aldus Leszek Balcerowicz, professor aan de Warschau School of Economics en drijvende kracht achter het in sneltreinvaart moderniseren van Polen vlak na het communisme, in een interview met de Financial Times Germany. Het kapitalisme kan alleen intern verzwakt worden – door linkse ‘intellectuelen’ die het systeem verdoemen en die eisen dat de staat de markten aan banden legt. Hebzucht als oorzaak van de crisis vindt hij oppervlakkig. Belangrijker is de ‘losse’ geldpolitiek van de Verenigde Staten en het door de staat opgelegde raamwerk waarbinnen de financiele instituten verplicht moeten opereren.
Alleen de staatshoofden in Cuba, Venezuela en Iran en nog een paar Westerse ideologen vervloeken het kapitalisme. Wie zich echter op historische ervaringen baseert, weet dat er geen goede alternatieven zijn.
Dat hebzucht voor de crisis verantwoordelijk gehouden wordt, vind ik zeer oppervlakkig. Van economen wordt verwacht dat zij het menselijk gedrag ten opzichte van veranderende situaties verklaren – en niet als dominees en politici argumenteren.
Gelukkig zijn er op basis van solide empirische studies talrijke dereguleringsstappen in de produkt- en arbeidsmarkten doorgevoerd. In de Centrale en Oosteuropese staten wordt duidelijk dat de economie langduriger en sterker groeit naar mate er meer markthervormingen worden doorgevoerd. Deze hebben de verlammende invloed van de staat verminderd en de rol van de markt en de bevolking versterkt. De aktuele crisis is uitermate geschikt voor zulke hervormingen: wij hebben meer ondernemend kapitalisme nodig om de teruggang van de economie en de negatieve gevolgen van het crisismanagement te compenseren, in het bijzonder de exploderende staatsschuld.
Maar is de financiele sector een uitzondering ? Kan de crisis alleen op het falen van de markt teruggevoerd worden ? De markt die meer staatsbemoeienis verlangt ? Bij de feiten is er overeenstemming: er waren hoge schulden en opgeblazen markten net als ingrijpende managementfouten bij grote financiele concerns. Maar deze symptomen mogen niet met oorzaken verwisseld worden. En wat dat betreft, is er sprake van grote onenigheid.
Het argument dat de crisis door marktfalen veroorzaakt is, laat zich met een simpele test weerleggen. Financiele instituten en markten funktioneren binnen een macro-economisch gereguleerd en politiek raamwerk dat door overheidsorganen opgericht is en onderhouden wordt. Het is niet moeilijk om de grote fouten binnen dit raamwerk te ontdekken die ons in de huidige crisis gebracht hebben.
Een deel van de analyse is ook dat de losse geldpolitiek van de FED van begin 2000 tot de problemen van vandaag geleid hebben. Met een meer restrictieve politiek van de FED – en een gedisciplineerde huishoudpolitiek – was de groei in de VS langzamer gegaan. Er zouden minder financiele luchtbellen ontstaan zijn en als gevolg waren er minder groeistoringen geweest.
Een overmaat aan liquiditeit heeft ook tot teveel korte termijn prikkels bij de financiele instituten geleid. De halve staatsondernemingen Fannie Mae en Freddy Mac waren het werktuig van de politiek voor het ingrijpen in de huizenmarkt. En de EU staten die bijzonder grote onroerendgoedluchtbellen ontwikkeld hebben – Groot-Brittanie, Ierland en Spanje – hebben de vraag naar onroerend goed met belastingvoordelen aangejaagd. Zij kampen nu ook met een enorme terugval.
Wie lessen uit deze crisis trekt, moet zich daarop concentreren: het raamwerk voor de financiele markten moet hervormd worden. Daarmee wordt het risico op een door slechte omstandigheden ontstaande Boom en de daarop volgende Crash gereduceerd.
Deze voorstellen hebben niets te maken met het gewaande ‘grandioze’ idee van een complete herziening van het kapitalisme. Bij iedere crisis worden er overtuigingen omvergehaald en dat kan politieke consequenties hebben. Daarbij bestaat het risico dat emotioneel aansprekende meningen die de markt veroordelen en meer staatsinvloed willen, aan invloed winnen. En dit zal de groei op langere termijn van de betroffen landen ernstig schaden.
