Iets waar vaak misverstanden over bestaan is het verband tussen libertarisme en moraal. Vooral het misverstand dat libertarisme een oproep is tot een amoreel bestaan is hardnekkig.

Dit misverstand komt voort uit het gegeven dat het libertarisme grotendeels amoreel is; het libertarisme vertelt je (nagenoeg) niet wat je moet doen, alleen wat je moet laten, en zelfs op dat gebied is het minimaal. Het lijkt dus dat acceptatie van een dergelijk gedachtengoed een amorele levenshouding impliceert.

Maar dat is niet het geval. Meetkunde is ook amoreel, maar acceptatie van de stelling van Pythagoras wil nog niet zeggen dat je daarnaast geen morele principes hebt. Met libertarisme is het net zo. Het impliceert, buiten het non-aggressie principe, geen moreel principe, maar dat wil niet zeggen dat je als libertariër zelf geen morele principes kunt hebben.

Libertarisme biedt alleen een soort meta-moreel principe, het eerder genoemde non aggressie principe, waar onder andere uit volgt dat je anderen jouw moraal niet mag opleggen. Je kunt dus bijvoorbeeld net als de SGP vinden dat het afsluiten van een samenlevingscontract met z’n drieën heel erg fout is, of net als Groen Links vinden dat het weigeren van homosexuele leraren immoreel is, maar dat wil nog niet zeggen dat je het recht hebt anderen te verbieden dat te doen.

Het volgende misverstand dat op de loer ligt is dat libertarisme dan een soort moreel subjectivisme impliceert. Als libertariër moet je wel vinden dat alle vormen van moraal, van hedonisme tot de puriteinisme, gelijkwaardig zijn, en puur een kwestie van persoonlijke voorkeur. Of anders toch minstens dat je niet kunt uitmaken welke het beste is.

Ook dit is echter niet waar. Uit de libertarische principes volgt niet dat de hypothese dat moraal A beter is dan moraal B onbewijsbaar is. Het is echter wel zo dat je niet vanuit libertarische principes kunt bewijzen dat moraal A beter is dan moraal B (tenzij ze in strijd zijn met die libertarische principes), maar daarmee is nog niet aangetoont dat dat niet op andere wijze zou kunnen (dat er ook nog ware stellingen zouden kunnen bestaan die onbewijsbaar zijn laat ik verder buiten beschouwing).

Samengevat biedt het libertarisme geen moreel compas. Dat is voor veel mensen moeilijk te doorgronden, omdat ze gewend zijn dat politieke theoriën dat wel bieden; het gaat over het gezin, over millieu, sociale voorzieningen etc. Men vindt vaak dat laakbaar gedrag verboden moet worden, waar omgekeerd uit volgt dat als er niks verboden is dat er dan blijkbaar ook geen laakbaar gedrag bestaat.

Toch zijn er twee punten waarop het grotendeels amorele karakter van het libertarisme aansluiting vindt bij de uitgangspunten van veel mensen. Ten eerste willen de meeste mensen niet élk laakbaar gedrag verbieden. Doorgaans vindt men bijvoorbeeld dat vreemdgaan verkeerd is, maar niet dat je voor vreemdgaan de gevangenis in zou moeten. Ten tweede zijn veel mensen voorstander van democratie. Democratie heeft met libertarisme de overeenkomst dat het in een bepaald opzicht een meta-moreel principe is; het biedt een methode om beslissingen te maken over moraal, maar die beslissing kan elke kant op, afhankelijk van wat de meerderheid vindt. (Het grote verschil met libertarisme is dat onder democratie morele principes wél opgelegd kunnen worden.)

Tot slot is er nog een goede reden om moraal niet op te leggen: opgelegde moraal is geen moraal. Iemand die gedwongen wordt handelt niet moreel, maar met de bedoeling een straf te ontlopen.

Vices are simply the errors which a man makes in his search after his own happiness. Unlike crimes, they imply no malice toward others, and no interference with their persons or property. – Lysander Spooner

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

18 REACTIES

  2. Goed artikel Martin !
    Toch zou ik graag enkele aanvullende noten plaatsen.

    Reeds eerder verschenen er artikelen over libertarisme en moraliteit, zie bijv.:

    http://www.againstpolitics….

