De scheiding van economie en staat deel 3 “De scheiding der machten”

Zoals wij vroeger allemaal geleerd hebben op school bestaat er een scheiding der machten tussen de wetgevende macht, de rechtsprekende macht en de uitvoerende macht. Dus niet.
In Nederland bestaat er, zeker op economisch vlak totaal geen scheiding der machten en is de invloed van de Staat op het economisch verkeer alles overheersend. De Staat is de grootste ondernemer, de handhaver van regels, voorzitter van allerlei overleg in invloeds organen en oh, ja. Ze maakt de wetten ook nog eens zelf en straft overtreders zonder rechterlijke controle.

In een eerder artikel over de scheiding van economie en staat heb ik al gesteld dat ik als definitie van ‘De Economie’ het volgende aanhield: “De economie bestaat uit gezinnen die zich een inkomen verschaffen –hopelijk uit betaalde arbeid of uit een onderneming- en die daarmee eten, kleren en onderdak kopen. Elke andere definitie van economie leidt onmiddellijk tot massale uitsterving van de menselijke soort.”

Als Staat beschouw ik alle organisaties die uiteindelijk, via één of andere hiërarchie of eigendomsverhouding, verantwoording schuldig zijn aan het parlement.
Onder deze definitie vallen dus ook KPN, Shell, de NAM, Nuon, Essent, Eneco en Delta.
Wat is er nog meer eigendom van de overheid, waarvan je zou zeggen dat het een groot aandeel in onze economie heeft? Schiphol, inclusief alle vastgoed, landingsrechten en een aantal luchtvaartmaatschappijen. Voor de Rotterdamse haven geldt hetzelfde. Alle infrastructuur van de NS en de energiebedrijven zijn van de Staat, net als het olie- en gasnetwerk van de NAM.

Het is in een geregelde economie belangrijk dat de overheid controle houdt over bedrijven die niet in haar hiërarchische macht liggen. Dit moet de overheid doen omdat ze anders de regie kwijt raakt. Zonder regie kan de overheid niet meer ‘alle balletjes in de lucht houden.’
De overheid wil namelijk in de verzorgingsstaat de verhouding tussen de bewegingen in de economie en in de lonen, overheidsuitgaven en -inkomsten met elkaar in verhouding laten zijn; dit geheel moet dan weer kloppen met de bewegingen in de uitkeringen, belastingen, CAO’s en het overheidsbudget als geheel.
In een staat die door supporters van de verzorgingsstaat, van welke smaak dan ook wordt gerund (PvdA, CDA D ’66 of VVD), móet de invloed van de staat op de economie dus allesoverheersend zijn.

Om dit voor elkaar te krijgen heeft de overheid een heel scala aan middelen in het leven geroepen. Zoals daar zijn: De Nederlandse Mededingings Authoriteit; Voedsel en Waren Authoriteit; De Nederlandsche Bank; Productschappen van allerlei pluimage; Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie, die allemaal controle uitoefenen op wat op het eerste gezicht een vrije markt lijkt.
Het gaat nog verder: Naast die controle oefent de overheid ook invloed uit op die markten. De overheid is via het tripartite overleg tussen de sociale partners en door deelname aan bijvoorbeeld productschappen, onderdeel van het scheppen van beleid op al die vlakken. Productschappen zijn dus niet alleen zelfregulerende organen voor een sector, ze zijn ook een ontmoetingspunt voor de belangen van de staat en van ondernemers.

Tegelijkertijd maakt de staat regels op waaraan ondernemers zich moeten houden via wetgeving. Om deze te handhaven bestaan er specialistische inspectie organisaties die onderzoek naar overtredingen doen en zelf kunnen sanctioneren. Denk aan de Mededingings Authoriteit, de Voedsel- en waren Authoriteit, de Arbeidsinspectie, de Onderwijsinspectie, het Agentschap Telecom, en ga zo maar door.

De Nederlandse overheid is dus tegelijk de grootste ondernemer in Nederland; ze maakt wettelijke regels; ze overheerst het onderling overleg tussen ondernemers en het overleg tussen ondernemers en de overheid; ze handhaaft de wetten en regels en legt zelf sancties op bij overtredingen.
De Staat is dus Judge, Jury and Executioner.

Bij mij komt het beeld naar boven van een klein kind dat zelf de regels van het spel wil bepalen, dat vastbesloten is te winnen en stomverbaasd is dat zijn vriendjes niet meer mee willen spelen.

Dan nu even terug naar de titel van dit artikeltje; De scheiding der machten. Waarom is het op macro -economisch vlak zo belangrijk om een scheiding van economie en staat in te voeren?
Uit de lessen Staatsinrichting van de middelbare school, weten wij dat er een scheiding van machten bestaat. Er is een wetgevende macht, een uitvoerende macht en een rechtsprekende macht. Die machten moeten gescheiden zijn, anders kan één en ander niet meer gecontroleerd worden door de burgers (via parlementaire instituten) en kan één organisatie zoveel macht vergaren dat er sprake is van een dictatuur.

Op macro -economisch vlak bestaat die scheiding der machten in Nederland dus niet!
De Staat is zowel ondernemer als wetgever, maar spreekt via een andere mond ook recht omdat haar controle –apparaat (De uitvoerende macht) zelf mag sanctioneren.
Wat de uitvoerende macht betreft, de voormalige werknemers van de verzelfstandigde, of geprivatiseerde staatsbedrijven, vallen nog steeds onder effectieve overheidscontrole.

Wanneer we dus een werkelijke scheiding der machten willen, zoals ons allemaal verteld is dat er eigenlijk al was, moeten we de overheidsinvloed op de Nederlandse economie afschaffen. Hiervoor is een werkelijke scheiding van economie en staat nodig.