Schuldgeld (3)

,,Wanneer hij rust in veiligheid vergeet de wijze mens niet dat er gevaar op de loer ligt. Wanneer hij zich in een veilige toestand bevindt vergeet hij niet dat de mogelijkheid tot ruïnering bestaat. Wanneer alles stabiel is vergeet hij niet dat er instabiliteit kan ontstaan. Dus deze persoon is niet in gevaar en zijn land en alle bewoners zijn dan behouden”. Kung Fu-Tse (Confucius) 551-479 v.Chr.

Geldkwantiteitstheorie

De meeste Keynesiaanse economen en daar behoren alle centrale bankiers toe hebben een enorm vertrouwen in de geldkwantiteitstheorie. Dit houdt in dat waneer er geld wordt geschapen, dat wil zeggen liquiditeit de economie in gestuurd, dit dan haar weg zal vinden naar de markten die dit het meest nodig hebben. Dus als de aandelen inzakken dan wordt er met deze extra geldstroom de aandelenmarkt weer opgekrikt. Hetzelfde zou dan moeten gelden voor de andere sectoren die last hebben van een verminderde vraag of investering. <%image(20070210-Fekete.jpeg|73|107|)%>Zoals Antal Fekete al vertelde in zijn lezing is zo’n streven bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Dit komt omdat zodra het geld of krediet de economie in is gestroomd dit haar eigen weg vindt, wat niet noodzakelijkerwijze naar de meest behoeftige marktsector zal gaan. Integendeel veel van dit nieuw gecreëerde krediet vindt frequent haar weg naar andere sectoren. Ten eerste, omdat de ingezakte sectoren niet meer aantrekkelijk zijn en doorgaans verder worden gemeden, vanwege de volatiliteit en ten tweede omdat inmiddels andere sectoren zijn opgesprongen en derhalve een veelbelovender toekomst hebben. Een goed huidig voorbeeld is de huizenmarktsituatie in vergelijking met de aandelenmarkt. De aandelenmarkt heeft nog lang niet het niveau bereikt van zeven jaar geleden, terwijl de huizenmarkt op haar hoogtepunt staat.

Moreel gevaar

Moreel gevaar is een begrip dat duidt op het nemen van beslissingen, waarvan men niet de gevolgen hoeft te vrezen en daardoor roekeloos gaat handelen. Met name in de bancaire sector leeft dit begrip heel sterk. Vanwege de centrale bank hoeft de bancaire sector zich weinig zorgen te maken dat haar leningen niet kunnen worden gedekt. Tijdens de goudstandaard bestond dit moreel gevaar nauwelijks, omdat de banken verantwoordelijk waren voor hun eigen solvabiliteit en behoorden te allen tijde liquide te zijn. Sinds de teloorgang van de goudstandaard begin vorige eeuw heeft de centrale bank via een kartel deze verantwoordelijkheid op zich genomen. Dit betekent dat de centrale bank de banken beschermt voor eventuele bankpaniektoestanden. Wanneer de particuliere spaarder zou beseffen dat zijn bank niet meer solvabel was, hij in paniek naar de bank zou toestappen om zijn geld op te eisen, alvorens anderen hem voor zouden zijn. Om dit te voorkomen hebben de centrale banken een depositoverzekering in het leven geroepen, zodat de centrale bank, wanneer noodzakelijk, extra geld kon bijdrukken om de bank in nood te helpen met het uitbetalen van haar klanten. Dit heeft weer tot gevolg dat banken roekelozer worden met hun leengedrag, waardoor er weinig controle meer op de solvabiliteit van de leners wordt uitgeoefend en gemakkelijker uitgeleend aan dubieuze personen of bedrijven. Een bank is namelijk een geldinstelling die bestaat bij de gratie van geldleningen, dus wanneer een bank kan blijven uitlenen is het bestaan van deze bank gegarandeerd. De inkomsten worden gegenereerd aan de hand van het verschil in rente tussen wat de bank leent van de spaarder of de interbancaire lening van de centrale bank. Derhalve hoe meer inkomsten hoe beter het is voor de bank, ergo hoe meer leners hoe meer winst de bank kan maken. Met andere woorden de grenzen zijn enorm verlegd en de liquiditeit heeft gigantische vormen aangenomen.

Waninvesteringen

Oostenrijkse economen als Ludwig von Mises en Murray Rothbard hebben in hun geschriften veelvuldig gewezen op de situatie van de geldhoeveelheidsexpansie ten aanzien van de waninvesteringen die daar het gevolg van zijn. Frank Shostak wees onlangs nog op de problemen die dit met zich meebrengen, want het gecreëerde geld heeft de neiging niet naar die sectoren te gaan die wellicht het meest hulpbehoevend zijn, maar vaak gaat naar de opbouw van een sectorzeepbel. De internetrage is een goed voorbeeld van hoe dat is gebeurd. Omdat er zoveel liquiditeit aanwezig was in de laat jaren 90 werd het kapitaal niet meer zorgvuldig aangewend voor productieve sectoren, maar verdween het in een sector die weinig of geen geld opleverde. De massapsyche deed haar werk dankzij de enorme euforie van het pas opgestarte internet. Firma’s die hieraan meededen werden in een korte tijd zo gevraagd dat de aandelenprijzen daarvan de lucht in schoten. Dit had weer tot gevolg dat er meer mensen en instituten in investeerden, waardoor de prijzen verder bleven stijgen. Deze euforie heeft enkele jaren geduurd alvorens de markt instortte en het krediet verdween. Het nieuwe krediet heeft zich sinds begin van dit decennium in de wereldwijde onroerendgoedmarkt begeven. Hierdoor zijn de huizenprijzen zover gestegen dat deze voor startende woningzoekers onmogelijk zijn om te financieren met normale hypotheken of leningen. Uiteraard is de consequentie eenzelfde soort inzinking als we hebben gezien met de aandelenmarkten voordien.

