Het Westen is wel degelijk superieur

Door Vincent De Roeck


Ondanks mijn doorgedreven libertarische kijk op de dingen, ben ik zeker geen cultuurrelativist.

Ik hecht immers té veel belang aan de waarden en normen die we in het Westen als normaal beschouwen.



En ik doel dan niet zozeer op de religieuze grondslagen van onze beschavingsvorm, dan wel op de burgerrechten en individuele vrijheden die men in West-Europa en Noord-Amerika doorheen de eeuwen heeft weten te claimen, en die hun oorsprong vinden in de dominantie van een liberale (niet per definitie seculiere) traditie.
Na de val van het communisme in het laatste decennium van de 20ste eeuw hebben de Oost-Europese natiestaten zich trouwens ook tot de westelijke beschaving gewend zodat ook zij vandaag de dag tot “het Westen” behoren. De historische scheidingslijn tussen het West-Europese Romeinse Rijk en het Byzantijnse Orthodoxe Rijk werd daardoor in wezen vervangen door een kloof tussen gans Europa en Noord-Amerika, en de rest van de wereld.

De multicultuur is een nivellering naar beneden

In tegenstelling tot bepaalde seculiere liberalen of cultuurrelativerende libertariërs ben ik géén antiklerikaal of nihilist. Ik ben bereid om een minarchie te dulden die krachtig genoeg is om de vrijheidslievende nalatenschap van het Westen te vrijwaren van externe invloeden en interne verschuivingen. In dat kader ben ik islamkritisch en sta ik voor strenge integratievereisten, weliswaar in combinatie met vrije migratie. Het is dan ook een aangename verrassing te moeten constateren dat ook binnen de rechtse en conservatieve beweging een soortgelijke tendens bestaat, die maakt dat liberalen en libertariërs een groot deel van de weg samen kunnen afleggen met die rechtse en conservatieve krachten, in tegenstelling tot de linkse progressievelingen die bereid zijn water bij de wijn te doen om zich “open” en “verdraagzaam” naar andersdenkenden te tonen, ook al houdt dat andersdenkend zijn in dat ze de fundamentele elementen van onze rechtsstaat en vrijheidstraditie weigeren te erkennen.

In mijn ogen is die vorm van multicultuur een nivellering naar beneden, tenminste voor zolang de verschillen een impact hebben op de kern van onze liberale beschaving en dito samenleving, en dus niet op de uitingen van diversiteit die rechts-extremisten doorgaans verkeerdelijk als bedreigend ervaren.

Integreren of emigreren is de boodschap

Assimilatie en integratie zijn termen waarmee te pas en te onpas gegoocheld wordt, terwijl niemand deze nog correct en uniform weet te definiëren. In mijn ogen is assimileren exact hetzelfde als fascisten en communisten doorheen de jaren van hun bevolking geëist hebben, namelijk dat het individu zich aanpast aan een leidcultuur om zo alle onderlinge verschillen te kunnen weggommen. Hetzelfde eist men nu van de allochtone gemeenschap, en dat is iets waar liberalen niet voor kunnen staan. Assimileren (soms ook wel verbloemd verwoord als “Europeaan onder de Europeanen worden”) is een totalitaire reflex die voortvloeit uit de panische angsten die welbepaalde zwakke lagen van de bevolking hebben ten overstaande de nieuwe inwijkelingen.

Integratie daarentegen is het model dat de liberalen zouden moeten koesteren. Allochtonen moeten onze fundamentele normen (zeg maar gerust de Westerse waarden) aanvaarden en naleven. Het Westen heeft eeuwenlang gestreden en gewerkt voor alles wat we vandaag als normaal beschouwen, laat ons daar dan ook trots op zijn en het behoud van die historisch gegroeide rechten en vrijheden hoog op de politieke en maatschappelijke agenda plaatsen. Nieuwe inwijkelingen die onze basiswaarden afvallen, moeten gedeporteerd worden naar hun landen van oorsprong. De rest mag blijven, en in tegenstelling tot de assimilatiegekken mogen ze van mij hier wel rustig hun kebabs blijven eten, hun schotelantennes behouden, hun religieuze feesten vieren en hun winkels oreren met Arabische slogans, om maar een paar voorbeelden van aanvaardbare diversiteit aan te halen.

