Nieuwe fiscale toezichtregels schieten goede doel voorbij

ROBERT KREDER, uit het FD:

Miljoenen gemeenschapsgeld zullen niet voor een maatschappelijk doel worden aangewend, maar gebruikt worden om de eeuwenoude goededoelensector te controleren.

Vanaf 2008 gelden nieuwe regels voor de Algemeen Nut Beogende Instellingen (anbi’s). Hieronder kunnen onder meer goede doelen, kerken, moskeeën en wetenschappelijke instellingen vallen.

Deze anbi’s zijn speelbal geworden van een competentiestrijd tussen Financiën en Justitie over het overheidstoezicht op deze sector. Deze strijd is voorlopig in het voordeel van Financiën beslecht en gaat de sector jaarlijks miljoenen euro’s nieuwe administratieve lasten kosten. Van Justitie zullen we het laatste woord nog wel niet gehoord hebben.

Wat begon als een modernisering van de regels voor de fiscale faciliteiten voor anbi’s met het rapport-Moltmaker, is geëindigd in nieuwe wetgeving per 2008. Met toegenomen administratieve lasten voor zowel de anbi’s als de overheid (meer ambtenaren). Uiteraard met het immer geldige doel om ‘misbruik tegen te gaan’
Er zijn in Nederland ongeveer 40.000 anbi’s actief, waarvan 16.000 bij de fiscus geregistreerd. In totaal beschikken zij over een vermogen van enkele miljarden euro’s. Aangenomen wordt dat de anbi’s jaarlijks tientallen miljoenen euro’s uitgeven op cultureel, sportief en humanitair gebied. Zonder de ondersteuning door de anbi’s zou hierin een kaalslag optreden. Maar, zo vroeg de overheid zich af, zou niet een groot deel van deze anbi’s misbruik maken van de ooit gegeven fiscale faciliteit?

De voordelen: de donatie aan de anbi is aftrekbaar, de schenkingsrechten worden teruggebracht naar een tarief van nul procent en uitkeringen door de anbi zijn vrijgesteld van schenkingsrechten. Als we de nieuwe regels bezien, komt men tot het beeld dat Financiën tot de overtuiging is gekomen dat bij een groot deel van de anbi’s het vermogen slechts aangewend wordt voor dure diners en sigaren voor de bestuurders. De nieuwe regels moeten dit misbruik tegengaan.

Zonder enig goed inzicht in dit vermeende misbruik worden nu alle anbi’s aan een hernieuwde keuring onderworpen. Naast praktische vernieuwingen, zoals op het gebied van de samenstelling van het bestuur en aspecten van Europeesrechtelijke aard, moeten anbi’s nu jaarlijks beleidsplannen maken, aangeven welk deel van het rendement van hun beleggingen is uitgekeerd, duidelijk maken dat er geen sprake is van een ‘surplus vermogen’ dan wel van een te klein vermogen om de doelstellingen te realiseren.
Als dank voor het goede werk, worden de anbi’s ook op de website van Financiën gezet, zodat zij een stortvloed van ongerichte aanvragen voor geldelijke ondersteuning mogen verwachten.
Justitie had nog graag regels gezien voor controle op de herkomst van binnenkomende gelden, controle op de besteding van donaties, antecedentenonderzoek van bestuurders en dergelijke in het kader van terrorismebestrijding. Nastrevenswaardig doel, alleen ineffectief middel. Te vergelijken met de Wet melding ongebruikelijke transacties, resulterend in een stortvloed van meldingen die niet meer te controleren zijn. De regels van Justitie laten nog even op zich wachten, maar wat in het vat zit verzuurt hier zeker niet. Bestuurders, u bent gewaarschuwd!

Wat te doen met deze nieuwe regels? De anbi’s zullen zich goed moeten voorbereiden op het gedegen onderbouwen van het door hen te voeren langjarig beheer van het hun geschonken vermogen. Zowel in relatie tot het welvaartsvast in stand houden van dat vermogen, als het met het rendement ondersteunen van hun maatschappelijke projecten. Beleid moet goed worden vastgelegd. Zo niet, dan dreigt ingrijpen van de fiscus. Met de sanctie van het vervallen van de fiscale voordelen komt de fiscus zo aan de bestuurstafel te zitten.

Kortom, vele miljoenen gemeenschapsgeld zullen niet voor een maatschappelijk doel kunnen worden aangewend, maar gebruikt worden ter controle van een eeuwenoude goededoelensector zonder dat er enig inzicht is op vermeende wantoestanden. De echt rotte appels in de sector kunnen overigens zeer eenvoudig door de ruime mazen van de nieuwe regeling door zwemmen.
Robert Kreder werkt bij Bank Insinger de Beaufort nv. Hij schrijft op persoonlijke titel.