Pensioen, AOW… De redding nabij

Mij is gevraagd om eens een artikel te schrijven over pensioenen. Dit naar aanleiding van de huidige onrust, de verhoogde AOW-leeftijd, maar ook de vergrijzing die doorgaan op deze voet onmogelijk maakt. Ieder artikel, alle reacties en alle suggesties die ik las, wezen op de ouderdom van ons huidige stelsel zelf. En: Hallelujah, de redding is nabij: kijk maar naar Chili, daar hebben ze een schitterende oplossing, dus we hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.
Chili klonk inderdaad veelbelovend en lijkt, zeker in vergelijking met ons huidige stelsel, dé oplossing, maar… Ook het Chileense stelsel is inmiddels 30 jaar oud. Tijden veranderen en daarmee de inzichten. Heb ik de wijsheid in pacht dan? Nee. Maar toch wil ik jullie mijn voorzetje niet onthouden.

Vooraf wil ik de lezer er (wellicht ten overvloede) aan helpen herinneren dat we momenteel geen libertarische samenleving hebben. Mijn oplossing is dan ook niet puur libertarisch, maar een compromis waar per direct meer mensen voor te porren zouden moeten zijn J

Mijn idee in het kort

1.      De AOW wordt geschrapt, inclusief de bijbehorende premie.
2.      Iedereen is verplicht een percentage van 15% van zijn/haar bruto inkomen te sparen voor zijn eigen oudedagsvoorziening.
3.      Meer sparen mag, maar is niet aftrekbaar.
4.      Gouden handdrukken mogen belastingvrij worden gespaard.
5.      Iedereen dient zelf een pensioenoplossing te kiezen en mag deze keuze op ieder willekeurig moment herzien, zolang hij/zij maar voldoet aan regel 2.
6.      Het opgebouwde vermogen is vrijgesteld voor vermogensbelasting en valt tijdens de opbouwfase buiten eventuele faillissementen.
7.      Het uitgekeerde is vrijgesteld van inkomstenbelasting en sterftax.
8.      Bij vrijkomen van het vermogen door overlijden, komt het opgebouwde vermogen toe aan de langstlevende partner. Na zijn/haar overlijden komt het vermogen toe aan de erfgenamen.

Dan nu de toelichting.

1.      Momenteel betaalt iedereen 17,9% over de eerste 2 schijven voor de huidige AOW-ers. Dit is een omslagstelsel, maar wekt de valse verwachting dat men te zijner tijd ook recht heeft op een AOW. De overheid is echter niet bij machte een bindend contract te sluiten met de betaler, noch met de ontvanger, om de eenvoudige reden dat de nu zittende regering niet weet wat de toekomstige balans is tussen inkomsten en uitgaven.

Er zijn momenteel echter AOW-ers die IMHO recht hebben op een uitkering, al was het maar omdat zij niet beter wisten en dus niet in staat zijn gesteld voorbereidingen te treffen. Ook zijn er mensen (jaja, ik ook) die op of over de helft van hun werkzame leven zitten en dus onnodig hard getroffen zullen worden door mijn plan. Er zal dus een overgangsperiode moeten komen.  Zie mijn voetnoot voor een suggestie.

2.      Of je nu een uitkering hebt, inkomen uit arbeid of een zelfstandige bent: je bent verplicht 15% van je totale inkomen te sparen voor je eigen oudedagsvoorziening. We kunnen lang of kort praten over die dwang, voor nu is het de beste oplossing. Schep genoegen uit het feit dat je nu 17,9% betaalt aan AOW zonder dat je de zekerheid hebt dat je er iets voor terug krijgt. Daarnaast: mensen gaan er per direct 2,9% op vooruit. Het huidige stelsel ontneemt voor de meesten immers 17,9%.

Het betreft overigens niet alleen AOW, het is tevens pensioen, een totale oudedagsvoorziening dus. Daarover later meer. Dit systeem impliceert automatisch een middelloon. Immers: het grootste deel van het vermogen wordt opgebouwd in de beginfase van een carrière.

3.      Meer sparen mag, maar is niet langer aftrekbaar. Dat is ook niet nodig.  Immers, daar waar de 17,9% over de eerste  twee schijven (beheerd door Vadertje Staat) nu volstaat voor een WAO, geldt in het nieuwe plan een percentage van 15% over het gehele inkomen.  Iemand die meer verdient dan 32 mille hoeft dus geen aanvullende pensioenregeling meer te treffen.  De veelverdiener zal hier financieel amper iets van merken:  De door de werkgever betaalde premie wordt eenvoudigweg bij het inkomen opgeteld, waardoor de spaarder per saldo zelfs beter uitkomt.  De meer-sparen-mag clausule is dan ook met name bedoeld voor mensen die een aantal jaren in het buitenland hebben gewerkt.