Geert Wilders en zijn filmische beproeving

De film “Fitna” van Geert Wilders past in het plaatje van de angst voor deze diversiteit. Moest Wilders uitsluitend van leer trekken tegen de aanvallen van islamfanatici op onze westerse basiswaarden, zou zijn discours volledig aanvaardbaar zijn, maar Wilders veralgemeent en ziet in elke islameigenschap een regelrechte bedreiging voor onze manier van leven, terwijl het in de meeste gevallen gewoon over details gaat. Islamieten hebben nu éénmaal een straatcultuur en zijn geloviger dan de westerlingen, maar dat maakt hun rondhangen op straat of hun talrijke bezoeken aan de moskee toch nog niet tot vijandigheid. Straatterrorisme en haatpredeking natuurlijk wel, maar Wilders maakt die nuance niet.

Hoewel ik Wilders het recht toedicht zo over de islam te denken, én bereid ben hem de vrijheid te geven om zulke propagandafilms te maken, toch past die angstcultuur net bij de regimes waarvan Wilders zich voortdurend wil distantiëren om niet in het neofascistisch kamp geduwd te worden. En laat ons een kat ook een kat noemen: Wilders is geen fascist, maar een populist. Hij is een klassiek-liberaal op tal van vlakken (kleine overheid, sterke rechtsstaat, minder belastingen, burgerrechten en individuele vrijheid), maar liet de afgelopen maanden zijn liberale standpunten overschaduwd worden door stupide voorstellen zoals het verbieden van de Koran en ander fraais.

En ironisch genoeg heeft Geert Wilders zo de kans aan de rechts-liberaal Rita Verdonk gegeven om met haar beweging “Trots op Nederland” het gat te vullen tussen de centrumpartij VVD en de extreme PVV van Wilders, een gat dat vóór zijn recente gaffels en strategische blunders in feite voor Geert Wilders bestemd leek te zijn. Vandaag halen VVD, PVV en TON volgens de laatste peilingen samen 47 van de 150 kamerzetels, maar de verdeling ervan tussen de drie “liberale” partijen lijkt vooralsnog zéér fluctuerend en onzeker. En Wilders zag zijn potentieel aantal zetels kort na de lancering van “Fitna” zelfs afnemen, wat wijst op de totale foute marketingstrategie van zijn partij.

Wat is het Westen? En is dat niets conservatief?

Toen de notoire conservatieve professor Matthias Storme enkele maanden geleden in Leuven voor een internationaal liberaal gezelschap kwam spreken over “het Westen” en de nauwe band tussen liberalisme en conservatisme op vlak van Westerse waarden, werd ik ergens in mijn overtuiging bevestigd. Het boek “Qu’est-ce que l’Occident?” van Philippe Nemo dat de professor toen aanhaalde, voedde mijn interesse in het thema verder. Na lang zoeken wist ik het boek te vinden. Synthetisch als het opgesteld is, biedt het een zéér mooi globaal beeld over de notie van “het Westen” en de eigenschappen en uitdagingen die daarmee gepaard gaan. Philippe Nemo schetst in dat boek een welbepaald beeld van het Westen aan de hand van haar vijf vermeende grondslagen: de Griekse oudheid (polis en wetenschap), het oude Rome (privaat recht), de Bijbelse traditie (mensenrechten), de Verlichting (de mens is niet onderhevig aan andermans wil) en de Moderniteit (liberalisme en democratie). Ik ben het eens met deze vijf kenmerken, maar blijf wel het primaat van de vijfde pijler op de vier anderen verdedigen, terwijl Philippe Nemo deze vijf pijlers als min of meer evenwaardig aan mekaar beschouwt, en dat is in mijn ogen toch weer net iets te kort door de bocht.

Philippe Nemo verwerpt ook de idee die stelt dat de notie van “het Westen” een louter conservatieve reflex zou omvatten. Het is immers niet noodzakelijk zo dat de verdediging van het Westerse kader haaks staat op de “universele beschaving” die de liberalen doorgaans preken. Nemo haalt bijvoorbeeld als argument aan dat ook een rechtsstaat, ofschoon gestoeld op oerliberale principes, niet voor universele gelijkheid tussen de burgers staat, maar gewoon voor een gelijke behandeling van hen die binnen een gelijk kader in contact komen met het gerecht. In zijn ogen is het dan ook “liberaal” om een onderscheid te maken tussen de normen en waarden in het Westen en die elders. Nemo verwerpt dus de unieke claims van een Edmund Burke of een Louis Rougier op de notie van “het Westen” en stelt dat liberalen met minstens evenveel recht van spreken aanspraak kunnen maken op “het Westen” als ideaal én als realisatie.

Is het Westen superieur? En wat met de Islam?