Economen als Mises, Hayek en Schumpeter hebben er op gewezen dat er binnen het kapitalisme altijd invloedrijke intellectuelen zijn die het kapitalisme verdoemen en van de staat eisen dat die de markt aan banden legt. Dergelijke uitspraken zijn risicoloos en zelfs lonend. Dit in schril contrast tot de gevolgen die het heeft als men in een socialistisch systeem het socialisme kritiseert.
Een dynamisch, ondernemend kapitalisme heeft geen externe vijanden, het kan alleen van binnenuit verzwakt worden. Welvaart en waardigheid zijn het meest gediend met een goed werkende markt en niet met een uitbottende overheid.
Goed artikel.
“Economen als Mises, Hayek en Schumpeter hebben er op gewezen dat er binnen het kapitalisme altijd invloedrijke intellectuelen zijn die het kapitalisme verdoemen en van de staat eisen dat die de markt aan banden legt. Dergelijke uitspraken zijn risicoloos en zelfs lonend.”
De grootste bedreiging van de vrije markt is de afgunst van invloedrijke groepen luie pseudo-intellectuelen, die een bevolking moreel misleiden en physiek terroriseren.
Voor alle vrije-markt haters weet ik 3 mooie vragen:
– Noem eens 10 belangrijke uitvindingen of medische ontdekkingen, die in een *vrije markt* samenleving zijn gedaan.
– Noem eens 10 belangrijke uitvindingen of medische ontdekkingen, die in een *socialistische* samenleving zijn gedaan.
– Noem eens 10 belangrijke uitvindingen of medische ontdekkingen, die in een *islamitische* samenleving (of andere theocratie) zijn gedaan.
De eerste vraag is makkelijk te beantwoorden; de andere 2…
FROS [3] reageerde op deze reactie.
@Bon Vivant [2]:
De vraag stellen is hem beantwoorden 😀
Voor zover ik weet hebben de socialisten alleen het sociaal constructivisme bedacht.
Een of andere waardeloze onderwijsfilosofie.
De islam heeft meer uitvindingen, ook op het gebied van wiskunde en ik denk dat de kenner je wel 10 op weet te sommen.
De grote misvatting is dat de vrije markt of “kapitalisme” gefaald zou hebben. Niets is echter minder waar, zoals hieronder kort zal betoogd worden.
(Dit epistel verscheen oorspronkelijk op 28-01-2009 als mijn bijdrage op een blog van de Tijd genaamd “6 Nagels aan de economische doodskist”)
Kapitalisme dood? Het heeft nooit geleefd! Een land met een centrale bank en verplichte legal tender laws is geen kapitalistisch land. Een centrale bank is een element van centrale planning en dus juist kenmerkend voor communisme. (Of corporatisme als -zoals bij de FED het geval is- de centrale bank een privé instelling is die beschermd wordt door de overheid en via deze laatste de boel naar haar hand kan zetten, o.a. middels de legal tender laws die erop neerkomen dat de schuldbewijzen die ze uitgeeft (hier: dollars) de status van (enig) wettig betaalmiddel genieten).
Hoe dan ook: een alwetende Greenspan die eventjes zal bepalen wat de prijs en relatieve schaarste van geld is, dat is geen kapitalisme. Nadat hard communisme in 1989 faalde is nu ook soft commu-nisme in het westen onderuit gegaan.
Mee aan de basis lag verder de US variante op de welvaartsstaat waar de community reinvestment act of CRA banken de facto verplichtte een percentage hypotheken te verstrekken aan mensen die anders uit de boot dreigden te vallen. De collectivisten die “iedereen een kans wilden geven” ver-krachtten de vrije markt dus verder door banken te dwingen niet-kredietwaardige klanten (dit heet dan subprime) toch een lening te geven. Niet alleen valt dit micro-economisch niet te rijmen met goed risk management bij de individuele banken (*), maar macro-economisch leidt zulks op korte termijn tot bijkomende vraag naar vastgoed en daarmee tot oplopende waarderingen die fundamenteel onhoud-baar zijn (ook wel bubble geheten). Dit samen met de goedkoop geldpolitiek van de FED zorgde dan voor de mother of all bubbles.
