Politiek Den Haag was in rep en roer toen bekend werd dat de overheid in 2006 2,4 miljard euro heeft uitgegeven aan zogenaamde ‘externen’. De aard van het beestje? Gronings hoogleraar Frank Ankersmit, co-auteur van het pas verschenen boek De 10 plagen van de staat, is niet erg onder de indruk van de verontwaardiging. “Men vergeet steeds te vragen wie er bij die situatie gebaat is.”
Al lang wordt er argwanend gekeken naar het veelvuldig gebruik van externe adviseurs door de overheid. Maar hoeveel advies de Nederlandse overheid gebruikt, was nooit duidelijk. Onlangs publiceerde het Regiebureau Inkoop Rijksoverheid voor het eerst een duidelijk overzicht van deze kosten, die het lieve bedrag van 2,4 miljard euro bleken te bedragen over 2006. Politiek Den Haag was in rep en roer en partijwoordvoerders spraken er schande van.
De Groningse hoogleraar geschiedfilosofie Frank Ankersmit, die onlangs samen met consultant Leo Klinkers een bundel publiceerde over het bedrijfsmatig functioneren van de overheid (De 10 plagen van de staat), is niet zo onder de indruk van de verontwaardiging. Volgens hem zitten dergelijke onvervulde bezuinigingsbeloftes in de aard van het beestje. “Anders dan een bedrijf, kan de overheid het zich permitteren. Er is geen direct afrekeningsmechanisme voor dergelijke overschrijdingen en de druk om beleid te maken en door te voeren (waar kennis en kunde in het veld voor nodig is) is altijd weer groot.
In wat voor bizarre taferelen dat kan uitmonden, illustreert hij met een anekdote: “Het vorige kabinet had de belofte gedaan dat de hoeveelheid nieuwe wetgeving tot minimaal driekwart verminderd moest worden. Vervolgens huurde de Academie voor Wetgeving een leger juristen in die niets anders deden dan wetteksten zodanig bewerken dat de inhoud van drie nieuwe wetten in twee paste. Het resultaat: een flinke kostenpost en wetgeving die aan helderheid had ingeboet.”
In de verontwaardiging achteraf over dit soort zaken ontbreekt het volgens Ankersmit altijd weer aan de vraag waaróm de beloftes niet worden waargemaakt. Cui bono, die vraag zou wat vaker gesteld moeten worden. “Wie is er eigenlijk gebaat bij die overschrijdingen?”
“Ooit hebben we gezegd dat de overheid extern advies moet kunnen inwinnen. En sindsdien is er een situatie ontstaan waarbij een aantal partijen garen spinnen.” In eerste instantie bedoelt hij de bewindslieden zelf, die in de druk om bestuurlijke daadkracht te tonen niet op een cent kijken en alle hulptroepen inschakelen die ze nodig denken te hebben. Daarnaast kunnen ze externen gebruiken om hun verantwoordelijkheid te ontvluchten. “Het is voor bewindslieden heerlijk om extern een rapport te laten schrijven waaruit blijkt dat die en die maatregel genomen dient te worden. Ik heb wel gehoord van gevallen waarin een ministerie tegen de consultant zei: ‘Daar en daar willen we uitkomen, dan kunnen we het aan de achterban verkopen.’”
Vervolgens doelt hij op de consultancyfirma’s, die – mits goed betaald – wel elke lastige klus voor de overheid op willen knappen. Ankersmit: “Er is een sitiuatie ontstaan van de kat op het spek binden. Beide partijen zouden wel heiligen moeten zijn, willen ze geen dankbaar gebruik van de situatie maken.”
