Onze eerste voorzichtige stapjes richting beschaving

Beschaving. Het is een woord dat we allemaal goed kennen en dat vaak een aangenaam gevoel opwekt. Dit aangename gevoel komt vooral voort uit de perceptie dat wij na vele eeuwen van strijd en andere soorten van ellende eindelijk de eindstaat van beschaving bereikt hebben. Wij zien onszelf tegenwoordig als beschaafde wezens. Mijn vraag is: is deze perceptie van beschaving ook daadwerkelijk een correcte perceptie?

De van Dale definieert “beschaving” als “het beschaafd zijn”. Aangezien dat niet heel veel duidelijkheid biedt, kijken we naar wat ” beschaafd” dan precies betekent. Daar is de van Dale iets uitgebreider over:

beschaafd

1 niet meer in een onontwikkelde natuurstaat verkerend

2 welopgevoed, welgemanierd

Hier kunnen we iets mee aangezien deze twee definities duidelijk te houden zijn tegen onze perceptie van beschaving. Het “niet meer in een onontwikkelde natuurstaat verkeren” is het eerste punt en het mag duidelijk zijn dat het begrip “natuurstaat” eerst verder verduidelijkt moet worden voordat we de definitie kunnen toetsen.

“Onontwikkelde natuurstaat” roept een gevoel op dat refereert aan het dierenrijk. Een natuurstaat is daarom te beschrijven als een primitieve, dierlijke staat waarin primaire emoties de overhand hebben. Het leven in deze primitieve staat bestaat voornamelijk uit het bezig zijn met het overleven, het beschermen van familieleden of andere groepsgenoten en het afbakenen van territorium. Bij bedreiging van de groep of het territorium wordt er in deze primitieve staat – door gebrek aan communicatieve vaardigheden – vaak tot geweld overgegaan om de gewenste bescherming te kunnen bieden.

Ik denk dat iedereen die wel eens een natuurdocumentaire kijkt bovenstaand verhaaltje heel goed kan plaatsen. Het is een beschrijving die vrij treffend past op het gedrag van veel zo niet alle diersoorten op deze aarde. Bekijk bijvoorbeeld een van de vele creaties van David Attenborough en u weet precies waar ik het over heb.

Maar wees nou eens eerlijk. Hoe ver staan wij nou precies van die “onontwikkelde natuurstaat” af? Onze levens bestaan voornamelijk uit het bezig zijn met overleven. Dit doen wij door het grootste deel van ons leven te vullen met werken en consumeren. Wat dieren ook doen, alleen komt het bij hun dan natuurlijk voornamelijk neer op jagen en verzamelen.

In de natuurstaat heeft het beschermen van de eigen groep (roedel, familie, of hoe je het ook wenst te noemen) een hoge prioriteit. En hoeveel verschilt dat nou precies met hoe het er bij ons aan toegaat? Onze focus ligt nog enorm op familie- en groepsdenken. Het groepsdenken uit zich voornamelijk in nationalisme, religieus fanatisme en dingen als consumentisme (het kunnen aanschaffen van bepaalde spullen of status om jezelf tot een groep te kunnen rekenen).

Dieren zijn gelukkig gezegend met het niet kennen van religie (daar moet je tenslotte “intelligent” voor zijn), maar de andere twee zaken komen in een iets andere vorm zeker naar voren in het dierenrijk. Status, haantjesgedrag, erbij-willen-horen, niets menselijks is het dier vreemd.

Dan is er nog iets dat ik voor het gemak even vang onder “territoriale driften”. Dit hangt natuurlijk grotendeels samen met het hiervoor beschreven gedrag maar kan in onze samenleving op een iets abstracter niveau ook gezien worden.

In onze huidige samenleving kennen we natuurlijk nog territorium zoals dat in het dierenrijk bedoeld wordt, territorium waar wij zonder problemen oorlogen voor willen voeren. Maar wij hebben er nog een territorium bij gemaakt in de vorm van geld. Kom aan dit territorium en je kunt er vanuit gaan dat je stront aan de knikker hebt. Stront in de vorm van geweld uiteraard – u weet wel, die uiting van zeer primaire emotie uit het dierenrijk.

De tweede definitie van “beschaving” is “welopgevoed” en “welgemanierd”. Ik ga “welgemanierd” achterwege laten aangezien dat naar mijn mening wel een heel erg cultuurgebonden en daardoor subjectieve beoordeling betreft. Welopgevoed zie ik als iemand die opgevoed is met eerlijke en oprechte informatie, die respect heeft voor alles dat leeft, die streeft naar een staat van vrede en die wetenschap en kennis als leidraad in zijn of haar leven heeft.