(*) om toch geen exposure te hebben op deze slechte leningen, zochten de verstrekkers dan hun heil in het verkopen ervan aan andere beleggers en ziedaar de oorzaak van de bloei van de MBS en CDO markten. En via wie verliep dit op grote schaal? Juist ja, via de zg. GSE’s of government spon-sored entities als Fannie Mae en Freddie Mac: 2 door de US government in het leven geroepen in-stellingen, die later wel geprivatiseerd waren maar een speciaal statuut en goedkope funding geno-ten.
Maar het wordt nog leuker: als gevolg van Basel rules omtrent risicowegingen moesten banken maar half zo veel equity opzij zetten voor hypotheken (want door het onderpand werden ze door de toe-zichthouders nl. als veilig aanzien) dan voor gewone leningen. Dit betekende dat een bank 2 keer zoveel leverage kon toepassen op hypotheken dan op bv. bedrijfsleningen, waardoor er zelfs met een lagere marge toch meer verdiend kon worden.
Het zijn dus juist de regels van toezichthouders die banken -ook buiten de VS met zijn CRA- aan-moedigden zich op vastgoedfinanciering toe te leggen omdat die door de autoriteiten zelf als veilig werd gezien.
Het is dus juist het internationale toezicht dat mede de bubble veroorzaakte. We hebben dus niet meer toezicht nodig, doch juist minder.
Probeer u eens voor te stellen hoe de wereld er had uitgezien als bv. onder een goudstandaard er geen geldschepping uit het niets had plaatsgevonden door een Greenspan (en Duisenberg/Trichet etc), banken niet verplicht waren geweest onkredietwaardige mensen toch een lening te verstrekken zonder hun salarisstrookje te verifiëren (omdat zelfs dat als discriminerend/beledigend werd gezien) en verder banken geen incentive hadden gehad die gegeven de hun opgelegde ratio’s het verstrekken van hypotheken 2 maal zo aantrekkelijk maakten als het verstrekken van leningen aan bedrijven en als er tenslotte geen door de overheid gecreëerde en gesponsorde financiële instellingen waren geweest die tot taak hadden hypotheekleningen van banken op te kopen en als pakketjes bij pensioenfondsen en hedge funds onder te brengen (en hier zo “goed” in waren dat ze samen instonden voor 50% van het volu-me van verstrekte hypotheken). Zouden we dan ook in zo’n vastgoedzeepbel verzeild zijn ge-raakt?
Kapitalisme dood? Kapitalisme heeft nog nooit een kans gehad. Wat afgedaan heeft, is hard en soft communisme. Als men hieruit leert, zou men kapitalisme eindelijk eens een kans moeten geven. Maar als t.g.v. misleidende berichtgeving mensen geloven dat kapitalisme heeft gefaald, dan vrees ik dat men zal roepen om nog meer overheidsinterventie, die nog meer problemen zal veroorzaken.
Als aanvulling nog even iets over de veelgehoorde onzinnige opmerking dat de crisis te wijten zou zijn aan hebzucht.
Hebzucht is een onderdeel van de menselijke natuur. Het is gewoon een gegeven: de consument die meer waar voor zijn geld wil en dus een lagere prijs prefereert en desnoods buitenlandse waar koopt i.p.v. lokaal geproduceerde en de arbeider die nog nooit gestaakt heeft voor een salarisverlaging of om de overheid onder druk te zetten meer van zijn loon af te pakken omdat ie solidair wil zijn met werklozen, zijn beiden hebzuchtig, net zoals bankiers, CEO’s etc. De crisis wijten aan hebzucht is dus net zo onzinnig als te zeggen dat wanneer iemand van een torengebouw geduwd wordt, zwaar-tekracht de doodsoorzaak zou zijn. Zwaartekracht is net als hebzucht een gegeven. De duw is de doodsoorzaak, niet zwaartekracht. Zo is het ook met hebzucht. Daar is op zich niets mis mee en daar is de mens –en zelfs hij niet alleen- al mee behept sinds zijn ontstaan. En net zoals men zwaarte-kracht niet per decreet buiten werking kan stellen, hebben wetten tegen hebzucht evenmin kans van slagen. Maar geweld kan men wel verbieden (zodat men mensen niet van gebouwen mag duwen) en ook bedrog, zodat bv. prospecti van allerhande gesofisticeerde financiële producten meer waarheids-getrouw opgesteld moeten worden. Overigens is het zo dat wanneer men de kleine lettertjes en alles leest, de meeste prospecti heus wel voldoen. Maar worden ze wel tot in detail gelezen door de koper van producten? Men kan het paard wel naar de drinkbak brengen, maar men kan het niet dwingen te drinken. Verder is voor het sturen van gedrag vooral van belang de juiste incentives te creëren. Heb-zucht is op zich een eigenschap die mensen stimuleert om te presteren en dingen te verwezenlijken. Mits men er middels een doordacht ontworpen verloningssysteem kan voor zorgen dat de hebzucht op de juiste manier gekanaliseerd wordt en de belangen van de werknemer samenvallen met die van zijn werkgever, kan men wonderen creëren. De hebzucht als drijfveer is er –gelukkig- nog wel, maar doordat ze beter gekanaliseerd werd, leidt ze nu tot positieve resultaten i.p.v. tot negatieve.