    Volgens Sturman kan moraliteit als volgt gedefinieerd worden: “Morality is a human emotion with regard to the approval or disapproval of people’s behavior toward each other.”

    Je zou kunnen zeggen, dat Sturman de stelling verdedigt, dat libertarische moraliteit “beter” is dan welke ander moreel beginsel ook:

    “The reason libertarianism is moral is that most people think libertarianism is moral (at least in principle). Stated like this, it is indeed a circular reasoning. But one could also state that the fact that libertarianism conforms to a universal moral intuition is a clear advantage of libertarianism compared to all other moralities. Libertarianism is the morality that conforms best to the nature of the great majority of people.”
    (…)

    -Want wellicht zou je kunnen stellen, dat alle politieke systemen op de een of andere manier gekoppeld zijn aan een soort universele morele intuitie.

    "Universal moral intuition

    What’s special about libertarianism, apart from the prosperity aspect, is that it conforms to the universal moral intuition that one should not damage someone else. If you ask someone whether he agree swith the principle that people have a right to freedom and that one should not use force to dispose of the life of property of someone else, the answer usually is yes. The problem is only that people don’t apply this principle consistently. A notable fact is that almost nobody is prepared to call taxes a form of theft or extortion. This demonstrates that it is generally not morally accepted to argue for control over other people’s life or the fruits of their labor. People generally attempt, with poor arguments, to argue that taxes aren’t really theft, but are in fact some kind of trade or voluntary democratic choice or something of that sort."

    -Verderop ontwikkelt hij de morele principes van Kant en Locke, die hij libertarisch noemt, en de toepassing daarvan op privaat eigendom van grond.

    Een en ander plaatst de vraag naar de grondslag van libertarische moraliteit in een breder daglicht.

    Voor de geinteresseerde is het, denk ik, erg de moeite waard dat artikel te lezen.
    Groet,
    Harry

  3. "Je kunt dus bijvoorbeeld net als de SGP vinden dat het afsluiten van een samenlevingscontract met z’n drieën heel erg fout is, of net als Groen Links vinden dat het weigeren van homosexuele leraren immoreel is, maar dat wil nog niet zeggen dat je het recht hebt anderen te verbieden dat te doen."

    Wat heb je aan een mening, dat anderen fout gedrag vertonen, als je die anderen niet kunt tegenhouden?
    Een stelling als deze ondergraaft weliswaar niet de libertarische theorie, maar wél het succes er van.

    Mensen wíllen zich gewoon met anderen bemoeien, het liefst met wetgeving. In andere woorden, ja, je kunt het uitleggen, maar ik betwijfel of je het kunt verkopen.

  4. [3] Dr Nomad,

    Alhoewel niet helemaal eens met hoe je het punt juist stelt (aan een juist inzicht heb je m.i. altijd iets), denk ik wel dat je iets wezenlijks aanstipt.

    Mensen willen zich inderdaad met anderen bemoeien en verlangen van anderen dat die zich gedragen volgens
    de normen die men zelf stelt en als dat niet goedschiks gaat dan kwaadschiks (door de sterke arm der wet ! )

    Ik denk dat de grote meerderheid principieel niks tegen staatsinterventie en overheidsdwang heeft op voorwaarde dat die dwang overeenkomt met wat men zelf belangrijk en wezenlijk vindt of tot eigen voordeel dient.

    Politiek gaat vrijwel nooit over de vraag of de staat uberhaupt wel het recht heeft vanalles dwingend op te leggen maar bijna altijd over welke groep het staatsapparaat weet te bemachtigen om zodoende de eigen normen (al dan niet met zachte (subsidies) of harde (repressie) door te drukken.

    Dit is een zeker een belangrijk psychologisch argument waarom het libertarisme zeer moeilijk doorbreekt : het heeft weinig te bieden aan lui die zich dolgraag met andermans leven en zaken willen bemoeien.

    En een tweede reden (in het verlengde hiervan liggende) is dat de welfarestaat aan grote groepen de indruk heeft gegeven dat ze erop achteruit gaan als de welfarestaat wordt opgedoekt : de meeste mensen vinden feesten met geroofd geld niet zo erg (zolang zij het zijn die feesten en anderen die worden geript).

    In zekere zin is het libertarisme (net zoals het communisme) in strijd met de menselijke natuur , vrees ik….

    helaas, voeg ik er nog aan toe…

    helaas.

