Regelmatig wordt er op de Vrijspreker gedicussiëerd over libertarisme, waarbij onduidelijkheden de gemoederen nogal eens beroeren. Tijd om eens wat dingen op een rij te gaan zetten zodat er wat houvast is voor dergelijke discussies. Een week geleden verscheen de derde aflevering in deze serie, een vertaling van een essay van Mr. Libertariër himself, Murray N. Rothbard. Het betreft een essay dat gebaseerd is op een stuk dat gepresenteerd werd op de nationale vergadering van de Philadelphia Society in Chicago, april 1979. Het thema van de vergadering was “Conservatism and Libertarianism”. Vandaag deel 4.
Mythe #4: Libertarisme is atheistisch en materialistisch, en negeert de spirituele kant van het leven
Er is geen noodzakelijke connectie tussen vóór of tegen het libertarisme zijn en de positie die men inneemt over religie. Het is waar, dat vele, zo niet de meeste libertariërs momenteel atheisten zijn, maar dit correlleert met het feit dat de meeste intellectuelen, van de meeste politieke overtuigingen, ook atheisten zijn.
Er zijn vele libertariërs die theisten zijn, Joods of Christelijk. Tussen de klassiek liberale stamvaders van het moderne libertarisme in een meer religieuze tijd waren een groot aantal Christenen: van John Lilburne, Roger Williams, Anne Hutchinson, en John Locke in de zeventiende eeuw, tot Cobden en Bright, Frédéric Bastiat en de Franse laissez-faire liberalen, en de grote Lord Acton.
Libertariërs geloven dat vrijheid een natuurlijk recht is ingebed in een natuurlijke wet die geschikt is voor de mensheid, in overeenstemming met de menselijke natuur. Waar deze set natuurlijke wetten vandaan komt, of het puur natuurlijk is of afstamt van een schepper, is een belangrijke ontologische vraag maar is irrelevant voor sociale of politieke filosofie.
Zoals Father Thomas Davitt verkondigt: “Als het woord ‘natuurlijk’ überhaupt iets inhoudt, dan is het wel de referentie aan de menselijke natuur, en indien gebruikt met ‘wet, moet ‘natuurlijk’ refereren aan een beschikking die voortkomt uit de inborst van de menselijke natuur en niets anders. Dus, op zichzelf, is er niets religieus of theologisch in de ‘Natural Law’ of Aquinas.”[5] Of, zoals D’Entrèves over de zeventiende eeuwse Nederlandse protestantse jurist Hugo Grotius schreef:
Grotius zijn definitie van de natuurwet heeft niets revolutionairs in zich. Als hij volhoudt, dat de natuurwet het geheel aan regels is die de mens in staat is te ontdekken door van zijn rede gebruik te maken, doet hij niets anders dan het herhalen van de academische notie van een rationele fundering van ethiek. Welzeker is het zijn doel om de notie te herstellen die door het extreme Augustinisme van zekere protestantse gedachtenstromingen was ondermijnd. Als hij beweert dat deze regels in zichzelf geldig zijn, onafhankelijk van het feit dat God het zo wilde, herhaalt hij een stelling die door sommige academici al was gemaakt…[6]
Libertarisme is beschuldigd van het negeren van de spirituele natuur van de mens. Maar men kan eenvoudig aankomen bij libertarisme vanuit een religieuze of Christelijke positie: de nadruk leggend op de importantie van het individu, of zijn wilsvrijheid, of natuurrechten en persoonlijk bezit. Echter men kan ook aankomen op al deze identieke posities door een seculiere natuurwet benadering, door een geloof dat de mens tot een rationele aanname van de natuurwet kan komen.
Historisch gezien is het verder allerminst duidelijk dat religie een steviger basis is dan seculier natuurrecht voor libertarische doeleinden. Zoals Karl Wittfogel ons herinnerde in zijn Oriental Despotism, is de bond tussen troon en altaar eeuwenlang gebruikt om despotische overheersing over de maatschappij te vestigen.[7]
Historisch gezien is de bond tussen kerk en staat in vele gevallen een mutueel versterkende coalitie voor tirannie geweest. De staat gebruikte de kerk om gehoorzaamheid aan haar verondersteld heilig gezegende overheersing te zegenen en te preken; de kerk gebruikte de staat om inkomen en privileges te krijgen.