Tenslotte nog een beschouwing over het ontstaan van bubbles. Die vinden hun oorsprong steevast in een onterecht blind vertrouwen. Blind vertrouwen dat iets altijd wel zal stijgen of dat er geen risico ontstaat. Dat geldt niet slechts voor ongefundeerd optimisme over de stijging van vastgoedprijzen maar eveneens voor het misplaatste vertrouwen van de kleine spaarder in banken. Hier is de over-heid debet aan. Ofschoon zij geenszins over de middelen beschikt om een grootbank financieel te ondersteunen als het echt misgaat, en evenmin in staat bleek een fiasco te zien aankomen, laat staan te voorkomen, wekte zij wel jarenlang de indruk van goed toezichthouder en redder in geval van nood, waardoor spaarders in slaap gesust werden en zich van geen risico bewust hun spaargel-den aan insolvabele en slecht gemanagede instituten toevertrouwden voor een procentje meer of uit gemakzucht (“kantoor om de hoek”). Risico’s zijn inherent aan het leven en zijn op zich niet erg, mits men er zich van bewust is. Maar net zoals je een kind niet leert om zonder kijken de straat over te steken omdat er nu eenmaal verkeersregels bestaan en via agenten en flitspalen alle verkeersdeel-nemers zich “dus” aan de regels houden en er “dus” geen risico is, zolang ie maar aan het voetpad bij groen licht oversteekt, zo is het eveneens onverantwoord om een onterechte schijn van veiligheid op te wekken bij het publiek. Sterker nog, juist omdat spaarders de moeite niet nemen zich over de veiligheid van banken te informeren, hoeven banken zich niet te bekommeren over hun image inzake risicomanagement en hebben ze vrij spel, waardoor ze ook grotere risico’s nemen aangezien daar veelal hogere opbrengsten tegenover staan … als alles goed gaat. Het is dus juist doordat middels allerhande regels en toezicht alsook een garantiefonds een vals gevoel van vertrouwen bij het spaar-publiek werd opgewekt dat zij niet alert waren, waardoor de banken geen kritische vragen hoefden te vrezen en vrij spel hadden om ongebreideld risico’s te nemen.
Als er iets duidelijk mag zijn is het wel dat -in tegenstelling tot wat algemeen aangenomen wordt- meer regels en strenger toezicht NIET de oplossing zijn.
Zegt een econoom…
Mensen die in het vak zitten, kunnen moeilijk, of helemaal niet buiten hun vak kijken. Zoals ik hier al vaker zei, systeemdenken (socialisme, kapitalisme, etc.) is geen oplossing voor de problemen. Je moet gewoon met goede “neutrale” oplossingen komen. Je benoemt het beestje, kijkt naat 1 of meerdere (evt. gecombineerde) oplossingen, en gaat eindelijk eens e.e.a. oplossen. Handelen, niet lullen…
Zelf werk ik in de logistiek. Heb verantwoording voor een (te) klein magazijn. De gangbare oplossingen (andere ruimtelijke indeling volgens het logistieke boekje) werken niet, nog steeds te klein. Daarom combineer ik nu e.e.a., en voila, steeds meer ruimte…
Vrijspreken is prima, vrijdenken is beter, handelen nog beter…
Comments are closed.