De staat failliet

Volgens Trends journalist Eric Pompen is de Belgische staat virtueel failliet. Het structurele tekort op de begroting 2007 zou bijna 3 miljard euro bedragen en alleen met begrotingsbedrog door Freya Van den Bossche (SP.A) en haar trawanten als een begroting in evenwicht voorgesteld kunnen worden.

Dat de heren en dames er zo makkelijk in slagen de burger om de tuin te leiden heeft alles te maken met het feit dat, in tegenstelling tot de bedrijven, de staat zichzelf nog steeds niet verplicht tot dubbel boekhouden. De overheid “telt zijn contanten, maar niet zijn echte schulden. De analytische balansbenadering van de overheidsfinanciën leert ons dat de staat de afgelopen zeven jaar in totaal niet minder dan 16.377,1 miljoen euro armer geworden is.”
Dat de staat armer wordt is voor ons, libertariërs, op zich niet de grootste zorg. Een echte libertarische staat kan niet anders dan onvermogend zijn. Het hebben van vermogen is namelijk geen essentiële overheidstaak. Maar dat de staat negatief vermogend is, dat de schulden, huidige en toekomstige, vele malen de waarde van het actief overstijgt, en dat die staat dus verplicht zal zijn om haar onderdanen zwaar te gaan uitmelken om haar verplichtingen te kunnen nakomen, dat moet voor iedereen zorgwekkend zijn.
De titel van het bewust artikel zette mij aan het denken. Wat betekent het eigenlijk “virtueel failliet” te zijn? Failliet is een handelaar die zijn schulden niet meer kan betalen. De overheid is geen handelaar en kan dus per definitie alleen maar virtueel failliet zijn. (Het begrip handelaar vind ik overigens, net zoals geslacht, nationaliteit of ras, een juridisch uitvindsel van de staat dat geen enkel ander nut heeft dan het discrimineren). In de ruimere, meer dagelijks betekenis wordt met het begrip failliet eerder een toestand van overmatige schuldenlast, onvermogen, insolventie bedoeld. En dan is het adjectief virtueel geheel overbodig, tenzij je natuurlijk van oordeel bent dat de staat niet onvermogend kan zijn.
De staat is inderdaad niet zomaar een schuldenaar. Het is er eentje die zich niet aan enige regel hoeft te houden. Als hij iets niet kan betalen dan heeft hij een aantal middelen ter beschikking die gewone stervelingen niet hebben. De staat kan haar eigen schulden gewoon wegvegen. Dat is altijd wel een beetje lastig, een beetje onheus, is electoraal zeer gevaarlijk spel en in extreme gevallen kan het de lont in een revolutionair kruidvat ontsteken. Vandaar dat het zelden voorkomt.
Een tweede methode is het verhogen van de inkomsten. Dat kan natuurlijk iedere gefailleerde doen of proberen. Alleen is dat voor de staat net een ietsje gemakkelijker dan voor ieder ander virtueel gefailleerde. Het grootste deel van haar inkomsten en al haar bezittingen zijn namelijk afkomstig van diefstal. Zelfs de meer simpelen van geest onder u die deze analyse niet delen, zullen moeten toegeven dat belastingen verhogen niet dezelfde inspanning vergt als wat het een private onderneming kost qua productontwikkeling, marktstudie, prefinanciering etc… om zijn omzet wat op te krikken. De staat hoeft zich aan de kostenzijde niet echt zorgen te maken en aan de opbrengstzijde volstaat het om een paar getallen in de jaarlijkse begrotingswet te zetten. De enige restrictie die de moderne democratie aan deze oplossing stelt is het electoraal verkocht krijgen.
Een derde methode is betalen met monopoliegeld. Door geld te scheppen veroorzaakt de staat wel een probleem van inflatie en schuift hij de hete aardappel door naar een latere belastingbetaler – of een slachtoffer van onteigening. Maar er is nauwelijks een politicus te vinden die ten volle begrijpt wat dat betekent, en al helemaal geen die het ene moer kan schelen.