De Anabaptisten collectiviseerden en tiranniseerden Münster in naam van de Christelijke religie.[8]
En, dichter bij onze eeuw, hebben Christelijk socialisme en de sociale evangelie een belangrijke rol gespeeld in de gang richting staatisme, en de verontschuldigende rol van de Orthodoxe Kerk in Sovjet Rusland is maar al te duidelijk. Sommige katholieke bisschoppen in Latijns Amerika hebben zelfs geproclameerd dat de enige weg naar het hemelrijk via Marxisme is, en als ik gemeen zou willen zijn, zou ik er op kunnen wijzen dat dominee Jim Jones, naast dat hij een Leninist is, zichzelf ook proclameerde als reïncarnatie van Jezus.
Sterker nog, nu socialisme zowel politiek als economisch overduidelijk gefaald heeft, zijn socialisten terug gevallen op de “moraal” en “spirituaal” als het laatste argument voor hun zaak. Socialist Robert Heilbroner, in het argumenteren dat socialisme onderdrukkend zal moeten zijn en een “collectieve moraal” aan het publiek zal moeten opleggen, beweert dat “bourgeoise cultuur gefocusseerd is op materiële doelen van het individu. Socialistische cultuur moet zich focusseren op zijn of haar moraal of spirituele verrichtingen”.
Het intrigerende punt is, dat deze positie van Heilbroner door de conservatieve religieuze schrijven van national Review, Dale Vree, verwelkomd werd. Hij schreef: Heilbroner zegt … wat vele bijdragers aan NR ook hebben gezegd gedurende de laatste kwart eeuw: men kan niet zowel vrijheid als deugdzaamheid hebben. Let op, traditionalisten. Ondanks zijn dissonante terminologie, is Heilbroner geinteresseerd in hetzelfde waarin u ook bent geinteresseerd: deugdzaamheid.[9]
Vree is ook gefascineerd door Heilbroner’s mening dat een socialistische cultuur “het primaat van het collectivisme moet koesteren” in plaats van “het primaat van het individu”. Hij citeert Heilbroner’s contrasterende “morele of spirituele” verrichtingen onder het socialisme tegenover bourgeois “materiele” verrichtingen, en voegt daar correcterwijs aan toe: “Er zit een traditionele klank aan die uitspraak”.
Vree gaat verder met Helibroner’s aanval op kapitalisme te bejubelen omdat het “geen benul van ‘het goed’ heeft en het ’toestemmende volwassenen’ toestaat om alles te doen wat ze willen “. In tegenstelling tot dit beeld van vrijheid en toegestane diversiteit, schrijft Vree dat “Heilbroner zegt uitnodigend dat niet alles zal worden toegestaan, omdat een socialistische maatschappij een goed gevoel moet hebben voor ‘het goede’ “. Voor Vree is het onmogelijk “om een economisch collectivisme te hebben samen met curtureel individualisme”, en dus is hij er toe geneigd om de kant van een nieuw “socialistisch-traditionalistisch fusionisme” op te gaan – richting een alomvattend collectivisme.
We kunnen hier opmerken, dat socialisme met name despotisch wordt wanneer het “economische” of “materiële” stimulansen vervangt door verondersteld “morele” of “spirituele” stimulansen, als het gaat om het bevorderen van een ondefinieerbaar begrip als “levenskwaliteit” in plaats van economische welvaart.
Als betaling aangepast wordt aan productiviteit, is er aanmerkelijk meer vrijheid alsook hogere levensstandaarden. Want als afhankelijkheid uitsluitend gebaseerd is op altruïstische toewijding aan het socialistische moederland, moet de toewijding regelmatig met de knoet versterkt worden. Een toenemende nadruk op individuele materiële stimulansen houdt onherroepelijk in, dat er een grotere nadruk op privé bezit en het behoud van inkomsten komt, en brengt dan aanzienlijk meer persoonlijke vrijheid met zich mee, zoals Joegoslavië in de laatste drie decades aan heeft getoond ten opzichte van Sovjet Rusland.
