Regeldruk groeit sneller dan de economie

De regeldruk in Nederland neemt
alleen maar toe. Het verstikt de
burgers en sloopt de economie.
De overheid beweert de regeldruk
te verminderen. Met averechts
gevolg volgens professor Jos
Teunissen, hoogleraar staats-
en bestuursrecht aan de Open
Universiteit Nederland.

De overheid heeft tal van fraaie websites waarop zij in woord de strijd met de bureaucratie aangaat. In de praktijk zet de overheid zwaarder in op controle en handhaving waardoor er meer bureaucratie en risicomijdend gedrag ontstaat. Veel nieuwe regelgeving beperkt de bewegingsvrijheid voor burgers en is bovendien in strijd met de Grondwet. De nieuwe woningwet die per 1 april 2007 van kracht is geworden, is hier volgens Teunissen een voorbeeld van.
Vergunningstelsels worden zoveel mogelijk vervangen door algemene regels en gedetailleerde gedragsvoorschriften door algemene zorgplichten. De gedachte is dat daardoor meer bewegingsvrijheid voor burgers ontstaat. Omdat tegelijkertijd het aantal toezichthoudende instanties met vaak vérgaande controle- en sanctiebevoegdheden sterk is uitgebreid, is echter een controlecultuur ontstaan die leidt tot risicomijdend gedrag. Het gevolg daarvan is dat het met vermindering van regels beoogde doel – méér bewegingsvrijheid en vergroting van de eigen verantwoording – niet wordt bereikt.

Een onderzoek van McKinsey dat onlangs aan staatssecretaris Frank Heemskerk van Economische Zaken is aangeboden, stelt dat we de structurele economische groei in Nederland kunnen verdubbelen.
Op basis van nieuwe macro-economische berekeningen en interviews met bedrijven in vijf sectoren, zeggen de onderzoekers dat de groei van de arbeidsproductiviteit twee procentpunten hoger zou kunnen liggen. Dat zou een kleine verdubbeling zijn.

Met een gemiddelde productiviteitsgroei van 2,2 procent (tussen 1998 en 2004), blijven we achter bij landen als Duitsland en Zweden om maar te zwijgen van de Verenigde Staten. De schuld voor deze matige prestatie ligt vooral bij de dienstverlening. Zowel zakelijke als financiële dienstverleners slagen er onvoldoende in om de productie per gewerkt uur te laten stijgen. De metaalsector en detailhandel zijn andere achterblijvers. Daar is onvoldoende concurrentie (bijvoorbeeld uit het buitenland) en de schaalgrote van het gemiddelde bedrijf is onvoldoende om arbeidsbesparende investeringen en innovaties rendabel te maken.

Helemaal treurig is het feit dat – anders dan in bijvoorbeeld de VS – in Nederland de minst productieve bedrijven de grootste groei in arbeidsvraag laten zien. In plaats van weggeconcurreerd te worden, floreren de slechtste bedrijven in Nederland juist. Er is blijkbaar geen oude of nieuwe concurrent die ze van de markt gooit. Nederland ontbeert de noodzakelijke marktdynamiek.

Volgens McKinsey ligt de hoofdoorzaak hiervoor in de vele regels en verboden die concurrentie, innovatie en flexibel gebruik van werknemers belemmeren. Niet de veelgenoemde ‘administratieve lastendruk’ – de geboden over wat bedrijven moeten doen – is het obstakel voor groei. De ‘regeldruk’ is de oorzaak – de verboden die voorschrijven wat bedrijven niet mogen doen. Vestigingsregels, die winkeliers verbieden om zich buiten het centrum te vestigen, bouwvoorschriften die innovatie belemmeren, arbeidstijdenregels die efficiënt gebruik van machines en gebouwen uitsluiten, en arbeidsrecht dat flexibel omgaan met werknemers onmogelijk maakt. Allemaal voorbeelden van verboden die de economische groei beperken.

Tijdens de persconferentie zei staatssecretaris Heemskerk dat de onnodige regels zijn volle aandacht zullen krijgen. Van verminderen van de lastendruk gaat hij over op verminderen van de regels. Dat klinkt mooi. Het zal ongetwijfeld leiden tot acties waar professor Teunissen zijn tanden weer op kan stukbijten.