Nieuwe economie

Eind jaren 90 van de vorige eeuw hoorden we veel over een ‘nieuwe economie’. Dit werd voorgesteld dat we toen in andere tijden leefden en de oude klassieke economische wetten niet meer golden. Dividenden waren niet meer belangrijk, want de bedrijven zouden zoveel in waarde stijgen met hun toekomstige inkomsten dat het niet van belang was om te letten op zaken als boekwaarden, koerswinstverhoudingen of activa. Nu horen we weinig tot niets meer over de ‘nieuwe economie’. In plaats daarvan horen we nu het mantra dat niets zo veilig is als in steen te beleggen, met andere woorden de huizenmarkt is een fundamenteel sterke investering, want huizen gaan niet omlaag, ten hoogste stabiliseert zich die markt. We hebben dit natuurlijk al eerder gezien en wel in de jaren 20 van de vorige eeuw toen de euforie in volle gang was en er een ‘nieuwe era’ zich had aangediend. Men sprak zelfs van een ‘permanent plateau van welvaart’ en dat inzinkingen tot het verleden zouden behoren. Men had alle vertrouwen in de autoindustrie, radio’s, electricteitsbedrijven en de nieuwe vliegtuigmaatschappijen. Alles zou nu anders worden werd er gesteld, helaas is de afloop van deze geschiedenis natuurlijk ons allen bekend.

Recessies

<%image(20070210-Hypotheekschuld.jpeg|426|282|)%>Recessies zijn een soort schoonmaak van het fiatgeldsysteem. Tijdens de goudstandaard kwamen er ook recessies voor en deze dienden om de individuele banken die fractioneel geld hadden uitgeleend te saneren. De recessies waren derhalve kort en zeer lokaal van aard. Tegenwoordig met ons fiatgeldsysteem zijn recessies landelijk of zelfs mondiaal van aard. Er is namelijk geen goudstandaard om individuele banken tot de orde te roepen, zodat banken en andere financiële instellingen wereldwijd ad infinitum blijven uitlenen. De recessies die ongeveer twee maal per decennium hebben tot gevolg dat veel marginale bedrijven tijdens deze perioden failliet gaan of moeten herstructureren. Banken schrijven dan hun verliezen af en het spel begint weer van voren af aan. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben recessies voor een redelijke schoonmaak gezorgd, echter is de schuldberg gigantisch toegenomen. Volgens cijfers van het CBS is de hypotheekschuld van Nederlanders in de afgelopen 10 jaar van 46% naar meer dan 100% van het Bruto Binnenlandsproduct gegroeid (¤ 537 miljard), als we daar de overheidschuld bij zetten dan komen we op een schuldquotum van meer dan anderhalf maal ons Bruto Binnenlands Product (¤ 810 miljard). In de Verenigde Staten groeit de schuldberg ook gestaag en is de federale, bedrijfs- en privéschulden opgelopen tot $44.000 miljard Dit is meer dan vier keer het BBP van de VS. Uit deze cijfers blijken dat recessies niet het gewenste resultaat hebben gehad om de schulden te saneren. Telkens na elke recessie lopen de schulden verder op. Nederland en de Verenigde Staten zijn slechts twee van alle westerse landen waar dit gebeurt en het moreel gevaar heeft zich verankerd in het economisch denken en de besluitvorming. Om deze vorm van denken om te kunnen buigen is er helaas een zwaardere economische sanering dan een recessie noodzakelijk, welke niet te vermijden zal zijn.

Essays:

Hypotheekschuld Huishoudens Blijft Sterk Groeien; Centraal Bureau voor de Statistiek, november 2006
Optimisme Naar Recordhoogtes; Financieel Dagblad, 25 oktober 2006
America’s Total Debt Report; Grandfather Economic Report, april 2006
Federal Reserve Follies; Prof. Antal E. Fekete, 26 juli 2006
The Next Rogue Wave; Jim Puplava, Financial Sense, 15 december 2006
Historical Norms don’t Apply; Peter D. Schiff, Financial Sense, 20 november 2006
The Business Cycle; Hans Wagner, Financial Sense, 17 oktober 2006
Have We Outgrown Recessions?; Dr. Frank Shostak, Mises Institute, 28 november 2006

Literatuur:

The Causes of the Economic Crisis; Prof. Ludwig von Mises, Mises Institute, herdruk 2006
Unemployment and Monetary Policy; Prof. Friedrich von Hayek, Cato Institute, maart 1979
America’s Great Depression; Prof. Murray Rothbard, Mises Institute, juni 2000