Belangengroepen

Een van de belangrijkste problemen van elke democratische samenleving is het fenomeen van de belangengroepen. Mancur Olson beschreef in zijn boek ‘The Logic of Collective Action’ hoe kleine, gemotiveerde en gefocuste groepen vaak grote, passieve en breed-georiënteerde groepen aftroeven. Het is eigenlijk gewoon een variatie op grootvader’s wijsheid van ‘de aanhouder wint’.

In Nederland zijn er natuurlijk een aantal bekende belangengroepen, maar men werkt hier vaak erg per partij. Zo heeft de werkgeverslobby, VNO-NCW, de VVD, de boeren hebben het CDA (en de EU) en vrijwel elke etnische minderheidsgroep kan bij de PvdA terecht. Iedere belangengroep heeft zo zijn eigen ‘gastlichaam’; opmerkelijk genoeg is tot nu toe, alleen de PvdA vaak cliëntelisme — vrijwel hetzelfde principe — verweten, maar, zoals gesteld, eigenlijk alle andere politieke partijen doen aan een of andere vorm van “cliëntelisme”.

Je zou bijna zeggen, dat er dan (indirect) sprake is van democratie — immers, iedere groep komt aan bod, toch? Nee. Alhoewel natuurlijk de terreur van de meerderheid vermeden moet worden — niet iedere minderheid/ kleine groep hoeft zich naar de meerderheid/ grote groep te voegen –, hoeven meerderheden zich ook niet te laten benadelen door kleine groepen, die het eigen groepsbelang boven dat van de rest stellen. Dat kweekt namelijk irritaties en, op lange termijn, structureel onrecht. Het landbouwbeleid van de EU, dat vrijwel iedereen in de wereld benadeelt — behalve de Franse wijnboeren dan — is er een goed voorbeeld van.

Held Milton

Het is dus goed om eens naar een lobby-stad als Washington te kijken. In een van Milton Friedman’s reportages van het Idea Channel staat hij naast twee enorme gebouwen; het ene gebouw wordt bevolkt door de anti-rooklobby, het andere gebouw door.. de pro-rooklobby. Beide lobbygroepen hebben duizenden mensen in dienst en een miljoenenomzet om zo politici en ambtenaren maar enigszins te bewegen om wetgeving gunstig af te buigen, subsidies binnen te slepen, verboden te voorkomen, etc., etc. Als nu iedere groep dit principe zou volgen, dan loopt de democratie op termijn simpelweg vast, omdat lobby’s de politiek dan (nog meer) corrumperen. Bovendien, hebben lobby’s geen regeringsbevoegdheid of -verantwoordelijkheid, dus is vrijwel elke actie geoorloofd, mits binnen de wet. Kortom: een slecht, immoreel en parasitair systeem.

Deze blog is niet bedoeld als klaagzang — huilen is, zoals dat heet, te laat –, maar een vaststelling van huidige omstandigheden. Graag zou ik iedere lezer willen aansporen om in de comments enkele bekende voorbeelden van lobbygroepen of anecdotes van lobbygedrag te plaatsen. In de komende weken zal ik daar dan verder onderzoek naar verrichten (mits mogelijk en relevant) en de impact van genoemde lobby op de besluitvorming beschrijven.

(@Hub: Ik had deze blog via de admin geprogrammeerd voor 6:00 vanochtend. Om de een of andere reden is dat niet gelukt. 🙁 )