Het meest afschuwlijke despotisme op de aarde in recente tijd was zonder twijfel Pol Pot’s Cambodja, waar “materialisme” zo ver was uitgeband, dat geld door het regime werd afgeschaft. Met het afschaffen van geld en privé bezit, was ieder individu totaal afhankelijk van giften van gerationeerde eerste levensbehoeften door de staat, en het leven was een ware hel. We zouden voorzichtig moetten zijn voordat we de de spot drijven met “uitsluitend materiële” doelen of stimulansen.
De aanklacht van “materialisme” tegen de vrije markt negeert het feit dat elke menselijke actie hoe dan ook de transformatie van materiële objecten door het gebruik van menselijke energie inhoudt in overeenstemming met ideeën en doelen van de actoren. Het is niet toegestaan om het “mentale” of “spirituele” van het “materiële” te scheiden.
Alle grote kunstwerken, grote uitwasemingen van de menselijke geest, zijn tot stand gekomen met behulp van materiële objecten: of het gaat om canvas, kwasten en verf, papier en muziekinstrumenten, of bakstenen en ander bouwmateriaal voor kerken. Er is geen echte kloof tussen het “spirituele” en het “materiële” en dus misvormt elk despotisme over- en misvorming van het materiële tevens het spirituele.
[5] Thomas E. Davitt, S.J., “St. Thomas Aquinas and the Natural Law,” in Arthur L. Harding, ed., Origins of the Natural Law Tradition (Dallas, Tex.: Southern Methodist University Press, 1954), p. 39.
[6] A.P. d’Entrèves, Natural Law (London: Hutchinson University Library, 1951). pp. 51-52.
[7] Karl Wittfogel, Oriental Despotism (New Haven: Yale University Press, 1957), met name pp. 87-100.
[8] Over deze- en andere totalitaire Christelijke sectes, zie Norman Cohn, Pursuit of the Millennium (Fairlawn, N.J.: Essential Books, 1957).
[9] Dale Vree, “Against Socialist Fusionism,” National Review (December 8, 1978), p. 1547. Heilbroner’s article stond in Dissent, Summer 1978. Voor meer over het Vree artikel, see Murray N. Rothbard, “Statism, Left, Right, and Center,” Libertarian Review (January 1979), pp. 14-15.
Een interessante omschrijving van de verhouding Kerk/Staat is het verhaal van Atilla and the Witchdoctor in
"The New Intellectual"van Ayn Rand.
Een citaat:
Ayn Rand: The essential characters of these two are Attila, the man who rules by brute force, acts on the range of the moment, is concerned with nothing but the physical reality immediately before him, respects nothing but man’s muscles, and regards a fist, a club or a gun as the only answer to any problem—-and the witch doctor, the man who dreads physical reality, dreads the
necessity of practical action, and escapes into his emotions, into visions of some mystic realm where his wishes enjoy a supernatural power unlimited by the absolute of nature.
(pg. 12 For The New Intellectual // Het eerste non-fictiopn boek van Ayn Rand, 1961).
Een kort en schokkend moment moest ik Andre bewonderen om zijn bijdrage.
Totdat ik mocht opmerken dat hier een vertaling werd gepresenteerd. Alles toch weer vertrouwd.
Ik heb een vraag over het libertarisme. Misschien leidt libertair economisch beleid tot de grootste en sterkste economie. Maar resulteert dat dan niet tot een ‘rat race’, tot likken naar boven en… waarbij een ander die het wat minder doet (of het niet bij kan houden) keihard aan de kant gezet wordt (egoïsme) terwijl in een meer gemengde markteconomie zoals in NL meer in die mensen geïnvesteerd wordt. Is het individueel belang wel gelijk aan het algmeen belang??
