Wat is Waar?

Om er op filosofisch vlak maar alvast vanaf te zijn: De mens zal nooit weten wat de waarheid is. Natuurlijk kunnen we met onze instrumenten steeds verder, kleiner, langer geleden kijken, maar buiten het feit dat we onder iedere fundamentele hoeksteen van onze kennis een onbekend universum vinden, kunnen we eigenlijk niet eens zeker weten of hetgeen wat we zien wel echt is.

De enige logische reactie daarop is om nihilist te worden. Nadat je een jaar lang alle conversaties op verjaardagsfeestjes hebt doodgeslagen en geen nieuwe vrienden hebt gemaakt, besluit je om je toch maar weer druk te gaan maken om alledaagse beslommeringen. Je wordt niet-praktiserend nihilist. Echter, je wilt het eenvoudig houden en je beperken tot de zaken die binnen ons beperkt menselijk kader eenvoudig te verifiëren zijn. Gelukkig ligt een wereld vol menselijke informatie aan je voeten: Het Internet!

Gewapend met het internet kun je in discussies over futiliteiten beslagen ten ijs komen. Zoals bijvoorbeeld een discussie over het rookverbod in kroegen. Dat is ingesteld omdat passief roken schadelijk is voor horecapersoneel. Een makkelijk te verifiëren feit: Je Googlet op “passief roken” en vindt een lijst met sites van overheidsinstanties en ideële organisaties die bevestigen dat het schadelijk is voor de gezondheid. Maar je vindt ook een documentaire waarin wordt beweerd dat die organisaties zich beroepen op een studie uit 1993 die door een rechtbank in 1998 is gediskwalificeerd vanwege bevooroordeeld gebruik van data. Op Wikipedia lees je vervolgens dat die veroordeling in 2002 succesvol is aangevochten en dat vele andere studies ook aantonen dat passief roken schadelijk is. In de discussiepagina van Wikipedia wordt echter beweerd dat de Wiki-pagina is gekaapt door antirook-fanatici die geen tegengeluid dulden. Je zou 15 dollar kunnen betalen voor een van de originele studies, maar je werkt op een ander vakgebied en je zou een dag bezig zijn met het uitpluizen van een paper. Als nihilist.

Dan maar een ander onderwerp: Klimaatverandering! AIDS! De Holocaust! De aanslagen op het WTC! Koude Kernfusie!….

Je begint een patroon te herkennen: Over al deze onderwerpen zijn mensen in twee exact tegenovergestelde kampen verdeeld, die elkaar met gelijke furie bestrijden op inhoudelijk en persoonlijk gebied. Als leek is er geen eenvoudige manier om boven tafel te krijgen wat er echt aan de hand is.

Natuurlijk zou je kunnen kiezen voor de kant van de “mainstream” media, en de geleerden die, volgens diezelfde media, met elkaar hun consensus vieren. Maar hoe voor de hand liggend ook, dat blijft een arbitraire keuze. Bovendien heb je wél zelf kunnen vaststellen dat de traditionele media 90% van de tijd onzin verkondigen, al dan niet bewust.

Als je nog geen nihilist was dan zou je het wel worden…

Een aantal subjectieve observaties die deze toestand kunnen verklaren:

1. Als een wetenschapper iets zegt, schrijft een journalist het verkeerd op. Ofwel omdat hij zelf niet begrijpt wat er gezegd wordt, ofwel omdat hij denkt dat hij het begrijpelijk moet maken voor zijn lezers. Het grote publiek wordt op die manier in feite altijd voorgelogen, ook al gaat het maar om een simplificatie.
2. Wanneer iemand voor het eerst wordt geconfronteerd met kritiek op hetgeen hij altijd als de waarheid heeft beschouwd, reageert hij emotioneel en ad hominem. Dat levert de criticus punten op die wellicht onverdiend zijn. Bovendien zet het vaak de toon voor het verloop van een discussie.
3. Mensen zijn bijna onmogelijk te overtuigen van iets wanneer ze eenmaal het tegenovergestelde standpunt hebben gekozen (meestal het standpunt wat ze als eerste gelezen hebben).
4. In het verlengde van 3.: Het Dunning-Kruger effect: Hoe minder mensen van een onderwerp afweten, hoe moeilijker ze te overtuigen zijn dat ze ongelijk hebben. Laat dat maar eens bezinken zonder aan jezelf te gaan twijfelen!
5. Het is oneindig veel moeilijker om iets overtuigend aan te tonen dan om twijfel te zaaien. Het kleinste beetje twijfel kan de beste theorie aan het wankelen brengen. Dat zou verklaren waarom een enkele dissidente wetenschapper net zoveel lawaai kan maken als de rest van zijn gemeenschap bij elkaar. En dat is maar goed ook.

Ondanks het nihilisme toch maar een moraal van het verhaal: Als je iets zeker wilt weten dan kun je niet vertrouwen op derden en zul je het zelf moeten uitpluizen. Als je daar geen mogelijkheid toe hebt dan kun je beter geen standpunt innemen en je beperken tot abstracte discussies.