De bijl is uit de kast gehaald en dus kan er gekeken worden naar de losse onderdelen van het begrip welopgevoed. Wij worden niet opgevoed met eerlijke en oprechte informatie, iemand die dat serieus durft te verkondigen moet zich toch maar eens in de geschiedenis van de mens en de geschiedenis van geschiedschrijving op zich storten. Owja, vergeet bij uw onderzoek natuurlijk ook niet de zwaar misleidende werking van de massamedia te bekijken. Heel veel sterkte daarbij.

Respect is een begrip dat werkelijk compleet verkracht is. Respect wordt in onze samenleving voornamelijk opgebracht voor sektarische groepjes – daar zijn we weer – die claimen een of andere waarheid op basis van geen enkele vorm van bewijsvoering te hebben. Krijgen deze groepjes geen respect, dan breekt de hel los. Daarbij heerst er buiten het respectloze en mensonterende gedrag van religieuze groeperingen sowieso een sterke tendens tot “wij en zij”-denken. Alles moet in hokjes en groepjes, hoe meer polarisatie, hoe beter. Hoe meer commercieel aantrekkelijke doelgroepen, hoe meer er verdiend kan worden. Primair gedrag in een van haar lelijkste vormen.

Nog even over respect: ik heb het vaker gezegd maar herhaal mijn statement weer: respect krijg je niet zomaar, respect moet je verdienen. En dat is zoals ik aangaf en eerder beschreven heb bij georganiseerde religie bepaald niet het geval. Daarbij heeft de mens ondertussen geen enkel respect meer voor de rest van de planeet en vernietigt zij stelselmatig allerlei flora en fauna. Dus nee, onszelf als respectvolle wezens omschrijven zou een wel heel arrogante zet zijn.

Het streven naar vrede zie ik niet terug in onze maatschappij. Correctie, het streven naar vrede zie ik niet terug in de massamedia en de politiek die onze levens lijken te domineren. Het streven naar vrede zie ik wel bij zo ongeveer iedereen die ik spreek terug. Houdt u dit puntje alstublieft even in gedachten, dit is een van die positieve pareltjes die aangeven dat er hoop is. Laat ik het voorlopig houden bij: het algemeen geschetste beeld van onze soort is er nou niet bepaald eentje dat getuigt van streven naar vrede.

Tenslotte zou een welopgevoed wezen zich laten leiden door gedegen wetenschappelijk onderzoek en de resultaten van dit onderzoek als leidraad voor zijn of haar leven gebruiken. Ik wijs weer vlug naar eng sektarische religieuze groeperingen om mijn punt duidelijk te maken.

Sinds de verzuiling enkele jaren geleden weer helemaal een “hot topic” geworden is in de nederlandse politiek, kan ik niet stellen dat wetenschap als leidraad voor het inrichten van levens wordt gebruikt. Onze politieke “top” is zwaar religieus gehandicapt en dat groepje verdwaalde schapen mag de rest van Nederland gaan vertellen hoe men zijn leven dient in te richten. Klinkt wel heel wetenschappelijk en onderbouwd, toch?

Kortom: stellen dat wij een beschaafde soort zijn die zich in een beschaafde samenleving bevindt is zwaar arrogant en op geen enkel bewijs gebaseerd. We zijn een klein stukje verwijderd van onze oernatuurstaat maar hebben de knuppels en rotsblokken slechts vervangen door technologisch geavanceerdere wapens. We zijn wat mij betreft nog maar in een zeer prille fase van beschaving terecht gekomen maar zolang we onszelf blijven voorhouden dat we al lang en breed beschaafde wezens zijn, zal er ook geen echte stimulans zijn om daadwerkelijk verbeteringen door te gaan voeren.

Laten we hopen dat we deze staat van post-holbewonersschap snel achter ons laten en het pad inzetten naar het bereiken van een echte beschaving. De mogelijkheden zijn er, de menselijke potentie is er, nu alleen nog het afschudden van die eeuwenlang opgedrongen primitieve dogma’s en handelswijzen.

Mensen willen namelijk helemaal geen oorlog, geweld en polarisatie – het positieve pareltje! – maar zolang wij ons daar niet massaal van bewustworden en ons laten vertellen dat we oorlog, geweld en polarisatie nodig hebben (om op de achtergrond natuurlijk de bankrekeningen van kleine groepjes mensen te mogen vullen), blijven we in het bekende cirkeltje rondrennen.

Ik wens iedereen een spoedige stap voorwaarts op het vlak van beschaving toe.