Philippe Nemo stelt zich ook de vraag of “West” en “Oost” nog wel relevante verwoordingen zijn, daar de oude Romeinse en religieuze scheidingslijnen niet langer bestaan, en eigenlijk ook al lange tijd niet meer bestaan hebben. De islam heeft zich in orthodoxe landen gevestigd. Het protestantisme heeft katholieke landen weten in te palmen. Tal van oostelijke landen hebben het westerse model omarmd, net zoals overwegend blanke oud-kolonies buiten het Europese continent zoals de Verenigde Staten, Canada, Nieuw Zeeland, Zuid-Afrika en Australië. Daarnaast behandelt Nemo ook de beschuldigingen van vermeend “Occidentocentrisme” bij de verdedigers van Westerse superioriteit omdat zij de Chinese, Indische, Russische en Arabische tradities als één homogeen anti-Westers blok zouden voorstellen, terwijl deze tradities onderling meer verschillen dan gelijkenissen vertonen. Nemo verwerpt die beschuldigingen door te stellen dat er tussen de Westerse en een niet-Westerse traditie gerust raakvlakken kunnen zijn, maar dat deze geen afbreuk doen aan het veel diepliggendere verschil. Vaak ligt het verschil net in de kern van de Westerse moraal: de individuele vrijheid.

Anthony Sullivan mag dan wel van oordeel zijn in zijn essay “Islam and the West” dat het Westen niet stopt aan de Bosphorus maar aan de Indus, en dat de islamwereld een wezenlijk onderdeel van de Westerse traditie uitmaakt, Philippe Nemo is het daar niet met eens. Maar ook de diametrale tegenstelling van Alexandre del Valle in “Le Totalitarisme Islamiste à l’Assaut de l’Occident” dat de islamgemeenschap niets van doen heeft met de Westerse beschaving wordt door Philippe Nemo niet weerhouden. Hij is van oordeel dat de islam wel degelijk tal van gelijkenissen vertoont met het Westen maar dat er een aantal fundamentele verschillen zijn blijven bestaan (zoals het zich niet conformeren naar de vijfde pijler) die van de Bosphorus tot op heden nog steeds de grens van het Westen maken. Philippe Nemo spreekt zich evenwel niet uit over de toekomst van deze grens. Wanneer we deze redenering verder volgen, kunnen we ook stellen dat tijdens de fascistische periodes in Duitsland, Spanje, Rusland, de Oostblok en Italië die landen tijdelijk geen onderdeel van het Westen meer waren omdat ze de vijfde pijler niet aanvaardden, net zomin als Japan onder de Meiji’s wegens het ontbreken van de eerste pijlers. Nemo verwerpt enerzijds wel de Amerikanistische claim dat de Angelsaksische traditie op zich ook een grondslag van “het Westen” zou uitmaken, maar stelt anderzijds ook wel vragen bij de situatie in “la France soviétiforme”, dat in zijn ogen vandaag de dag in het allerbeste geval nog maar als half-Westers kan gelden.

Jacques Garello en de vijf waarschuwingen

Wel mogen we een aantal waarschuwingen niet in de wind slaan, zoals er zijn: het primaat van de individualiteiten achter de notie van “beschaving”, de decadentie en het gebrek aan weerbaarheid op vlak van het behoud van de Westerse traditie, en de desastreuze gevolgen van het zich afsluiten van de rest van de wereld uit angst of arrogantie. De conclusie van de libertarische Franse professor Jacques Garello uit deze drie waarschuwingen in zijn essay “Les Valeurs de l’Occident” is er dan ook één om te koesteren.

Les précautions nous invitent donc à écarter toutes les ambiguïtés qui entourent l’expression « civilisation occidentale », et à écarter des interprétations fallacieuses. La civilisation occidentale n’est pas le paradis sur terre, et les hommes qui l’ont vécue et la vivent ne sont pas des êtres parfaits. Elle n’est pas une recette d’infaillibilité, ni une manière d’exclure quiconque de la dignité d’être humain. (…)

Nous devons, aujourd’hui plus que jamais, nous remettre en tête ce que sont les valeurs de « notre » civilisation, et de ce point de vue nous pouvons suivre entièrement les forces conservatrices: oui, ce système de valeurs né en Europe, transposé en Amérique du Nord, diffusé dans plusieurs régions du monde mérite bien d’être considéré comme supérieur aux autres. Encore faut-il que les Occidentaux eux-mêmes en aient conscience et ne soient pas tentés de le délaisser et d’en oublier les beautés et les exigences. (…)

La défense de « notre » civilisation occidentale mérite mieux qu’une coalition guerrière, ou qu’un conflit culturel et religieux, elle requiert un « supplément d’âme », comme disait Bergson. Pour nous en persuader interrogeons l’histoire: elle nous dit comment ce système de valeur s’est formé. Interrogeons les sciences sociales et la philosophie: elles nous expliquent pourquoi ceux qui ont adopté ce système en ont retiré progrès et épanouissement.

