civBeschaving. Het is een woord dat we allemaal goed kennen en dat vaak een aangenaam gevoel opwekt. Dit aangename gevoel komt vooral voort uit de perceptie dat wij na vele eeuwen van strijd en andere soorten van ellende eindelijk de eindstaat van beschaving bereikt hebben. Wij zien onszelf tegenwoordig als beschaafde wezens. Mijn vraag is: is deze perceptie van beschaving ook daadwerkelijk een correcte perceptie?

De van Dale definieert “beschaving” als “het beschaafd zijn”. Aangezien dat niet heel veel duidelijkheid biedt, kijken we naar wat ” beschaafd” dan precies betekent. Daar is de van Dale iets uitgebreider over:

beschaafd

1 niet meer in een onontwikkelde natuurstaat verkerend

2 welopgevoed, welgemanierd

Hier kunnen we iets mee aangezien deze twee definities duidelijk te houden zijn tegen onze perceptie van beschaving. Het “niet meer in een onontwikkelde natuurstaat verkeren” is het eerste punt en het mag duidelijk zijn dat het begrip “natuurstaat” eerst verder verduidelijkt moet worden voordat we de definitie kunnen toetsen.

“Onontwikkelde natuurstaat” roept een gevoel op dat refereert aan het dierenrijk. Een natuurstaat is daarom te beschrijven als een primitieve, dierlijke staat waarin primaire emoties de overhand hebben. Het leven in deze primitieve staat bestaat voornamelijk uit het bezig zijn met het overleven, het beschermen van familieleden of andere groepsgenoten en het afbakenen van territorium. Bij bedreiging van de groep of het territorium wordt er in deze primitieve staat – door gebrek aan communicatieve vaardigheden – vaak tot geweld overgegaan om de gewenste bescherming te kunnen bieden.

Ik denk dat iedereen die wel eens een natuurdocumentaire kijkt bovenstaand verhaaltje heel goed kan plaatsen. Het is een beschrijving die vrij treffend past op het gedrag van veel zo niet alle diersoorten op deze aarde. Bekijk bijvoorbeeld een van de vele creaties van David Attenborough en u weet precies waar ik het over heb.

Maar wees nou eens eerlijk. Hoe ver staan wij nou precies van die “onontwikkelde natuurstaat” af? Onze levens bestaan voornamelijk uit het bezig zijn met overleven. Dit doen wij door het grootste deel van ons leven te vullen met werken en consumeren. Wat dieren ook doen, alleen komt het bij hun dan natuurlijk voornamelijk neer op jagen en verzamelen.

In de natuurstaat heeft het beschermen van de eigen groep (roedel, familie, of hoe je het ook wenst te noemen) een hoge prioriteit. En hoeveel verschilt dat nou precies met hoe het er bij ons aan toegaat? Onze focus ligt nog enorm op familie- en groepsdenken. Het groepsdenken uit zich voornamelijk in nationalisme, religieus fanatisme en dingen als consumentisme (het kunnen aanschaffen van bepaalde spullen of status om jezelf tot een groep te kunnen rekenen).

Dieren zijn gelukkig gezegend met het niet kennen van religie (daar moet je tenslotte “intelligent” voor zijn), maar de andere twee zaken komen in een iets andere vorm zeker naar voren in het dierenrijk. Status, haantjesgedrag, erbij-willen-horen, niets menselijks is het dier vreemd.

Dan is er nog iets dat ik voor het gemak even vang onder “territoriale driften”. Dit hangt natuurlijk grotendeels samen met het hiervoor beschreven gedrag maar kan in onze samenleving op een iets abstracter niveau ook gezien worden.

In onze huidige samenleving kennen we natuurlijk nog territorium zoals dat in het dierenrijk bedoeld wordt, territorium waar wij zonder problemen oorlogen voor willen voeren. Maar wij hebben er nog een territorium bij gemaakt in de vorm van geld. Kom aan dit territorium en je kunt er vanuit gaan dat je stront aan de knikker hebt. Stront in de vorm van geweld uiteraard – u weet wel, die uiting van zeer primaire emotie uit het dierenrijk.

De tweede definitie van “beschaving” is “welopgevoed” en “welgemanierd”. Ik ga “welgemanierd” achterwege laten aangezien dat naar mijn mening wel een heel erg cultuurgebonden en daardoor subjectieve beoordeling betreft. Welopgevoed zie ik als iemand die opgevoed is met eerlijke en oprechte informatie, die respect heeft voor alles dat leeft, die streeft naar een staat van vrede en die wetenschap en kennis als leidraad in zijn of haar leven heeft.

