belangstellende lezer wordt uitgenodigd door te klikken naar: www.wrr.nl/pdfdocumenten/V9…
De transactiestaat vs. de verzorgingsstaat
In een 144 pagina’s tellend rapport breekt Wolfson een lans voor de z.g. transactiestaat, een transparant model. Hij stelt voor de fundamentele kloof tussen overheid en burger te overbruggen door de overgang (“transitie”) van de verzorgingsstaat naar de z.g. transactiestaat te bewerkstelligen. Hierbij staan de “actoren” : opdrachtnemers (politici, instituties) en opdrachtgevers (instituties, burgers) via een transparant transactiemodel (vergelijkbaar met een contract) in onderlinge interactie om een publieke taak op maat gesneden tot uitvoering te laten komen. De actoren kunnen telkens op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken en kunnen bij non-compliance worden uitgesloten.
Het model berust op drie pijlers:
-wederkerigheid (‘voor wat hoort wat’)
-binding (‘dwang’, partijen zijn via een z.g. “contract” aan elkaar gebonden)
-rekenschap (‘verantwoording’)
Politici en ambtenaren zouden directe verantwoordelijkheden krijgen en kunnen zich niet meer achter regeltjes verschuilen (zoals in de huidige bestuurscultuur). Ook zou de ministeriele verantwoordelijkheid, door verzelfstandiging en privatisering verwaarloosd, door het functioneren van dit feed-back systeem weer gestalte krijgen.
Problemen
Wolfson is er zich echter wel van bewust dat:
1) Niet alle problemen van de overheid via de transactiestaat kunnen worden opgelost
2) Er heel wat weerstanden te overwinnen zijn, vooral culturele, voordat het overheidsapparaat gewend zal zijn aan de nieuwe bestuurscultuur en ministers bijvoorbeeld niet meer automatisch uit de wind gehouden zullen worden
3) Het transitieproces niet van vandaag op morgen zal zijn gerealiseerd.
In een viertal bijlagen geeft hij praktijkvoorbeelden (casuistiek) van de politieke problemen:
1 Uitvoering wao en bijstand
2 Modernisering awbz en vormgeving wmo
3 Aansturing woningcorporaties
4 De missiegebonden publieke onderneming
Wolfson geeft toe, dat de marktwerking in de transactiestaat geen vrije marktwerking is.
Andere Overheid
Het rapport is in mei 2005 aan minister Zalm aangeboden. Hij is als minister medeverantwoordelijk voor de bestuurlijke vernieuwing. De overheid lijkt voortvarend aan de slag te gaan. Zo is er ook al een actieprogramma gestart, het heet “Andere Overheid”. De minister voor BVK zal jaarlijks rapporteren aan de Kamer over de voortgang van het gehele programma. Periodiek zal worden gerapporteerd, indien hiertoe aanleiding bestaat, wordt gezegd.
Om te beginnen wil de (andere) overheid gebruik maken van de koppeling van de basisadministraties www.stroomlijningbasisgegevens.nl/…
Wat dit allemaal gaat betekenen, bijvoorbeeld op het gebied van wetswijzigingen en nieuwe wetgeving laat zich raden als men de knop “Wetgeving” aanklikt. Wat het gaat kosten moet dit jaar duidelijk worden.
Wie een diepergaand idee wil krijgen en houden van de vorderingen op het gebied van bureaucratische vernieuwing kan op de site
www.andereoverheid.nl/ander… terecht.
Commentaar:
Het ligt voor de hand, dat ook bij de Andere Overheid niet alles op rolletjes verloopt. Hoe dat gaat leze men bijvoorbeeld op: alt=”vrijspreker” target=”_blank”>www.eddyvanhijum.nl/…
Ook al worden praktijkvoorbeelden gegeven, het blijft onduidelijk, hoe de transitieprocessen van -om maar wat te noemen- de 160 ZBO’s in de praktijk zullen plaatsvinden. Er bestaan geen blauwdrukken voor en het lijkt mij onwaarschijnlijk, gezien alle wettelijke regels en gevestigde belangen, dat een transitieprogramma concreet uitvoerbaar is.