Jacques Garello toont niet enkel op meesterlijke wijze aan dat er ook in Frankrijk nog échte liberalen durven nadenken over de grondslagen van de Westerse samenleving, maar ook dat de Westerse traditie niet eeuwig zal blijven bestaan als we niet bereid zijn om ons voor het behoud ervan in te zetten. Als we “het Westen” gaan gebruiken als collectivistisch argument tegen de wil van de individuele burgers in, of als iets dat we “for granted” kunnen nemen zonder continue inzet vanwege hen die er de vruchten van kunnen plukken, of als een reden om onze grenzen en geesten af te sluiten van de ons bedreigende of inferieure buitenwereld, dan kan het Westen op termijn wel eens het Bokrijk van de wereld worden, een lot dat het Westen dan zal delen met de andere grote beschavingen uit de lange menselijke geschiedenis. En dat lot vermijden, is iets, zoals ook Philippe Nemo in zijn boek al terecht beargumenteerde, waarin zowel libertariërs als conservatieven elkaar zouden moeten kunnen vinden. Een nieuw monsterverbond dus, in naam van de vrijheid.

Het Avondland als sluitstuk van de menselijke evolutie

Het Avondland (westen) wordt geacht het sluitstuk te zijn van een lineaire evolutie die in het Morgenland (oosten) begonnen is met de Perzische, Chinese en Fenicische beschavingen, en doorheen de millennia via Byzantium, Griekenland, Rome, de ontdekking van Amerika, de maritieme almacht van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten westwaarts getrokken is. Het boek “Der Untergang des Abendlandes” van Oswald Spengler over het einde van de Eerste Wereldoorlog en de eerste jaren van het Interbellum vertolkt op meesterlijke wijze de angst voor die ondergang en was een waarschuwing voor het opkomende communisme en fascisme in Europa, maar net zoals vandaag werden ook zijn waarschuwingen in de wind geslagen, met alle desastreuze gevolgen van dien. Het Westen moet beseffen dat het superieur is en moet bereid zijn te strijden voor zijn nalatenschap en vrijheid. Het Westen is het eindpunt van de menselijke evolutie, en dat moet zo blijven. De cyclische kijk van vele cultuurrelativisten op de evolutie van de mensheid is in mijn ogen niet enkel feitelijk onjuist, maar ook gevaarlijk. Zij beschouwen het Westen als een tussenstap en zien de evolutie nog verder westwaarts trekken, terug naar Cathay dus, waar alles ooit begonnen is. Zij beschouwen deze cyclische evolutie als normaal en onafwendbaar, en betonen zich als zwakkelingen die zich zonder slag of stoot overgeven aan dit pessimisme en zich in dit vermeend lot wentelen. Zo verworden zij tot de doodgravers van het Westen.

De strijd voor het behoud van onze westerse nalatenschap is nog niet gestreden, zoals Francis Fukuyama verkeerdelijk beweerde in zijn boek “The End of History and the Last Man”. Het Westen staat voor nieuwe uitdagingen en deze moeten het hoofd geboden worden door alle Westerlingen en vrijheidslievende burgers overal ter wereld. Amerika staat niet alleen in de strijd voor méér vrijheid zoals Mark Steyn beweert in zijn boek “America Alone: the End of the World as We Know It” en het Westen is nog bijlange niet dood zoals Pat Buchanan durft beweren in “The Death of the West”, maar actie dringt zich op, en de tijd voor actie is nu, zoals Tony Blankley al aanhaalde in “The West’s Last Chance”, willen we op een goede dag niet terug ontwaken in de ketens en kerkers van de Middeleeuwen. En of de heraut die deze terugval komt aankondigen nu een tulband en een bomgordel, dan wel een swastika en een Lüger, of een doornkrans en een kruisvaarderzwaard draagt, doet er eigenlijk niet toe. De boodschapper mag dan al wel verschillend zijn, de waarschuwing is dat niet.
—————————————–
Ingezonden door Vincent De Roeck.
Vincent De Roeck is beheerder van Libertarian.be, nationaal politiek secretaris van het Liberaal Vlaams Studentenverbond en voorzitter van Nova Libertas.