De bijl is uit de kast gehaald en dus kan er gekeken worden naar de losse onderdelen van het begrip welopgevoed. Wij worden niet opgevoed met eerlijke en oprechte informatie, iemand die dat serieus durft te verkondigen moet zich toch maar eens in de geschiedenis van de mens en de geschiedenis van geschiedschrijving op zich storten. Owja, vergeet bij uw onderzoek natuurlijk ook niet de zwaar misleidende werking van de massamedia te bekijken. Heel veel sterkte daarbij.

Respect is een begrip dat werkelijk compleet verkracht is. Respect wordt in onze samenleving voornamelijk opgebracht voor sektarische groepjes – daar zijn we weer – die claimen een of andere waarheid op basis van geen enkele vorm van bewijsvoering te hebben. Krijgen deze groepjes geen respect, dan breekt de hel los. Daarbij heerst er buiten het respectloze en mensonterende gedrag van religieuze groeperingen sowieso een sterke tendens tot “wij en zij”-denken. Alles moet in hokjes en groepjes, hoe meer polarisatie, hoe beter. Hoe meer commercieel aantrekkelijke doelgroepen, hoe meer er verdiend kan worden. Primair gedrag in een van haar lelijkste vormen.

Nog even over respect: ik heb het vaker gezegd maar herhaal mijn statement weer: respect krijg je niet zomaar, respect moet je verdienen. En dat is zoals ik aangaf en eerder beschreven heb bij georganiseerde religie bepaald niet het geval. Daarbij heeft de mens ondertussen geen enkel respect meer voor de rest van de planeet en vernietigt zij stelselmatig allerlei flora en fauna. Dus nee, onszelf als respectvolle wezens omschrijven zou een wel heel arrogante zet zijn.

Het streven naar vrede zie ik niet terug in onze maatschappij. Correctie, het streven naar vrede zie ik niet terug in de massamedia en de politiek die onze levens lijken te domineren. Het streven naar vrede zie ik wel bij zo ongeveer iedereen die ik spreek terug. Houdt u dit puntje alstublieft even in gedachten, dit is een van die positieve pareltjes die aangeven dat er hoop is. Laat ik het voorlopig houden bij: het algemeen geschetste beeld van onze soort is er nou niet bepaald eentje dat getuigt van streven naar vrede.

Tenslotte zou een welopgevoed wezen zich laten leiden door gedegen wetenschappelijk onderzoek en de resultaten van dit onderzoek als leidraad voor zijn of haar leven gebruiken. Ik wijs weer vlug naar eng sektarische religieuze groeperingen om mijn punt duidelijk te maken.

Sinds de verzuiling enkele jaren geleden weer helemaal een “hot topic” geworden is in de nederlandse politiek, kan ik niet stellen dat wetenschap als leidraad voor het inrichten van levens wordt gebruikt. Onze politieke “top” is zwaar religieus gehandicapt en dat groepje verdwaalde schapen mag de rest van Nederland gaan vertellen hoe men zijn leven dient in te richten. Klinkt wel heel wetenschappelijk en onderbouwd, toch?

Kortom: stellen dat wij een beschaafde soort zijn die zich in een beschaafde samenleving bevindt is zwaar arrogant en op geen enkel bewijs gebaseerd. We zijn een klein stukje verwijderd van onze oernatuurstaat maar hebben de knuppels en rotsblokken slechts vervangen door technologisch geavanceerdere wapens. We zijn wat mij betreft nog maar in een zeer prille fase van beschaving terecht gekomen maar zolang we onszelf blijven voorhouden dat we al lang en breed beschaafde wezens zijn, zal er ook geen echte stimulans zijn om daadwerkelijk verbeteringen door te gaan voeren.

Laten we hopen dat we deze staat van post-holbewonersschap snel achter ons laten en het pad inzetten naar het bereiken van een echte beschaving. De mogelijkheden zijn er, de menselijke potentie is er, nu alleen nog het afschudden van die eeuwenlang opgedrongen primitieve dogma’s en handelswijzen.

