Dit is een vertaling van een artikel van Thomas Sowell, op 21 april gepubliceerd op Capitalism Magazine. Het artikel geeft een andere kijk op de kosten van (hoger) onderwijs en de gevolgen van de bemoeienis daarmee door de overheid. Dit is het eerste van drie artikelen over dit onderwerp.

Een kop op de voorpagina van de New York Times vervat veel van de economische verwarring van deze tijd: “Minder Mogelijkheden om Hogere Opleidingen te Betalen”. Het hele artikel gaat over de toegenomen kosten van hoger onderwijs, de problemen die ouders ondervinden om die kosten te betalen en de moeilijkheden die zowel ouders als studenten tegenkomen als ze proberen geld te lenen voor zo’n opleiding als hun inkomen ontoereikend is.

Dat is allemaal goed en wel voor een zuiver “human interest” verhaal. Maar het baseren van economisch beleid op dergelijke “human interest” verhalen — wat politici steeds meer doen, vooral in verkiezingstijd — heeft ernstige negatieve effecten voor hen die toevallig niet in de categoriën vallen waarover men verkiest “human interest” verhalen te schrijven.

De algemene tendens bij “human interest” verhalen over mensen met financiële problemen, of dat nu studenten zijn of lieden die onverantwoorde leningen hebben afgesloten, is dat de overheid maar de reddende engel moet spelen, kennelijk omdat de overheid zoveel geld heeft en deze mensen zo weinig.

Echter, zoals de meeste “diepe zakken” zijn ook die van de overheid slechts afkomstig van grote aantallen mensen met veel ondiepere zakken. In veel gevallen heeft de gemiddelde belastingbetaler een lager inkomen dan de mensen aan wie de staat graag haar financiële gunsten verleent.

Kosten zijn niet zomaar zaken om de overheid te laten helpen betalen. Kosten vertellen ons iets belangrijks, iets dat je niet zomaar kunt negeren.

Een fundamenteel element van het leven in elke economie, kapitalistisch, socialistisch of feodaal, is dat er niet voldoende middelen zijn om alles wat iedereen wil te kunnen produceren. Dat betekent dat de echte kosten van wat dan ook bestaan uit alle andere dingen die met diezelfde middelen hadden kunnen worden geproduceerd.

Het bouwen van een brug vergt middelen die ook gebruikt hadden kunnen worden voor het bouwen van (zieken-)huizen. Het volgen van een opleiding vergt middelen die ook voor allerlei andere doeleinden hadden kunnen worden ingezet.

Prijzen zorgen ervoor dat men keuzes maakt. Het subsidiëren van prijzen maakt het mogelijk dat mensen meer middelen elders weghalen zonder naar de echte kosten te hoeven kijken. Zonder marktprijzen waarin rekening wordt gehouden met de werkelijke kosten van de middelen die anderen onthouden zijn gaat men verspillen.

Dit is de voornaamste reden waarom de Soviet industrie meer energie verbruikte dan Amerikaanse industrie om minder producten te maken. Dit is waarom zij meer beton en staal gebruikten om minder te produceren dan Duitsers of Japanners als die dingen produceerden met staal en beton er in.

Wie de volle mep moet betalen — dat wil zeggen, de volledige waarde van de middelen in alternatieve toepassingen — gaat vanzelf efficient werken. Wie minder betaalt, neigt naar verkwisting.

Of iemand überhaupt een hogere opleiding gaat volgen, welke soort, en of hij of zij na afstuderen op de campus blijft om postgraduate werk te doen, zijn allemaal vraagstukken over hoeveel van de middelen die anderen willen weggenomen moeten worden ten behoeve van hen waarop in “human interest” verhalen arbitrair de aandacht wordt gevestigd.

Dit is niet slechts een kwestie van het Peter-Paul principe. De levensstandaard van de gehele maatschappij wordt lager naarmate meer middelen in plaats van voor hoger gewaardeerde doelen voor lager gewaardeerde zaken worden ingezet en verspild door hen die door subsidie of anderszins toegestaan wordt minder te betalen.

Het feit dat het economische systeem van de Soviet Unie industrieën toestond middelen te verspillen betekende dat de prijs niet werd betaald met geld maar middels een veel lagere levensstandaard voor het Soviet volk dan de beschikbare technology en middelen in staat waren te produceren.

De Soviet Unie was één van ’s werelds rijkst bedeelde naties voor wat natuurlijke grondstoffen betreft — zo niet de rijkst bedeelde. Toch leefden veel van haar inwoners bijna alsof ze in een Derde Wereld land woonden.

