Bos in gegarandeerde problemen

Zo luidt de kop boven een artikel in de septembereditie van Effect, het blad van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB). 

Wat is er aan de hand? Bos heeft in 2008 een garantie gegeven aan de ING voor een bepaalde categorie Amerikaanse hypotheken, de zogenaamde Alt-A hypotheken. Bos gaf die garantie om de ING voor omvallen te behoeden. Door de problemen in de Amerikaanse hypotheekmarkt zag de ING zich namelijk gedwongen een forse afwaardering toe te passen op deze hypotheken. Dat moest de bank doen omdat de boekhoudregels voor banken voorschrijven dat bezittingen op marktwaarde gewaardeerd moeten worden. Als er dus twijfel is aan de kredietwaardigheid van hypotheekklanten, dan moet de bank die vorderingen dus al afwaarderen, ook al zijn er nog geen verliezen geleden.
 
Voor de begroting van de overheid gelden er andere regels. Als de overheid een hypotheek verstrekt kan de overheid die gewoon op de staatsbalans zetten voor het nominale bedrag. Pas als die vordering oninbaar wordt, hoeft de overheid verlies te nemen. Doordat de Staat de ING een garantie gaf verschoof het risico van de ING naar de staat. De ING hoeft deze portefeuille daarom niet meer op de marktwaarde te waarderen terwijl de staat dat ook niet hoeft, zolang er tenminste concrete verliezen worden geleden.

 De ratio van deze operatie was gelegen in het feit dat de ING in de VS nogal wat spaargeld had aangetrokken via ING Direct en bij een forse afwaardering van de activa door de ING bestond het risico dat de bank het vertrouwen van beleggers zou verliezen met als gevolg dat ook spaarders massaal hun tegoeden op zouden vragen. Een bank run door de spaarders zou onherroepelijk tot het faillissement van de ING leiden met als gevolg dat de Amerikaanse spaarders een beroep zouden kunnen doen op de Nederlandse garantieregeling voor spaargelden van € 100.000 per rekeninghouder.

 Uiteraard gaf Wouter Bos die garanties niet voor niets. In ruil voor de verlening van de garantie krijgt de staat een vergoeding van de ING en een deel van de rente. Verder heeft de staat de portefeuille van de ING ook niet voor 100% gegarandeerd, maar slechts op 80% van de portefeuille een garantie voor 90% van de waarde gegeven.

 Uit het jongste halfjaarbericht van de ING blijkt, zo schrijft de VEB, dat de portefeuille, die nominaal circa € 39 miljard waard is, door de ING op 57% van de nominale waarde wordt geschat als gevolg van de ontwikkelingen in de Amerikaanse woningmarkt. De waarde van de portefeuille is dan dus € 22,4 miljard, berekent de VEB. De garantie van Wouter Bos heeft betrekking 90% van € 39 miljard, dat is dus € 35 miljard. Op basis van een marktwaarde van € 22,4 miljard staat de portefeuille dus al voor € 12,6 miljard ‘onder water’, zoals de uitdrukking in de hypotheekmarkt luidt. Hiervan is 80% gegarandeerd door de Staat, hetgeen neerkomt op circa € 10 miljard. Dat is het actuele verlies voor de Staat op basis van marktwaardering. Zolang de verliezen zich niet materialiseren doordat de Amerikaanse Alt-A hypotheekdebiteuren massaal hun huissleutels inleveren bij de bank en al dan niet met onbekende bestemming vertrekken, is er nog niets aan de hand. Maar de mogelijkheid dat dit gaat gebeuren is aanwezig als de economische crisis zich voortsleept. Tot op heden is de crisis verzacht (lees: gemaskeerd) doordat overheden – hier en in de VS – op grote schaal geld in economie hebben gepompt. Maar die politiek kan niet eeuwig doorgaan met dit beleid omdat het direct of indirect met geleend geld is gefinancierd en ook overheden kunnen niet onbeperkt schulden blijven maken. Doen zij dat toch, dan verdwijnt uiteindelijk het vertrouwen in het geld met als gevolg een hyperinflatie, zoals we die kennen uit Zimbabwe of de Weimarrepubliek. Wat dat betreft is er geen verschil met een particulier persoon of een onderneming: leven op krediet houdt een keer op, gewoon omdat de financiers afhaken. Ondertussen is er geen enkele aanwijzing dat een echt economisch herstel – dat wil zeggen een herstel dat niet is gebaseerd op schuldscheppende overheidsbestedingen – onderweg is.

 De schulden die in het kader van de ‘crisisbestrijding’ zijn gecreëerd moeten wel afbetaald worden en drukken daarom op de toekomstige economische groei. De rentelasten drukken meteen al op de begroting van de overheid. Voeg daarbij dat de stijgende werkloosheid leidt tot lagere opbrengsten aan belastingen en sociale premies, en het is duidelijk dat er vooralsnog geen ruimte is voor herstel. Hogere rentelasten en lagere belastingopbrengsten laten drie mogelijkheden open: de belastingen verhogen, bezuinigen op overheidsuitgaven of de tekorten verder op laten lopen. De eerste oplossing kost banen, de tweede ook en de derde zal de waarde van het geld ondermijnen, met inflatie en/of rentestijging tot gevolg. In alle gevallen zal de economie nog verder verslechteren waardoor nog meer woningbezitters in de problemen zullen komen. De marktwaarde van de Alt-A portefeuille van de ING zal daardoor eerder afnemen dan dat deze zich herstelt en op het moment dat de verliezen zich gaan materialiseren, zal ook de Staat der Nederlanden met verliezen op de verstrekte garantie moeten gaan rekenen. Geen kans op winst dus, zoals Wouter Bos bij het sluiten van de deal nog stelde, maar vooral kans op het neerslaan van verliezen bij de Staat der Nederlanden. En de Staat der Nederlanden, dat zijn we allemaal, zoals eenieder weet.

 Het is daarom te verwachten dat van de heldenstatus die Wouter Bos vorig jaar nog genoot tegen de tijd van de verkiezingen van 2011 niet veel meer over is. Jammer voor hem, maar nog vervelender voor ons allemaal.

 Ingezonden door Paul Verhaegh

 Voor het schrijven van dit artikel is gebruik gemaakt van het gelijknamige artikel in het blad Effect van de Vereniging van Effectenbezitters, die ik daarvoor bij deze dank zeg.