Mensen willen namelijk helemaal geen oorlog, geweld en polarisatie – het positieve pareltje! – maar zolang wij ons daar niet massaal van bewustworden en ons laten vertellen dat we oorlog, geweld en polarisatie nodig hebben (om op de achtergrond natuurlijk de bankrekeningen van kleine groepjes mensen te mogen vullen), blijven we in het bekende cirkeltje rondrennen.

Ik wens iedereen een spoedige stap voorwaarts op het vlak van beschaving toe.

8 REACTIES

  1. Goed en leuk artikel, Anarchiel. Ben het helemaal met je eens.
    Ik zie maar 1 verschil tussen ons en de dieren: iets wat je creativiteit of scheppende kunst zou kunnen noemen. Dus iets creëeren, alleen maar omdat het mooi is en verder geen enkel nut dient.

    En zelfs dat zou misschien nog te herleiden zijn naar iets waarmee ik helemaal buiten mijn eigen kennis- en vakgebied kom. Misschien is die kunst en creativiteit wel voortgekomen uit onze primitieve rotstekeningen, die destijds een communicatiemiddel waren. Dus zou kunst een afsplitsing kunnen zijn van oercommunicatie en daarmee verbonden zijn met het dierlijke element in het menselijk bestaan.
    Zo, dat is heftig, zo ’s morgens vroeg.

    Spy-Nose [2] reageerde op deze reactie.

  2. Interessant artikel, Anarchiel!
    Ik zou zeggen: zonder eerlijke politiek geen beschaving.

    @Paul Martens [1]:
    “Ik zie maar 1 verschil tussen ons en de dieren: iets wat je creativiteit of scheppende kunst zou kunnen noemen. Dus iets creëeren, alleen maar omdat het mooi is en verder geen enkel nut dient.”

    Interessant, kunst is inderdaad typisch menselijk. Dierlijk gedrag als vogelzang wordt niet als kunst aangemerkt, wel als schoonheid. Daarmee komen we op het terrein van de “aesthetica”. Aesthetica wordt als volwaardig geestelijk gebied van de filosofie onderscheiden. Lees:
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Esthetica

    Het begrip “kunst” is dan ook -bij mijn weten- nog nooit consensueel gedefinieerd…

    Overigens ziet het objectivisme de “ratio” als onderscheidend kenmerk tussen mens en dier. Dit wordt in eerste instantie toegespitst op het “begrijpen”, het induceren van een causaal verband tussen bepaalde gebeurtenissen.

    De huidige rechtssystemen zijn stuk voor stuk positivistisch, terwijl het wetenschappelijk positivisme al lang is achterhaald.

    Alleen het objectivisme, waaruit o.a de klassiek-liberale philosophie afgeleid, is gebaseerd op natuurrecht (in tegenstelling tot positief recht, dat gebaseerd is op een voorondersteld politiek model, maar daarin schuilt dan ook een cirkelredenering, een drogreden).

    Alleen daaruit kan een moreel acceptabel samenlevingsmodel worden ontwikkeld.

    http://www.aynrand.org/site/PageServer?pagename=ari_ayn_rand_the_objectivist_ethics

  3. “Mensen willen namelijk helemaal geen oorlog, geweld en polarisatie”

    Natuurlijk wel. Het zou hier anders maar een saaie boel worden. Beschaving is, dat je de natuurlijke leefwijze zoveel mogelijk vermenselijkt, dus er je eigen creatieve draai aan geeft.

    Als je gaat eten is het niet de bedoeling dat je een kip met blote handen de nek omdraait en direct je tanden in het vlees zet. Ook iemand die zijn kip kant-en-klaar koopt en dit als tv-diner op de bank opeet wordt gewoonlijk niet als erg beschaafd gezien. Nee, je koopt het voorbewerkte kippenvlees (parelhoen of fazant is natuurlijk lekkerder) bij de slager (of traiteur) en maakt het volgens de regelen der kookkunst klaar (of laat het klaarmaken). Vervolgens geniet je er van aan een mooi gedekte tafel met een goed glas wijn en een prettig gesprek (Marten Toonder).

    Precies zo gaat het met alles wat mensen doen. Als ze willen neuken springen ze er niet direct bovenop, want dat is niet beschaafd. Eerst wordt er geflirt, gepraat, gedineerd, gedanst (getrouwd ?) en pas daarna mag je van bil ( http://wimvanbil.web-log.nl/ ).