Hoeveel mensen zouden een hogere opleiding volgen als ze de werkelijke kosten zouden moeten betalen van alle middelen afkomstig van andere delen van de economie? Waarschijnlijk heel wat minder dan nu.

Sterker nog, wanneer zij zouden betalen met hun eigen geld zouden waarschijnlijk heel wat minder mensen hun zuur verdiende geld uitgeven aan allerlei “feel-good” onderwepen met rap-sessies in plaats van aan serieuze studie. Waarschijnlijk zouden er heel wat minder mensen op de campus blijven hangen voor het sociale gebeuren, of om zich aan hun volwassen verantwoordelijkheden in de echte wereld te onttrekken.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

13 REACTIES

  1. Wat is jouw punt nu voor de Nederlandse Samenleving? Wil je meer rappers en minder studenten?

    Het artikel is echt bijna niet leesbaar in mijn ogen. Het gaat van de hak op de tak. Een vergelijking met het niet efficient omgaan met middelen in de Soviet Unie, een verhaal over de kosten van het alternatief aanwenden van middelen, het blijven hangen op campus…. Misschien zit ik op een andere golflengte, maar wat is nu precies het verhaal? Je wil dat iedereen die scholing krijgt niet alleen de kosten daarvan betalen, maar ook de gederfde inkomsten uit het alternatief aanwenden van deze middelen?

  2. nachtwaker

    Aanvullend : Thomas Sowells beschrijving
    -en relativaties mbt "echte armoede " in
    de USA is ook interesant te noemen..
    onderzoek:
    De" armen " hadden in meerderheid een:
    tv , auto, airco -en overige luxe …

  5. Het lijkt me wel een goed verhaal, en het is natuurlijk waar dat het subsidiegeld wordt aangewend voor een ander doel dan waaraan de oorspronkelijke belastingbetaler het eigenlijk liever had willen\kunnen besteden. Maar is niet een beter argument tegen subsidiëring van onderwijs, dat het nergens voor nodig is?

    Want als je er over nadenkt: waarvoor volgt iemand een scholing? Als je het gewoon voor je "algemene ontwikkeling" doet, is een opleiding van 10.000 á 20.000 euro per jaar wel vrij prijzig voor een hobby, en toch zeker niet iets waarvoor een andere burger zou moeten betalen. Als je daarentegen je opleiding volgt met als doel een bepaald beroep te kunnen uitoefenen, zou de prijs van het onderwijs zichzelf moeten terugbetalen in je latere werk. Als je een opleiding volgt waarvan de kosten hoger zijn dan wat je later gaat verdienen, kun je je afvragen of de maatschappij daar nu subsidie aan moet geven.

    Dat iemand dus niet aan een lening kan komen voor een opleiding, heeft dan waarschijnlijk meer te maken met de inschatting van zijn\haar potentiële crediteuren dat er een te kleine kans is dat de opleiding met succes wordt voltooid, of een te kleine kans op werkgelegenheid met een voldoende inkomen. Of omdat kennelijk de maatschappij nijpender doelen heeft waar het kapitaal van de crediteuren voor kan worden aangewend, wat weer in lijn is met de argumenten van meneer Sowell.

  6. [5] Ik ben het eens met je redenering, met de kanttekening dat als je subsidie an sich principieel (*** let op: dit is een uitspraak van een pure hardcore libertariër en Oostenrijks econoom. ***) hebt afgewezen dat je het concept dan later niet weer moet gaan gebruiken in een andere redenering.

    Zoals hier: "Als je een opleiding volgt waarvan de kosten hoger zijn dan wat je later gaat verdienen, kun je je afvragen of de maatschappij daar nu subsidie aan moet geven."

    Subsidie is per definitie welvaartsverlagend omdat de oorspronkelijke eigenaars van de welvaart er met dwang vanaf zijn geholpen.

    Me private liefdadigheidsfondsen tav. onderwijs voor sociaal-maatschappelijk achterlopenden is natuurlijk niets mis. Juist vanwege de manier waarop de fondsen worden geworven.

    "is een opleiding van 10.000 á 20.000 euro per jaar wel vrij prijzig voor een hobby"

    Als je de achterliggende kenmerken van subsidies en belastingen niet kent, of aanneemt omdat het resultaat zo mooi in je straatje past (het is wel dwang maar het is voor een goed doel, namelijk voor de algemene ontwikkeling van de Jugend!), dan is dat die prijzigheid natuurlijk geheel "in the eye of the beholder".

  7. Okay ik begrijp dat subsidies per definitie leiden naar een vermindering van de welvaart van al degenen die ervoor moeten betalen. Toch denk ik dat als je dit wil aantonen dat het onderwijs wel hetgene is waar je als land nog het meeste profijt van trekt.