Bovendien gaat men voorbij aan het feit, dat ambtelijke culturen op de ministeries totaal niet afgestemd zijn maar ook niet kunnen worden op de maatschappelijke praktijk.
Verder zal men zich moeten afvragen, of de kloof tussen overheid of liever beleidsmaker (politicus, ambtenaar) en burger in de praktijk daadwerkelijk zal worden verkleind of juist vergroot, m.a.w., of het beoogde doel op deze manier bereikt zal kunnen worden.
Kunt U zich bijvoorbeeld voorstellen met welk soort overheid de burger te maken heeft tijdens zo’n transitieproces ? Wanneer is het proces teneinde ? Hoeveel wet- en regelgeving moet er worden veranderd ? Geen hond die het weet.
En wat de waarborgen voor de privacy betreft ? (Andere) Overheid (welke ?) beweert, dat er op toegezien zal worden (door wie ?), dat de Wet Bescherming Privacygegevens zorgvuldig in acht genomen zal worden. Maar wat er gebeurt, als die wet de (Andere) Overheid / Wetgever in de weg staat, laat men zorgvuldig in het midden. Durft U te zeggen: “Niets aan de hand: de overheid/wetgever controleert de overheid/wetgever wel” ?
Merger van dwang en vrijheid
De overheid en het rapport van de WRR gaan er stilzwijgend van uit, dat de burger graag van opgedrongen overheidsdiensten gebruik maakt. Dat is maar zeer de vraag. Stelt U zich eens voor wat er bijvoorbeeld gebeurt met het zo moeizaam bevochten lopende transitieprogramma, als er een nieuwe regering komt met een totaal ander regeringsprogramma ? Moet er dan weer een nieuw transitieprogramma in elkaar worden gedraaid c.q. moet er een “Andere Overheid 2” komen ?
Maar als de overheid spreekt over “bestuurlijke vernieuwing” zal er waarschijnlijk vaak naar dit rapport en andere soortgelijke rapporten worden verwezen, of er wordt weer een nieuwe regeringscommissie ingesteld, die het probleem op de lange baan schuift. Wie zou dan nog weten, wie waarmee bezig is en wat de belastingheffende rijksoverheid eigenlijk nog voorstelt ? En waar moet je terecht ? Bij de rechterlijke macht ? Zie het IRM rapport (Integriteit Rechterlijke Macht):
Ziehier waar toekomstige regeringen zich mee bezig zullen houden, als het aan Wolfson ligt. Je zou het één grote maatschappelijke kleuterschool kunnen noemen.
Maar anderzijds kan men met goede redenen stellen, dat dit “wetenschappelijke” rapport niet alleen een aanfluiting is van de wetenschap, maar ook een fundamentele aanslag doet op het leerstuk van de scheiding der machten.
Voor verdere commentaren op de “transactiestaat” van Wolfson zie:
“Tirannie overheidsmanagers bedreigt democratie”
www.nrc.nl/opinie/artikel/1…
“Overheid verkijkt zich op wat zij vermag”
www.nrc.nl/opinie/artikel/1…
“Niet alle heil kan van de overheid komen”
www.nrc.nl/opinie/artikel/1…
“We leven in een netwerksamenleving”
www.nrc.nl/opinie/artikel/1…
Vorige bijdragen in deze serie
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
www.vrijspreker.nl/blog/?it…
© Copyright Harry Stulemeijer, 2005
wanneer ge het echt niet meer weet,
ga dan eens ten rade bij uw zuiderburen.
namelijk in vilvoorde bij boer jean-luc dehaene.die verkoopt alles beetje bij beetje,niemand merkt het verschil,zijn opvolger burger verhofstadt,die privatiseert alles,post,elektriciteit,telefoon,openbaar vervoer,en alles wordt goedkoper,op zijn amerikaans,de gezondheidszorg,het bejaardenbeleid,euthanasie,onderwijs,het is alleen de vraag hoe verkoop ik het.het antwoord is simpel,democratie.
Comments are closed.