Ik ken iemand die even in de VS had gewerkt en vertelde dat amerikanen heel aardig zijn maar je moet ze niet op het werk hebben, dan zijn ze onaardig en zetten ze je aan de kant als ze daarmee een trede hoger op de maatschappelijke ladder kunnen komen. Nu kan je roepen dat de VS ook een verzorgingstaat hebben en ze ook daar een big government hebben, maar het is daar toch liberaler (op economisch vlak) dan hier, daarvan moeten toch resultaten te zien zijn???
Nu wel ik zeker niet het Nederlands systeem de hemel in prijzen (progressief belastingsysteem en verzorgingsstaat ontmoedigt werken)maar mijn vraag is heeft een libertarisch systeem ook niet haar nadelen en hebben jullie (goede) argumenten tegen het bovenstaande verhaal
[3] "Misschien leidt libertair economisch beleid tot de grootste en sterkste economie."
Het libertarisme predikt geen economisch beleid. Het libertarisme stelt de vraag: wat zou de wet moeten zijn?, met als antwoord: de wet zou het non-agressie principe en al haar implicaties moeten incorporeren.
Voor economie consistent met libertarische politiek filosofie moet je bij de Oostenrijkse School wezen.
"Maar resulteert dat dan niet tot een ‘rat race’,"
Hoe meer dan nu het geval is, met het verschil dat je nu effectief zo’n 50% belasting dokt en er vrij weinig voor terugkrijgt (mja, dwang en sociale desintegratie).
"Is het individueel belang wel gelijk aan het algmeen belang??"
Nee, zelfs individuele belangen onderling zijn niet gelijk. Dat is nu net het mooie van vrijwillige interactie tussen individuen met de institutites van eigendomsrechten en non-agressie (=kapitalisme), dat is wederzijds voordelig – anders vonden de transacties niet plaats – en unaniem. Dat kun je van een gedeeltelijk door de overheid geleide economie niet zeggen. Dat bevordert kleine groepen over de rug van de rest van de belastingbetalers. En nee, die kleine groepen zijn zowel direct als indirect niet vaak (en vaak niet) de minderbedeelden. Trouwens, wat is het algemeen belang? Mijn rationaliteit zegt: cannot compute.
"maar het is daar toch liberaler (op economisch vlak) dan hier,"
Misschien qua belastingtarieven en mate van collectieve inmenging in de economie. Maar qua regulering is het denk ik niet veel beter dan in het continentale Europa.
"daarvan moeten toch resultaten te zien zijn???"
Ehm ja. Welke resultaten wil je horen? Relatief gezien zou je kunnen betogen dat de VS rijker en welvarender is. Of er geen armere mensen zijn in de VS dan in Europa? Vast wel. Een clear-cut vergelijking is gewoon lastig te maken, want: heel complex. Ik ben ook zo ongeveer de laatste om de VS als geheel an sich te verdedigen als lichtend voorbeeld van vrijheid en kapitalisme. Dat is het namelijk niet.
"maar mijn vraag is heeft een libertarisch systeem ook niet haar nadelen"
Vast wel, al zijn die subjectief. Je mag bijvoorbeeld niet straffeloos stelen (nadeel), moorden (nadeel), verkrachten (nadeel), huizen kraken (oh dat is ook stelen), etc etc etc.
Of het door de Oostenrijkers gepropageerde economsiche systeem nadelen heeft? Vast wel. Ook die zijn subjectief. Vrijheid heeft nadelen, want het vereist verantwoordelijkheid. Je krijgt er wel het volle recht op je eigen lijf en leden voor terug. Voor de rest zijn er zat sociaal-maatschappelijk structuren tussen mensen en groepen mensen die een soort van sociaal vangnet zullen vormen (kerk, non-religieuze goede doelen – voedselbanken bv., familie, vrienden etc etc) – ik merk dat je daar op lijkt te doelen.
[3]
Ik ben geen libertarische theoreticus, maar uit de losse pols een paar reacties:
**..meer in die mensen geïnvesteerd wordt** Reactie, al eens gedacht in jezelf te investeren? Is een beetje een botte opmerking mijnerzijds, maar het raakt de kern van het verhaal, ben je afwachtend en verbeter je je positie, of plaats je je in een afhankelijkheidsrelatie naar de overheid die je opleidingen betaalt dan wel middels het aanbieden van een eenheidsworst de inhoud van je opleiding bepaalt? Dus de vraag is, bepaal je je eigen toekomst of wil je voor je toekomst afhankelijk zijn van derden?