Een fundamenteel punt waarop het volgens Ankersmit steeds weer misgaat, is dat men het onderscheid tussen overheid en markt laat vervagen. “Zo hebben we de laatste jaren heel wat verzelfstandigingen van overheidorganisaties gezien die geen privatiseringen waren. “Veel overheidstaken laten zich niet privatiseren, zoals de gezondheidszorg of het onderwijs, of defensie. Maar op steeds meer van die taken – zie de nieuwe Zorgwet van 2006 – worden marktregels losgelaten terwijl de betreffende organisaties voor hun beleid nog altijd verantwoording schuldig zijn aan hun departement. Wat je dan krijgt, is het slechtste van twee werelden: een centrale sturing door de overheid die mank gaat, en een organisatie die aan een marktdynamiek wordt blootgesteld waarmee ze niet overweg kan.”
Sowieso is Ankersmit een verklaard tegenstander van de verzelfstandigingsbewegingen in gezondheidszorg en onderwijs. “Hoewel sommige privatiseringen heus succesvol zijn geweest, denk ik dat je bepaalde zaken echt door de overheid moet laten doen. In de Verenigde Staten begint men nu zelfs het geweldsmonopolie met de markt te delen – zie de activiteiten van zogenaamde beveiligingsfirma’s in Irak. Dat gaat echt veel te ver. Dat is een terugkeer naar de Middeleeuwen en daar zitten we niet op te wachten.”
Een beschrijving van boek “De tien plagen van de staat” door Frank Ankersmit en Leo Klinkers is hier te vinden en hier te bestellen voor € 19,90.
[Redactioneel commentaar] ’t blijft vreemd dat hoewel Ankersmit zo goed lijkt in te zien waar ’t bij de overheid mis gaat, hij toch de oplossing zoekt in meer en niet minder overheid. Minder overheid, dus niet uitbesteden aan bedrijven onder leiding en financiering van de overheid – want dat werkt niet zoals Ankersmit zo treffend aantoont – maar ’t volledig aan de markt overlaten van deze activiteiten, zonder enige vorm van overheidsbemoeienis.
Ik deel hun kritiek, maar of de oplossing voor mislukte privatiseringen MEER overheid is, betwijfel ik. Echte marktwerking krijgt bijna nergens een serieuze kans. Waarom kon voor de Duitse bezetting van 1940-45 er wel een (bij mijn weten) goed functionerend privaat gezondheidszorgstelsel bestaan? De overheidsprogramma’s voor gezondheidszorg in de USA zijn eerder deel van het probleem dan van de oplossing.
Private oorlogsfirma’s in Irak is wat anders. Als ik Irakees was zou ik die als 3e vijandige partij zien.
Armin reageerde op deze reactie.
Hub Jongen reageerde op deze reactie.
Fred reageerde op deze reactie.
@jjvandinges: Of als 3e bevriende club…. Niet alle Irakezen zien de Amerikanen als vijand. Immers dat hangt veel af van welke ethnische of religieuze subgroep jij tot behoorde. Diverse subgroepen vochten en vechten nog immer aan de zijde van de Amerikanen.
Overigens is die 3 wetten tot 2 reduceren ene prachtig voorbeeld van hoe de staat werkt. Iemand komt met een op zich goed initiatief. Namelijk het reduceren van het aantal wetten. Alleen gaat men dan de letter ipv de geest van het voorstel naleven.
Dit doorgaans omdat de consequenties van het werkelijk naleven door vrijwel niemand gedragen worden. Immers écht wetten schrappen is wel heel vervelend natuurlijk.
Je ziet het trouwens ook heel sterk met de CO2-hype. Men heeft een verdrag overtekend en later kreeg men via de EU er dwingedn zelfs een nog strengere opgelegd, die niet na te leven zijn. De reductie-targets zijn zo groot dat zonder zeer ingrijpende maatregelen die de koopkracht van elke burger zou treffen, ze niet te halen zijn.
Dus gaat men aan normbevrediging doen. Er kwam biobrandtsof ondanks dat zelfs de linkse milieubeweging hier niet voor was. De schadelijke gevolgen daarvan kennen we inmiddels. Men is op immense schaal CO2 uitstoot aan het compenseren over de grens op talloze schimmige manieren. We importeren op papier groene stroom met in realiteit export van onze gewone stroom die even groot is. In realiteit stijgt onze CO2 uitstoot gewoon nog steeds elk jaar, maar de papieren normen laten zien dat we toch heel erg ons best doen. Het kost wel veel geld. Zowel zij die de CO2-theorie geloven of niet geloven zijn dus de verliezers, want er gebeurt dus eigenlijk niets.