    Persoonlijk heb ik liever dat elke inwoner in ieder geval een basis onderwijs heeft gevolgd, zodat we niet een land met school-drop-outs worden en de ongeletterden onder ons mogen stemmen (en dus filmacteurs als president kiezen). Dit wil niet zeggen dat ik voor een enorme staatssteun ben, maar ik geloof wel in gelijke kansen voor een ieder.

    Leningstructuren voor studenten is ook niet direct de grote oplossing. Ik kan er over meepraten aangezien ik een flinke schuld heb opgebouwd ten behoeve van een studie Nijenrode en dus ook op campus heb gehangen 😉

    In principe kan je het zelfs zien als een investering van een land in haar inwoners. Mensen met een degelijke studie achtergrond zullen later ook meer geld op kunnen hoesten voor het progressieve belastingstelsel en dragen bij aan ene bloeiende en innovatieve economie.

  8. [6]
    Arend,

    Ik ben te weinig economisch ontwikkeld, en ook niet genoeg "hardcore libertariër", om met absolute zekerheid te kunnen stellen dat subsidie per definitie welvaartsverlagend is (in de zin dat het de algemene productiviteit in de hele maatschappij zou verminderen), of dat het absoluut en altijd verwerpelijk is. Maar dat het ontwrichtend werkt, en dat je wel een wat betere reden moet hebben dan "algemene ontwikkeling" of "leukigheid" lijkt me vrij vanzelfsprekend. Al denkt de meerderheid van Nederland daar blijkbaar anders over.

    [7]
    Marc,

    Die gelijke kansen hebben mensen in feite ook zonder subsidies. Het is alleen zo dat veel mensen ofwel van nature niet intelligent genoeg zijn (en dan houdt het sowieso op), of dat ze die kansen niet benutten.

    Ik denk ook niet dat het politiek erg veel uitmaakt of je bevolking geletterd is of niet. Het kost vrij weinig om te leren lezen, schrijven en rekenen, en daarmee kun je ook uit eigen beweging door veel te lezen en na te denken een heel eind komen in je algemene ontwikkeling of het kritisch analyseren van politiek. Sterker nog, het zijn juist vaak de mensen die lang in de schoolbanken hebben gezeten, of de "kwaliteitsmedia" volgen, die (onbewust) beïnvloed zijn door allerlei politiek correcte denkbeelden, of zich laten meeslepen door extreme en romantisch klinkende ideologieën. Scholing kan in die zin net zozeer verblindend werken als bevrijdend. Als we de "intellectuele elite" van Nederland (of welk ander "ontwikkeld" land dan ook) bekijken, vrees ik dat velen onder hen bij uitstek idiote denkbeelden hebben, die zelfs al bij geringe kritische zelfreflectie niet stand zouden houden.

    Mensen, ook intelligente, kiezen nu eenmaal sneller met hun hart dan met hun verstand. En daarbij komt nog dat veel politieke en ethische voorkeuren juist emotioneel van aard zijn, en niets te maken hebben met intelligentie of zorgvuldig nadenken. Of moeten we per se een betere ethiek verwachten van een arts dan van een loodgieter? De eerste zal misschien statistisch een grotere kans hebben intelligent te zijn, maar of dat ook een goed mens maakt is maar de vraag. Als dat al zo zou zijn, zou het bovendien een kwestie van intelligentie zijn, en niet van opleidingsniveau. Een intelligente loodgieter zou dan ook beter oordelen dan een domme arts.

    Ik zie ook niet hoe het een investering van een land in haar burgers zou zijn. Ten eerste wordt de investering opgehoest door mensen die er zelf voor gewerkt hebben en wellicht veel leukere of rendabeler doeleinden hebben voor dat geld. Ten tweede is de overgrote meerderheid van Nederland niet "hoger opgeleid", dus wordt het dan ofwel een sigaar uit eigen doos van de academici (je betaalt de studiekosten immers alsnog driedubbel terug via de belasting), ofwel profiteren over de ruggen van de laag opgeleiden. En ten derde kan je mensen opleiden tot iedere Nederlander een doctorstitel heeft, maar (afgezien dat de meeste Nederlanders daar waarschijnlijk van nature niet de capaciteit toe hebben) als er simpelweg geen vraag naar 100% academici is, zul je straks vuilnismannen met een "Master Afvalmanagement" hebben. Wel peperdure opleidingen voor iedereen dus, maar dan voor banen die eigenlijk helemaal geen hogere opleiding vereisen.

