Trouble in de pijplijn

In de afgelopen paar maanden ontving Ashgabat, de hoofdstad van Turkmenistan, meer delegaties uit Minsk, Moskou en Kiev dan Brussel, Londen en Washington gezamenlijk. Maar het zijn niet de reusachtige sculpturen van president Saparmurat Niyazov of de roterende 3D modellen van zijn heilige boek de Ruhnama die zoveel bezoekers trok. Het zijn veeleer de enorme gasreserves van Turkmenistan die de drie Slavische staten Belarus, Rusland en Oekraine tegen elkaar opzetten en de EU als de ultieme verliezer achterlaten in het nieuwe Grote Spel.

Precies twee weken voor de G8-meeting in Juli 2006, die aan energie gewijd was, deed Turkmenistan zijn openingsbod om de discussies op te starten. Nadat Ashgabat zijn contracten met Moskou en Kiev had herroepen nam Turkmenistan een strategische en onmisbare rol aan door de gasvoorziening van de EU gedurende de komende herfst en winter op zich te nemen. Zal het betrouwbaarder zijn dan Rusland ?

Betrouwbaar ? Wellicht. Maar zeker problematisch. Ashgabat ruikt miljarden en zal zorgen, dat het alles binnenhaalt. Daarom eist het oudere deals met Rusland te heronderhandelen, (waardoor het Turkmeens gas koopt voor $65 en verkoopt voor $220) en Oekraine (waardoorheen het goedkope Turkmeense gas via een geheim Zwitsers bedrijf naar Oekraine gaat in plaats van direct naar Kiev te stromen). Vandaar ook de mogelijkheid van een gas deal met Belarus, dat onder hevige druk van Rusland staat om hogere gasprijzen te accepteren of controle op zijn energietransportsysteem op te geven.

Directe deals met Turkmenistan -om Rusland heen- zou de ideale oplossing zijn voor Belarus en Oekraine – en dus voor de EU, dat op de laatste twee rekent voor bijna al zijn Russische gas. Er is maar één probleem: al dat gas uit Turkmenistan naar de EU transporteren zonder Russische pijpleidingen te gebruiken is onmogelijk.

Ashgabat is slim genoeg om een directe confrontatie met Moskou uit de weg te gaan, alle onderhandelingen over de wijze waarop Turkmeens gas zal worden getransporteerd overlatend aan de nationale hoofdsteden en het Kremlin. Nyazov heeft gelijk te geloven, dat het Turkmeense gas niet lang onopgeeist zal blijven. Om de zaken te kruiden gokt hij op samenwerking met China op energiegebied, met leveringsovereenkomsten tot 2039. De grote vraag naar Turkmeens gas geeft hem enorme manoeuvreerruimte voor geheime intriges om Rusland, Belarus en Oekraine tegen elkaar uit te spelen en zijn dictatorschap te versterken.

In tegenstelling tot de drie Slavische staten die alleen over energie en de verdeling van huren vechten, heeft de EU meer te verliezen in deze slag. In het komend halfjaar kan Niyazov Brussel van zijn traditionele veeleisende houding op het gebied van de promotie van mensenrechten en democratie doen afzien. Alles wat hij hoeft te doen is de ongerijmdheden die inherent zijn aan de manier, waarop de EU over Turkmenistan denkt te exploiteren: als Brussel ambieert kritiek op betreffende de mensenrechtensituatie in het land uit te oefenen, kan het niet riskeren Niyazov in de armen van Moskou te drijven.

Dus in zijn wens de afhankelijkheid van de EU van Russische energie te verminderen heeft Brussel geen andere keus dan zich aan de zijde van Niyazov te scharen. Het probleem is, dat het Kremlin geen gelegenheid zal laten passeren dit uit te buiten. Kameraad Wolf, zoals Putin de USA en zijn pogingen om met de energierijke autoritaire regimes van Kazakhstan en Azerbeidsjan karakteriseert aan te pappen is een etiket dat makkelijk is uit te breiden tot de inspanningen van de EU om Niyazov te knuffelen. Wacht tot december – en het geopolitieke woud van Euraziatische energie kan worden bevolkt niet door één, maar door een tweeling van energiehongerige Kameraden.

Om de tweeslachtigheid van de EU in deze zaak ten toon te spreiden hoeft het Kremlin alleen maar de kloof te belichten tussen de standpunten van de EU over Belarus en Turkmenistan. Terwijl Lukashenko’s investeringen in de EU-staten zijn bevroren, verheugt Niyazov zich nog steeds in ongehinderde toegang tot buitenlands cash. Zelfs Global Witness*), een internationale NGO, ontdekte Turkmenistan’s geheime bankrekening bij de Deutsche Bank in Frankfurt. Terwijl de Europese Commissie praat over de uitzetting van Belarus uit EU’s General System of Preferences (GSP), stemt het Europarlement binnenkort over het nieuwe handelsverdrag tussen de EU en Turkmenistan. De lijst is langer en het Kremlin heeft gelijk, wanneer het vraagt, waarom een oppressiever dictatoriaal regime in Turkmenistan zo’n populaire steun geniet in de EU – en heeft ook gelijk een energie gerelateerd antwoord aan te bieden.

Echter, indien Belarus een directe gas deal met Turkmenistan sluit, zal de EU moeten besluiten tussen het steunen van een unie van twee dictators wat het Kremlin pijn doet, maar wat beide voor onbepaalde tijd aan de macht houdt, of zijn afkalvende relatie met Moskou te normaliseren, dat uiteindelijk de energieveiligheid van de EU kan verzekeren en de binnenlandse posities van Niyazov en Lukashenko kan verzwakken. Tot nu toe heeft de EU gekozen voor de tweede positie. Alvorens te veranderen in Kameraad Wolf en terug te trekken tot volledige partijdigheid in het Euraziatische Woud, zou het dit beter kunnen proberen.

Door Evgeny Morozov, 19 Jul 2006

Vertaling: SpyNose

Bron:
www.tcsdaily.com/article.as…

*) Global Witness:
www.globalwitness.org/repor…