@jjvandinges:
“Ik deel hun kritiek, maar of de oplossing voor mislukte privatiseringen MEER overheid is, betwijfel ik.”
Ik weet wel zeker dat dat NIET de oplossing is; ik twijfel niet!
Wil ik wel eens met je over praten, als jij dat ook wil. Stuur me dan een mail. hub@vrijspreker.nl .
jjvandinges reageerde op deze reactie.
@jjvandinges: Een goed privaatgezondheidszorgstelsel voor 1940? Je stelt terecht erbij ‘voor zover ik weet’. Even een korte geschiedenis:
In de 19e eeuw ontstonden verschillende soorten ziekenfondsen zoals commerciële fondsen, onderlinge arbeidersfondsen en fondsen, opgericht door artsen en apothekers. Vanaf 1900 groeide de rivaliteit tussen de onderlinge ziekenfondsen en de artsen, die elkaar als ideologische en commerciële concurrenten beschouwden. Deze rivaliteit, soms ordinaire ruzies, maakte het de overheid onmogelijk om met ziekenfondswetgeving te komen die voor artsen en ziekenfondsen aanvaardbaar was.
De onmacht van de overheid blokkeerde de ontwikkeling van de verzekering en maakte alleen beperkte uitbreiding van de ziekenfondsverstrekkingen mogelijk. De ziekenfondsverzekering bleef vrijwillig en de premies waren laag. Belangrijke zorg als ziekenhuisverpleging, specialistische hulp en tandheelkundige zorg waren daardoor voor de ziekenfondsverzekering niet of beperkt betaalbaar. Een doorbraak was pas mogelijk door de Duitse bezettende overheid. Deze voerde in 1941 door middel van het Ziekenfondsenbesluit de verplichte ziekenfondsverzekering door.
Kortom, het werkte dus niet en veel mensen kregen niet de noodzakelijke medische zorg omdat ze de premies niet konden betalen, enigszins vergelijkbaar dus met de huidige situatie in de VS. Door de bezetting kreeg Nederland een ziekenfonds naast particuliere verzekeraars, afhankelijk van het inkomen. Pas toen werd de gezondheidszorg voor iedereen bereikbaar. Niet zo slecht dus voor een overheid die iets bereikte dat particulier initiatief niet lukte.
De conclusie van Ankersmit dat voor beplaalde sectoren de overheid verantwoordelijk moet blijven, deel ik. Gebaseerd op feiten en niet op een libertarische natte droom.
jjvandinges reageerde op deze reactie.
R. Hartman (NI) reageerde op deze reactie.
Ik deel de mening van Ankersmit. Jammer dat de politieke partijen zijn visie niet delen of voor de achterban kunnen verdedigen.
De overheid is een kopie van het bedrijfleven. Uit ervaring weet ik, dat multinationals ook een minimaal aantal eigen werknemers in dienst nemen en de rest uitbesteden aan externen, adviseurs of uitzendkrachten. Dit om de kosten beheersbaar te houden. De overheid let minder op het laatste. En dat adviseurs de oplossing/aanbevelingen/eisen/wensen krijgen en daarbij een probleemstelling bedenken en dit onderbouwen gebeurt ook overal. In het bedrijfsleven zie ik niet anders. Met een onafhankelijk advies wordt vaak niets gedaan, of dat eruit gepikt wat goed is voor de ego van de Raad van Bestuur leden.
Zelf heb ik als externe bij de overheid ook aan zo’n wetverminderings/vereenvoudiging meegewerkt, waar uiteindelijk niets van terecht kwam, maar voor de buhne was het target gehaald.