Maar een faillissement van de staat opent ook perspectieven. Waarom zouden we niet het voorstel lanceren om met de staat te doen wat diezelfde staat doet met andere gefailleerden: de controle overdragen aan een curator en de boel doen uitverkopen. Daarbij zullen de schuldeisers wellicht een deel van hun vordering moeten afschrijven. Maar als alles op een open en correcte manier verloopt, dan is dat half zo erg als de boel verder te laten aanmodderen. Dat kan alleen tot een nog groter drama leiden.
Het college van curatoren – dit is een te groot titanenwerk om aan één curator toe te vertrouwen – zal eerst en vooral een staat van actief en passief moeten opmaken. (Aangezien de huidige bestuurders dat niet op een ordentelijke manier hebben gedaan zou hieruit wel eens aansprakelijkheden kunnen volgen.) Voor bepaalde toekomstige rechten (zoals pensioenen) zal het met de rechthebbenden afkoop of verzekeringsoplossingen moet onderhandelen. Voor bepaalde nuttige overheidsdiensten, zoals onderwijs, lijkt het zinvol dat het college de ‘verzelfstandiging’ die nu op papier reeds bestaat, eerst omzet in echte privaatrechtelijke rechtspersonen. Elke school wordt een NV waarvan de aandelen te koop worden aangeboden.
Voor politiediensten zal het storm lopen. Die diensten zijn met een abonnementsformule zo perfect rendabiliseerbaar en in de huidige gemonopoliseerde markt zo afschuwelijk inefficiënt, dat de bevolking al heel snel zal doorhebben welke gigantische voordelen de vrije markt voor een beschaafde wereld heeft. Een opbreken in kleinere eenheden kan nuttig zijn, maar is niet noodzakelijk, tenminste voor zover de markt voor de beveiligingsdiensten geliberaliseerd wordt.
De vastgoedbezittingen kunnen m.i. het best worden ingebracht in een immobiliën vennootschap. Misschien zelfs in meerdere: eentje voor kantoren, eentje voor snelwegen, eentje voor spoorwegen (voor zover de eigendom daarvan niet al toekwam aan de reeds geprivatiseerde spoorwegmaatschappij), eentje voor het culturele erfgoed, eentje voor de gewone straten en pleinen.
Voor de kantorenvennootschap zal heel wat geld geboden worden. Het vrijgemaakte land zal zoveel bedrijvigheid aantrekken dat de markt voor kantoren een gigantische boom zal kennen. De huurprijzen voor kantoren zullen dus flink stijgen, en dat zal de prijzen bij de veiling van de kantoren-NV mee de hoogte in stuwen. Of het allemaal voldoende zal zijn om alle schulden te dekken valt sterk te betwijfelen.
Eenmaal het college van curatoren alles heeft uitverkocht is alles wat ons rest nog een volstrekt bezitloze staat. Niet meer bij machte – letterlijk dan – om enige dwang uit te oefenen kan de staat als de facto opgeheven worden beschouwd. Maar voor de duidelijkheid zou het wel nuttig zijn dat de heren politici dit feit formeel bekrachtigen door in een laatste wetgevende akte alle vigerende wetten hun dwingende aard te ontnemen. De wetten – sommige althans – kunnen blijven dienen als leidraad voor het beoordelen van onrechtmatig gedrag. Zo neem ik aan dat de wet die automobilisten verplicht om rechts te rijden als norm zal blijven gelden voor de rechter die geroepen wordt om een schadegeval veroorzaakt door een spookrijder te beoordelen, en dit zolang de nieuwe eigenaar van de weg niet het linksrijden, of voor mijn part het zigzagrijden, verplicht heeft gesteld op zijn grondgebied. De overige wettenbrij die we aan enkele eeuwen politiek geknoei hebben overgehouden zal op die manier door de markt vanzelf tot het recht herleid worden.
Natuurlijk besef ik dat er voor mijn gesublimeerde staatshervorming, of beter staatsontbinding, nog heel wat noodzakelijke voorwaarden onvervuld zijn. Een daarvan is de ruime verspreiding van het besef dat staatloosheid kan werken. En daaraan hoop ik met deze en andere stukjes bij te dragen.