    Een paar landen zouden theoretisch misschien hun hele bevolking tot academici kunnen scholen (als die dat al zou kunnen of willen), op voorwaarde dat dan alle andere landen de laag opgeleide beroepen voor hun rekening zouden nemen. Maar dan zouden al die Nederlandse academici alsnog over de hele wereld moeten uitwaaieren om hun werk te kunnen uitoefenen, en moeten wij massaal de goedkopere, laag opgeleide buitenlanders naar ons land halen. Netto kom je dan met precies dezelfde verdeling van opleidingsniveaus uit als voorheen. Je kunt beter de opleiding afstemmen op de vraag in de economie naar die opleiding. Desnoods kunnen je toekomstige werkgevers de opleiding betalen, als onderdeel van je salaris.

    Maar "gratis" onderwijs bestaat sowieso niet. Of je het nu betaalt via een lening, via de belasting, of in de vorm van voorgeschoten loon van je (toekomstig) werkgever, jij of een ander zal het moeten betalen.

  9. [7] "Mensen met een degelijke studie achtergrond zullen later ook meer geld op kunnen hoesten voor het progressieve belastingstelsel"
    En kunnen dan dus ook gemakkelijk hun studieschuld terugbetalen. Waar ze zelf voor verantwoodelijk zijn.

  10. [8] Beste Owl,

    Dank je voor de uitgebreide reactie. In theorie ben ik het grotendeels met je eens, maar in de praktijk zie ik toch nog wel wat haken en ogen. Vandaar dat ik denk dat de onjuistheid van subsidies beter aangetoond kan worden op andere vlakken. Je hebt namelijk gelijk gelijk dat gratis niet bestaat en als de overheid zegt gratis, dan is de rekening in totaal vaak hoger dan als je het zelf zou regelen.

    Je hebt gelijk dat gelijke kansen op een titel in beginsel niet gelden, maar als je de titel los zou laten en gelijke kansen op scholing uberhaupt neemt dan geldt het wel in beginsel. Oftewel iedereen heeft gelijke kans op scholing tot zijn of haar capaciteiten. Precies om deze reden ben ik ook voor ambachtscholen. Het leren van het ambacht automonteur of bakker geeft dan een enorm voordeel voor de 18 jarige die klaar is terwijl degene die doorstudeert nog een hele weg te gaan heeft voordat deze een ambacht als arts onder de knie heeft. Het gelijke kansen verhaal is dan puur voor het kunnen uitoefenen van een nuttig beroep in de samenleving.

    Ten aanzien van het wel of niet geletterd zijn verschillen wij van mening. Ik zie het wel als iets belangrijks alhoewel ik je gelijk geef in het feit dat de indoctrinatie ten aanzien van bepaalde denkbeelden via scholing en media verfoeilijk is.

    Zonder te zeggen dat ethiek nu per definitie iets is voor hoogoplgeleiden vind ik het kortzichtig om te zeggen dat een ongeschoolde een evengoede keuze kan maken in complexe vraagstukken dan een persoon met een brede studieachtergrond. Alleen al omdat de één verder na kan denken na het lezen van een artikel en de ander het artikel niet eens goed kan lezen. Kiezen met het hart zorgt ervoor dat veel vrouwen van middelbare leeftijd kiezen voor Wouter Bos, omdat hij er zo leuk uitziet.

    Natuurlijk plukt een land zeker de vruchten van een groot aantal opgeleide vakmensen. Sterker nog ik denk dat je dit nodig hebt om het gevecht tegen de landen met lagere loonkosten. Als wij in Nederland uitblinken in medisch onderzoek dan zullen we hier op wereldwijde schaal vruchten van plukken en trekken we kapitaal en bedrijvigheid aan. Hierdoor kunnen we mensen in de toeleveringsindustrie ook van een baan voorzien, dus schoonmakers, broodjeszaken, loodgieters en bouwvakkers.

    Als ik op mijn 18de was gaan werken of vroeger als scholing helemaal niet zou worden betaald, dan had ik jarenlang geld kunnen verdienen in plaats van in de college banken te zitten en een opleiding te volgen. Maar een land vol loodgieters en vuilnismannen daar schiet je ook net veel mee op. Dan zullen we de lonen enorm moeten laten dalen en moeten we gaan concurreren op de loonkosten en wordt de factor arbeid ons sterke punt.