En daar gaat het om, herverdelen van geld, en voor de buhne scoren.
Gas, electra, olie, brood en bier…de regering laat ruimte voor veel te hoge prijzen. Deelt mee in de winst. Trekt uiteindelijk een boetekleed over bijvoorbeeld een Shell en int nogmaals. Het is geen plaag maar een systeem. Daar veranderen wij niets aan. De geldkraan stroomt en u mag zwoegen voor een druppel zolang die maar in het afvoerputje terecht komt. Het liefst digitaal, zodat ze weten wie wat waar en vooral niet te veel.
@Hub Jongen:
Hub, ik neem even de tijd om na te denken over je voorstel. Op zich vind ik het anoniem ‘reaguren’ wel prettig voor het moment. Groet, JJ.
@Fred:
Dank voor de toelichting Fred, dus ook toen al geen rozegeur en maneschijn? De staat als enige werkbare oplossing voor ziektekostenverzekeringen? Ik hoop van niet, gelet op al het prutswerk dat al is verricht namens of door de staat; zoals dat quasi-private zorgstelsel waarmee wij nu zitten opgescheept. En verplicht. Waarom is het in het huidige bestel niet mogelijk om lid te worden van een ziekenfonds in Belgie, Duitsland of Roemenie als je daar een betere ‘deal’ kan krijgen?
Ja, de verzekeringen konden op die manier worden opgelegd. Maar waar kwam dat geld vandaan? En wat kon daardoor niet meer betaald worden?
Kijk niet alleen naar de directe gevolgen, maar ook naar de gevolgen op langere termijn. En niet alleen de gevolgen voor de bedoelde groepen, maar voor alle groepen. Zijn ‘we’ er echt /op die manier/ structureel op vooruit gegaan? en kwam dat niet eerder doordat we productiever zijn geworden.
Economics in One Lesson. Hazlitt.
Jeff
@Fred: “In de 19e eeuw ontstonden verschillende soorten ziekenfondsen zoals commerciële fondsen, onderlinge arbeidersfondsen en fondsen, opgericht door artsen en apothekers. Vanaf 1900 groeide de rivaliteit tussen de onderlinge ziekenfondsen en de artsen, die elkaar als ideologische en commerciële concurrenten beschouwden.”
Volgens mij heet dit gewoon concurrentie, en kan de consument dus kiezen wie voor hem de prettigste aanbieding heeft
“Deze rivaliteit, soms ordinaire ruzies, maakte het de overheid onmogelijk om met ziekenfondswetgeving te komen die voor artsen en ziekenfondsen aanvaardbaar was.”
En hier komt de aap uit de mouw: de overheid moest en zou deze concurrentie in wetgeving vangen, waarmee de vrije markt dus ook hier niet vrij was. De staat dus als oorzaak, en niet als ‘redder’. Zou ook vreemd zijn: de staat als redder is nog nooit vertoond.
“De onmacht van de overheid blokkeerde de ontwikkeling van de verzekering en maakte alleen beperkte uitbreiding van de ziekenfondsverstrekkingen mogelijk.”
Je bedoelt: de tuttelzucht van de staat blokkeerde de ontwikkeling van concurrerende verzekeringen.
Je neemt hier als uitgangspunt dat de staat de ziekenzorg BEHOORT TE reguleren, en dat dat niet lukte omdat concurrerende markpartijen daar andere opvattingen over hadden die te ver uit elkaar lagen om onder de eenheidsworst van de staat gebracht te worden. Maar daar strandt de discussie al: dat uitgangspunt deugt niet.
Zodra de staat zich ermee gaat bemoeien valt er voor de klant niets meer te kiezen, zoals je hier feilloos hebt aangetoond.
beek reageerde op deze reactie.
@R. Hartman (NI):
Erg slecht gelezen Hartman.
De vrije ziekenfondsmarkt bracht juist NIET wat de verplichte ziekenfondsmarkt wel kon brengen.
Dat zegt Fred.
Comments are closed.