    Dat heet cultuur en mensen die zich gecultiveerd gedragen zijn beschaafd.
    http://eenanderestem.web-log.nl/./photos/uncategorized/cultuurrelativisme.gif

    Als je het niet met iemand eens bent ga je niet schreeuwen en slaan, maar probeer je de ander met redelijke argumenten te overtuigen. Lukt dat ondanks verwoedde pogingen niet, dan is het (bij gebrek aan de Death Star uit Star Wars) het toppunt van beschaving en efficiency als in een land een kernraket wordt gelanceerd die in één klap miljoenen andersdenkenden duizenden kilometers verderop zal opruimen. Dat voorkomt dat je op onbeschaafde wijze deze mensen stuk voor stuk met een knots de hersens moet inslaan.

    http://www.attackcartoons.com/news/data/upimages/justice.gif

    Scrutinizer [5] reageerde op deze reactie.

  4. Mmm, kernraketten zijn een uiting van beschaving volgens Peter. Nou rijdt Peter ook in een avonturenjeep rond, en laat mij raden, draagt paarse kleren.

  5. @Peter de Jong [3]: Ja, het is wel grappig. Jaren gelden maakte ik reeds de observatie dat beleefdheid/goede manieren/beschaving vooral een kwestie is van prat gaan op je inefficiency. Wie zich het meest ongemak op de nek weet te halen, scoort het best. Voorbeelden zijn legio: zoals met bestek eten ook wanneer zonder praktischer zou zijn, een ander laten voorgaan terwijl je nochthans ongeduldig bent, extra woorden in een zin gebruiken -zowel in woord als geschrift- terwijl je de ander bv. helemaal niet wenst te groeten en zeker niet hoogacht. Kortom hoe meer je liegt en hoe meer moeite je doet en het jezelf ongemakkelijk maakt (bv. niet onderuitgezakt gaan zitten ook als je dat aangenamer lijkt), hoe beschaafder je zou zijn. Wie heeft in godsnaam zo’n systeem bedacht, denk je dan?

    Peter de Jong [6] reageerde op deze reactie.
    Ratio [7] reageerde op deze reactie.
    TerriërBram [8] reageerde op deze reactie.

  6. @Scrutinizer [5]:

    Nou ja, ik denk dat mensen prat gaan op hun beschaving, omdat het anders waarschijnlijk constant matten is. 😉

    Ik heb veel te maken met Japanners. Die kijken je liever niet aan tijdens een gesprek want dat wordt als te indringend ervaren. Ze pakken je visitekaartje met twee handen aan en lezen het aandachtig (zogenaamd), want zoiets is een blijk van eerbied. Ook geven ze liever geen hand, maar buigen naar je. Hun taal kent allerlei vervoegingen die eerbied voor de ander uitdrukken. Heel bekend is, dat ze net als andere Aziaten nooit ‘nee’ zeggen. Dat zou immers onbeleefd zijn en in gezelschap een gezichtsverlies voor de vragensteller betekenen. Nu zijn Japanners ook maar gewone mensen en die overdreven beleefdheid maskeert enorm veel opgekropte frustratie. Ze doen het één, maar denken het ander.

    Ik vermoed, dat ze die cultuur hebben ontwikkeld omdat hun eilanden erg dichtbevolkt zijn en je constant op elkaars lip zit. Zouden ze zich net zo open en bot gedragen als NLers dan was het er voortdurend oorlog.

  7. @Scrutinizer [5]:
    Ze waren in ieder geval socialistisich/collectivistisch.
    Hopelijk is het in een individualistische wereld eindelijk eens gedaan met al dat achterlijke politiek correcte gezeik van pathetische mensen die denken dat ze zomaar zonder enige aanleiding veel respect verdienen van iedereen, en zich niet direct beledigd voelen als iemand niet zo beleefd mogelijk is. Als mensen nou eens eindelijk efficiënt konden communiceren.

  8. @Scrutinizer [5]:
    Laten wij vaststellen dat efficiency gelukkig niet de enige kwaliteit is die een beschaving kenmerkt, en om de multikwalitatieve werkelijk van het semantisch gegeven voor mensen als de realiteit te onderkennen sowieso een teken van beschaving is.

    Effect, efficiency, waarheid, informatie, gelukkigheid, schoonheid, veiligheid … hoe je ook je realiteit ziet, weet dat de werkelijkheid altijd duaal is. Voor mensen is dualiteit realisme, het moment nu ook. En anders ben je er niet.

Comments are closed.