    [9] Beste vrijspreker,

    In theorie klopt het wel. De kosten van onderwijs zijn echter een enorme investering voor een persoon zelf en dus zie ik hier wel heil van een gezamelijke effort ten behoeve van het welzijn van een natie. Het betekent niet dat je alles moet betalen, maar als student ben je veel slechter af dan als uitkeringstrekker en heb je tegenwoordig niet eens de optie om echt goed erbij te werken. Daarnaast heeft de overheid eind jaren negentig de belastingwet veranderd en zijn studiekosten in de vorm van een lening niet meer aftrekbaar van de belasting. Hierdoor neemt het animo voor private scholing als Nijenrode, een MBA of een studie medicijnen sterk af. De wil om te investeren in jezelf is er wel, maar de kans dat je het terugverdiend neemt wel sterk af met het huidige belasting systeem.

    Kortom scholing is mijnsinziens nog één van de dingen die je als laatste aan moet pakken. Om aan te tonen dat de overheid zich terug moet trekken, zou ik liever eerst alle andere gebieden aanpakken.

    mvg

    Marc

  11. [8] Je raakt een heel belangrijk punt. Heb je gespiekt in de originele versies? 😉 Het laatste deel van jouw overweging komt in het vervolg-artikel aan bod.

  12. [10]
    Marc,

    We zijn het denk ik grotendeels eens. Ik gun het mensen ook om minstens de kans te hebben zichzelf tot hun maximale capaciteit op te leiden, voor zover ze dat willen. Ik denk alleen dat dat al bereikt wordt door de economische rendabiliteit van onderwijs.

    Wat betreft het politiek voordeel van hoge opleiding heb ik toch mijn twijfels. Iemand die intelligent is van nature, zal ook zonder hogere opleiding zorgvuldiger en sneller kunnen nadenken over politieke programma’s, dan iemand die dommer is, maar door opleiding een hoop feitenkennis heeft opgedaan. Ik denk op zich wel dat iemand met meer feitenkennis (die bijvoorbeeld geschiedenisles gehad heeft), mogelijk een breder referentiekader heeft. Maar ook daar is het probleem wie het onderwijs geeft. Als de feitenkennis voornamelijk uit een bepaalde hoek wordt belicht volgens de politieke voorkeur van de school (of die nu privaat of publiek is), is het eerder een handicap bij een objectieve beoordeling van politiek, voor zover politiek al een objectieve bezigheid is. En de meer exacte vakken, die geheel objectief zijn, hebben denk ik relatief weinig relevantie bij het bepalen van een ethische of politieke positie.

    Lezen, schrijven en rekenen zijn uiteraard wel zeer nodig om verdere informatie te kunnen verschaffen, maar dat is uitermate basaal en goedkoop om te leren. En ook een investering die zich praktisch onmiddelijk terugverdient in de hoeveelheid extra banen die je ermee kunt krijgen. Wat misschien wel zou helpen is als mensen reeds op jonge leeftijd lessen in logica en kritisch nadenken krijgen, zodat ze makkelijker retorische trucs en onlogische of onbewezen redeneringen kunnen doorzien. Al ben ik ook daarin redelijk cynisch. De politiek zit vol met mensen die een goed stel hersens en een academische opleiding hebben, maar die om wat voor reden dan ook leugens blijven verkondigen, of subjectieve willekeur aan mensen willen opleggen.

    Als we ervan uitgaan dat een vrije markt redelijk efficiënt is in het verdelen van arbeid en kapitaal over de meest rendabele doeleinden (en rekening houdt met de persoonlijke voorkeur van mensen wat betreft geld versus emotionele voldoening), zal het opleidingsniveau in Nederland vanzelf tenderen naar het optimale. Stel bijvoorbeeld dat een gemiddelde niet opgeleide 16-jarige nu 20.000 euro per jaar verdient, maar na een hogere opleiding gemiddeld 40.000 euro per jaar kan verdienen. Zijn crediteuren of toekomstige werkgevers kunnen dan een inschatting maken dat zo’n gemiddelde (laag-opgeleide) student een x% kans heeft om de opleiding succesvol te voltooien, en daarna gemiddeld x jaar zal werken in hun sector. Mits het slagingspercentage 100% is, met een gemiddelde werkduur van 10 jaar, hebben ze 10 x (40.000 – 20.000) = 200.000 euro om zo’n opleiding mee te subsidiëren én de toekomstig werknemer reeds tijdens zijn opleiding een minstens even hoog salaris te bieden als hij nu verdient als niet-opgeleide.

    Als het niet rendabel is, omdat bijvoorbeeld het salaris na de opleiding te laag is, of het salaris voor een niet-opgeleide "te hoog" (wat natuurlijk niet echt een probleem is), of het slagingspercentage of gemiddelde aantal dienstjaren na opleiding te laag, lijkt me dat het dan ook maatschappelijk geen enkel economisch voordeel oplevert. Ook niet als de overheid de rol van crediteur of subsidie-verstrekker op zich neemt.

Comments are closed.