Het is alweer een aantal jaren geleden dat ik het bekende essay van Leonard Read: “Ik, Potlood” gelezen heb. Dit verhaal van Read is zo duidelijk dat het waarschijnlijk bij de meeste mensen voor altijd blijft hangen.
Vandaar dat: “I, Pencil” als onderdeel van een artikel van Sheldon Richman me meteen opviel. *)
Leonard Read schreef dit essay ongeveer 50 jaar geleden en het is een van de beste verhalen over het tot stand komen van een eenvoudig product waaraan miljoenen mensen hebben meegewerkt, zonder dat een overheid daarbij regelend moest optreden. Zelfs als ze dat wel geprobeerd hadden, zou er niets van terecht gekomen zijn.*)
Richman bekijkt dit verhaal nu eens van een andere kant en brengt het in het licht van de Oostenrijkse economie betreffende kapitaalvorming.
Hij wijst er daarbij op dat de geschiedenis van de potlood vooraf gaat aan talloze andere ontwikkelingen, waaronder bosbouw voor het hout, mijnbouw voor de koolstof, transport om alles op zijn plek te brengen. Ontwikkelingen van treinen, wagens, zagen, enz.*)
Beide stukken zijn interessant en de moeite van het lezen meer dan waard:
*) 1. Het oorspronkelijke Essay is:
 I, Pencil. My Family Tree as told to Leonard E. Read
met als Nederlandse vertaling onder “Ik, Potlood”
2.Hetartikel van Sheldon Richman onder “I, Pencil “”revisited“
Een potlood wordt gemaakt (cfr. Leonard Read) en Parijs wordt gevoed (cfr. Frédéric Bastiat) door de onzichtbare hand van de markt en door duizenden verschillende actoren die enkel maar hun eigen belang voor ogen hebben en zich van het grotere geheel niets aantreken, maar desondanks een geaggregeerd resultaat bereiken dat de ganse samenleving een dienst bewijst. Een uitermate positief neveneffect dus.
En vergelijk de goederen op een vrije markt maar eens met die in Sovjet-Rusland of vergelijk de rekken in warenhuizen in het oude West-Berlijn maar eens met hun tegenhangers in het Oosten. Dan zie je onmiddellijk de deugden van een markteconomie en het inherent falen van de planeconomie. Trabant of BMW, de keuze is snel gemaakt…
De markt is superieur aan alle andere economische modellen, niet omdat we dogmatische liberalen zijn, maar nét omdat we dogmatische socialisten zijn en de samenleving écht willen vooruithelpen. 😉
Armin [2] reageerde op deze reactie.
@Vincent [1]: Amen!
De meeste kritiek van tegenstanders is dan ook vooral ideologisch van aard en gecombineerd met een groot onbegrip. De vrije markt is superieus, maar niet perfect. Ook in een perfecte markt zullen zaken als armoede en ellende optreden. Tegenstanders concluderen hier tenonrechte door dat daarom het systeem zelf slecht is. Zij vergeten dat elk systeem nadelen heeft en de alternatieven allemaal nog slechter presteren en meer ipv minder ellende opleveren.
Inderdaad, een meesterlijk essay.
Hugo van Reijen
Al die mensen die meewerkten aan dat potlood, deden dat, omdat er iets te verdienen viel, maar veelal toch ook omdat zij meenden iets nuttigs te doen.
Want puur eigenbelang is ook de drijfveer van de crimineel.
Tevens moeten zij hun functie in het geheel hebben beseft. Het gaat niet allemaal blind, als de mieren of de bijen. Mensen kunnen hun aandeel beseffen.
Die houtkappers b.v., waren die doorgegaan met hun werk, als zij wisten dat hun arbeid louter zou dienen om driekwart van de dorpsbewoners te spietsen?
Ik vermoed dat velen in dat geval zouden willen afhaken.
Tevens is de veronderstelling dat bij de totstandkoming van dat potlood geen wetten nodig waren, een sterk geromantiseerd sprookjesbeeld.
Maar inderdaad, de overheid kan geen goede producten maken.
Voorwaarden scheppen, dat kan een overheid echter wel.
@ Beek
Het is toch romantischer te denken dat de houtkapper wist dat aan het einde van de rit zijn arbeid tot de productie van een potlood zou leiden hoor als je het mij vraagt. En ga je ons hier komen vertellen dat de producenten van ijzer plots hun werk staakten toen bleek dat hun ijzer voor de productie van machete’s gebruikt zou worden? Of Dunlop omdat ook legerjeeps de banden zouden gebruiken?
De enige ‘sociale controle’ op de producenten van goederen komt van de ‘consumenten’. Mensen die problemen hebben met bedrijf A omdat het met bloeddiamanten werkt of olieconcessies afneemt van bloeddorstige dictators zijn vrij om hun producten niet langer bij A af te nemen. Bedrijf A zal dan de afweging maken en beslissen om ofwel de consumenten van dienst te zijn ofwel gewoon haar ding blijven doen.
‘Corporate social responsibility’ noem ik dat dan, maar niet opgelegd door middenveldgroepen, NGO’s of overheden, maar door de eeuwige wisselwerking tussen consumenten die goederen willen maar ook wensen hebben en producenten die zo goed als mogelijk aan die wensen willen tegemoetkomen om hun producten te kunnen slijten. Alle partijen maken ’trade-offs’ en daarin ligt net de superioriteit van de markt.
En alstublieft, verwijt de markt niet het ‘falen’ (in uw ogen dan) van de consumenten…
beek [6] reageerde op deze reactie.
@Vincent [5]:
Goed voorbeeld, dat van die ijzerproducenten.
Maar ook daat geldt: de werkers willen overtuigd zijn van een algemeen nut.
Zolang het eindproduct zeer gevarieerd is, kan een medeewerker z’n geweten sussen, door te stellen dat hij niet verantwoordelijk is voor wat anderen met zijn ijzer doen.
En gelijk heeft-ie.
Hij is daar inderdaad niet verantwoordelijk voor.
Maar mijn voorbeeld gold nu juist een werker die weet dat zijn werk bijna uitsluitend voor slechte dingen zal worden gebruikt. Dat zullen velen gaan meewegen in hun vraag of zij dat werk dan eigenlijk wel willen blijven doen, ondanks de verdiensten.
Ik wil dus zeggen: ook het geweten van mensen speelt een belangrijke rol bij het verrichten van allerlei werkzaamheden.
Het is niet louter puur eigenbelang.
Ik blijf erbij: handelen uit puur eigenbelang: dat is de eigenschap van de crimineel.
Markt is de interactie tussen producenten en consumenten.
Daarbij kan men niet uitsluitend 1 partij verwijten maken.
beek [7] reageerde op deze reactie.
@beek [6]:
Wat een spel- en stijlfouten in stukje 6.
Excuses daarvoor. Te snel verstuurd.
Comments are closed.