    Groetz,

    Cincinnatus.

  6. het verschil tussen de "mens"
    en een "dier" zou het geweten zijn,
    ik twijfel daar sterk aan,
    zie ons hier bezig op deze aardbol,
    de namen voor de orkanen zijn al op
    dit jaar,we zijn nu reeds aan beta.
    honger ,armoede, polutie op het land,
    in de zee,vergiftiging van de natuur,
    van de dieren,
    denk men echt dat met"geld" alles te
    koop is?

  7. [4]
    In die zin vertoont het overeenkomsten met het christelijk geloof. Met zijn schier onmogelijke verwachtingen en eisen voor de mens. Maar dit geloof kent tenminste 1 Persoon die aan al de eisen heeft voldaan, en die borg wil staan voor al zijn onvolmaakte volgelingen.
    Het libertarisme mist zo’n persoon of samenleving.
    Toch zie ik internet als DE afspiegeling van de libertarische samenleving. Niemand kan hier iemand dwingen en het de vrijplaats voor alle mogelijke menselijke opvattingen, inclusief de virus-, spyware-, trojaansepaarden- en wormenmakers.
    Niet volmaakt, dat blijkt.

  8. [7] Beek,

    Maar libertarisme is geen godsdienst.Het is een opvatting over hoe de maatschappij in te richten maar gaat er niet over "hoe in de hemel te komen".Allicht dat het voor sommigen
    (zoals bijv voetbal voor anderen) welhaast religieuze dimensies krijgt maar dat hoeft allerminst.

    Hardcore libertarisme lijkt mij uiteindelijk (net als communisme) een utopie…om het te laten werken of er toe te komen, is er een "andere mens" nodig dan de huidige…echter als ideaal aan de horizon waarheen we kunnen wandelen (zonder de horizon ooit te bereiken),heeft het zijn nut, zeker in deze collectivistische tijden nu de Staat zowat is verheven tot (af)god.
    En een maatschappij met veel minder belastingen,minder regels en minder staatsbemoeienis lijkt mij wel heel
    goed mogelijk (en wenselijk).

    Groetz,

    Cincinnatus.

  9. [8] Was Libertarisme niet gelieerd aan Objectivisme, de ‘Philosophy for living on earth’?

    In die zin is het inderdaad juist geen godsdienst. In het verlengde daaraan is juist een in deze zin ironische opmerking van Sartre wel van toepassing. Onze Mao-vriend zei ooit eens: ‘De hel, dat zijn de anderen.’

    Omdat juist hij een collectivistisch wereldbeeld voorstond waarin hij de anderen aan ons opdringt, hebben zijn ideeën zijn stelling ondertussen waargemaakt!

    Kaye

  10. [8]
    Die laatste alinea verwoordt een nuchter doel. Maar een ‘nieuw soort mens’, daar kan ik onmogelijk in geloven. Mensen veranderen niet. De mensensoort die zich stapje voor stapje verbetert, is een illusie.
    Dat is nog zo’n 19e-eeuws ideaal, dat in de 20ste-eeuw aan flarden werd geschoten.

  11. [10] Beek,

    Ik geloof ook niet in een nieuwe soort mens.

    Groetz,

    Cincinnatus.

  12. [9] Kaye,

    Over de belegen Marxistische fransoos Sartre zullen we maar niet uitwijden.
    Die grapjurk heeft bij leven en welzijn reeds al te veel aandacht gekregen.Laten we hem maar gewoon doodzwijgen zodat ie snel helemaal het zwarte gat der vergetelheid induikelt
    en weggezogen wordt in de obscuriteit (waar ie thuishoort).

    Objectivisme bestaat uit 5 modules : metafysica, ethiek, esthetica,
    epistemologie en maatschappijleer…samen vormen die een coherent bouwwerk en wie op die punten meegaat met Ayn Rand is een "objectivist".De maatschappelijke component van het objectivisme is het "libertarisme".