**..tot likken naar boven**. Reactie, waar denk je dat meer gekonkeld en in achterkamertjes bepaald wordt? In een maatschappij gebaseerd op gelijkwaardige markttransacties of een maatschappij waar we 50 procent van ons inkomen afstaan aan vergadertijders die samen met belangengroepen gaan bepalen wat daarmee gaat gebeuren. Die minimum en maximumprijzen vaststellen en op vele andere manieren de markt menen te moeten beinvloeden? Dus de vraag is of je prijzen wenst te betalen die door mensen die het beter voor je weten zijn bepaald na inspraakrondes door tal van belangengroepen of dat je denkt dat een marktprijs minder gekonkel geeft.
**die het wat minder doet (of het niet bij kan houden) keihard aan de kant gezet wordt** Antwoord, Naast het recht van de sterkste is er het profijt van de slimste of het dividend van de hardwerkende. Dus de sterkste wint niet altijd. Daarnaast, als iemand minder hard wenst te werken, ben je dan van mening dat hij net zoveel moet krijgen als jij? Is dat rechtvaardigheid? Ook in deze maatschappij worden er mensen aan de kant gezet en belanden in de goot. Je moet tevens de vraag andersom durven te stellen, is het terecht dat iemand die keihard werkt progressief wordt belast en wordt beknot? Er is in NL ook leed van de ambitieuzen, die dan weliswaar niet in de goot zitten, maar een hoge prijs betalen door een beknotting in hun ontwikkeling door tal van regels. En ondanks het harde werken zichzelf of hun familie niet de levensstijl kunnen geven die ze eigenlijk verdienen. Dat is wellicht een veel groter onrecht omdat het menselijk potentieel vernietigt.
"Sommige katholieke bisschoppen in Latijns Amerika hebben zelfs geproclameerd dat de enige weg naar het hemelrijk via Marxisme is"
Opmerkelijk? Dat hangt af van het gebruikte perspectief. In Latijns-Amerika staan Marxisme, socialisme en communisme primair in dienst van het afzetten tegen de ‘dominantie van de Yankee’. Terwijl er volgens de leer van deze systemen geen ruimte is voor een religieuze wereldbeschouwing. Zo heeft het katholicisme in Cuba zich decennia lang brandschoon verstopt in de heiligenverering van de aan voodoo gerelateerde ‘santeria’. Dichter bij huis, speelde de katholieke kerk in het Polen van de jaren 80 een belangrijke rol in het afzetten tegen de ‘invloed van Rusland’… Welk soort -isme lijkt doorslaggevender in macht, is flexibeler: het politieke of het spirituele? Welke kan mensen sterker binden, ofwel: de illusie van de grootste veiligheid bieden? Is dat een kwestie van ‘marketing’?
In de context van het libertarisme heeft men het op Vrijspreker vaak over rechtvaardigheid. Daar hebben socialisten en bla-democraten ook de mond van vol. Maar wat heb je aan zo’n droge, niet eens mystieke abstractie, wanneer je je als mens niet veilig voelt? Wat moet je daarmee, als je morgen kunt worden verhongerd/opgepakt/gemolesteerd of anderszins genaaid, uit naam van vrijheid of rechtvaardigheid? Zonder te willen stellen dat het libertarisme de spiritule kant van het leven negeert, vraag ik mij af: biedt het libertarisme alleen dan genoeg handvatten om te kunnen, te willen overleven?
PS. Ik heb niks met god of dolfijnen.
[4] [6]
Volgens mij zijn de argumenten die jullie aandragen goede argumenten. De argumenten die ik noem zijn overigens niet mijn opvattingen, maar heb ik gehoord van iemand anders die in de VS geweest was en kritiek had op het ‘neoliberalisme’
Comments are closed.