    Ik waardeer old Ayne voor haar opkomen
    voor kapitalisme en individualisme in de linkse jaren ’50 en ’60.De libertarische beweging zoals die nu bestaat, is voor een flink deel gevolg van het werk dat Ayn Rand en Nathaniel Branden destijds hebben verricht.
    Er is een beroemd boekje van Jerome Tuccille "it usually begins with Ayn Rand" over het "hedendaagse" (nou ja van 1950 tot 1971) libertarianisme waarin op haar rol wordt ingegaan :

    http://www.amazon.com/exec/…

    Echter men kan heel goed minimal government (minarchie) en laissez-faire capitalism voorstaan zonder op
    ethisch, esthetisch of metafysisch gebied het met Ayn Rand eens te zijn.
    Ayn Rand heeft het libertarisme niet uitgevonden (dat bestond al voor haar,
    denk bijv aan Herbert Spencer,Ludwig von Mises of Isabelle Patterson) maar
    heeft het geïncorporeerd in haar filosofisch systeem.

    Ik loop niet zo warm voor het objectivisme als totaalpakket.

    Zie ook :

    http://www.noblesoul.com/or…

    Groetz,

    Cincinnatus.

  13. [12] Moet ik maar eens gaan lezen dan. Anders schijn ik risico te lopen een Randroid te worden.

    Nou moet ik zeggen dat ik sowieso nog een boel te lezen heb over Objectivisme en Libertarisme, maar ik loop er redelijk warm voor 😉

    het centrale idee achter het objectivisme staat me erg aan. Maar je weet het, the devil’s in the details!

    Cheerio,
    Kaye

  15. Uitstekend stuk, martin.
    Ik kijk al uit naar een artikel: "Objectivisme en Moraal" van jouw hand!

  16. MIJN commentaar …

    — Dat "Freedom of Choice en Freedom of Speech", zonder daadwerkelijke macht, wellicht mogelijk zou zijn, terwijl dat eenvoudig … NIET zo is…

    — Alsof "Rejection of Government" en "Rejection of Authority" realistisch en tot de praktische mogelijkheden behoort, laat staan ergens ooit mogelijk zal zijn … Terwijl zelfs een Robinson Croesoo gezag uitoefende … over Vrijdag. Dat het echter zoveel mogelijk beperkt moet worden ben ik overigens me eens.

    — Het recht op Voluntarisme en Consent, zowel als op "Property" in de eerste plaats eenvoudig verworven en op de vuist verdedigd moet worden … en al helemaal NIET door "libertarisme" kan worden toegewezen of geschonken. Terwijl ook Libertariers schijnbaar aan iets voor niets … denken.

    — "Rejection of Agression" een wel hele holle advertentie slogan van hun is, omdat de grens tussen agressie en defensie GEEN absolute is, laat staan mathematisch te definieren limieten kent. Terwijl het in feite en in werkelijkheid steeds in elkaar loopt. Het is dus eenvoudig een BEDRIEGELIJKE premise …

    — Libertarisme niet alleen een gebrekkig maar vooral doodgeboren kind is … en dus politiek absoluut een non-factor … dat zeer eenvoudig is te ontleden als te zijn geborenen ZONDER enige hersens …

  17. [16] Wat een serie optimistische beweringen ACP!
    Ik herken overigens in jouw omschrijving niet het libertarisme.

    Wat heb je tegen het libertarisme zoals door de vrijspreker omschreven:
    De Vrijspreker streeft naar een maatschappij waarin ieder mens souverein is: ieder mens heeft het recht zijn leven te leiden zoals hij zelf wil, zolang hij datzelfde recht van ieder ander respecteert.

  18. [17]
    1. Het is inderdad zo dat men zichzelf vaak niet herkend wanneer hun een spiegel wordt voor gehouden ..

    2. Het probleem met het libertarisme is dat het is verworden tot een pseudoreligie, een politieke religie zelfs dat de mensheid een (niet bestaand noch realiseerbare) hemel-op-aarde beloofd.

    3. De Vrijspreker kan het allemaal net zo gemakkelijk dooortrekken en ernaar streven dat in de hemel-op-aarde ieder mens een "heilige" is, of als zodanig verklaart. In werkelijkheid gebeurt er toch niets …

    4. Ieder mens kan zich nu ook al het recht toe-eigenen om zijn leven te leiden zoals hij dat wenst, zolang hij niet met anderen in conflict raakt. Terwijl hij NIET mag en kan verwachten dat het libertarisme de kastanjes voor hem uit het vuur haalt. Iets dat alle libertariers wel vergeefs doen ook (anders waren zij immers geen libertariers) ook al is de stroming nog zo impotent en onvruchtbaar …

Comments are closed.