4.      Het woord heeft een nare bijsmaak, maar gouden handdrukken komen niet alleen bij ambtenaren voor. Ook Jan Modaal kan bij ontslag een vergoeding meekrijgen. Daarover moet fiscaal worden afgerekend als hij dat geld uitgeeft. Niet als hij het voor zijn oudedagsvoorziening gebruikt. Dat blijft zo.

5.      Nederland kent momenteel een verplichte deelname aan een pensioenfonds. De tendens is momenteel dat veel (kleine) pensioenfondsen zich aansluiten bij verzekeringsmaatschappijen. Dit moet anders. Iedereen mag zelf weten bij welk pensioenfonds hij/zij zich aansluit. Ook een niet-ambtenaar mag zich dus aanmelden bij het ABP. Een ambtenaar mag zich aansluiten bij OHRA. Er is een verschil: de pensioenfondsen worden vermogensbeheerders en dienen zich aan nieuwe dwingende (excusez le mot) voorschriften te houden.

Geen Alt-A papieren voor Jan Modaal, tenzij Jan daar uitdrukkelijk voor kiest. Het moge duidelijk zijn dat meer risico meer rendement oplevert (in potentie). Dat is iets dat je jezelf aan het begin van je spaarplan kunt veroorloven, maar als je 65 bent, zie je liever niet dat 25% van je vermogen verdampt door een of andere crash.

Pensioenbanken (zo zullen we ze maar noemen) hebben  een prestatie-meldingsplicht. Chileens element dus. Een deelnemer is naar aanleiding daarvan vrij om te gaan waar hij of zij wil gaan. Zolang hij maar spaart. De pensioenfondsen kunnen dus blijven bestaan, alleen doen zij geen voorspellingen (!) meer over toekomstige uitkeringen, maar geven zij slechts het reëel opgebouwde vermogen weer.  Bij switchen dienen zij dit vermogen terstond over te schrijven naar de nieuwe beheerder.

Een gehoord argument is dat het voor werkgevers ondoenlijk zou zijn om voor iedere werknemer apart een pensioenregeling te treffen, zeker als hij 3 keer per jaar switcht. Dat probleem is echter zeer eenvoudig op te lossen. De werkgever maakt het geld over naar een uniek rekeningnummer. Het Sofi-nummer kan als rekeningnummer worden gebruikt door zowel werkgever als door de vermogensbeheerder en is  voor de eigenaar net zo portabel als een bankrekening-, of telefoonnummer.

6.      Het vermogen is vrij voor de vermogensbelasting. Maar wat als een spaarder tijdens de opbouw getroffen wordt door een faillissement? Ook dan valt het opgebouwde vermogen buiten de boedel, net als nu toekomstige AOW-rechten buiten de boedel vallen.  Echter, als de gefailleerde al over het vermogen beschikt, of over de vruchten daarvan (lees: de maandelijkse uitkeringen), dan vallen die gelden wel binnen de boedel.

7.      Momenteel betalen AOW-ers een klein percentage belasting. Onzin. Als ze leven van eigen vermogen, wat valt er dan nog te betalen? Schrappen dus die inkomstenbelasting! Bijkomstigheid is tevens dat eventuele aftrekposten daarmee ook geschrapt zijn. Mensen kunnen in de toekomst dus gratis wonen, mits ze niet hebben gekozen voor een aflossingsvrije hypotheek. Zo profiteren ze optimaal van een oude dag.

Gaat de spaarder dood? Dan vervalt een eventueel restant aan de erfgenamen. Ik zeg “eventueel”, want als het gespaarde bedrag vrijkomt, KAN de spaarder er een lijfrente van kopen die een (hoog) bedrag bij leven uitkeert, maar hij kan er ook voor kiezen telkens een beetje geld op te nemen van zijn “spaarrekening”. In dat laatste geval blijft er wellicht geld over aan het eind van de rit.

8.      Als er geld over is (wat bij voortijdig overlijden altijd het geval is) beschikt de langstlevende partner over het vermogen. Hij of zij kan er mee doen en laten wat hij/zij wil.  Opmaken, in termijnen opnemen: vrijheid, blijheid. Maar: op is op. Blijft er na het overlijden van de langstlevende partner geld over? Dan komt het geld ten goede aan de erfgenamen die met het vrijgekomen vermogen de economie mogen stimuleren. Zijn er geen erfgenamen en is er geen testament? Dan vervalt het vermogen aan de Staat die verplicht is daarmee de staatsschuld af te lossen. Zowel de pensioenbanken, als de Staat dienen daarover verantwoording af te leggen.
De vraag is natuurlijk: hoe lang moet iemand sparen? Iedereen moet dit natuurlijk voor zichzelf weten, maar er zijn grensgevallen:

• Als iemand het voornemen heeft op zijn 60^e te stoppen, maar hij gaat op zijn 58^e failliet? Dan kan en mag zo’n persoon besluiten door te werken tot zijn 63^e om het vermogen buiten de faillisementsboedel te houden.
• Altijd gedaan wat God in de bijbel verboden heeft en dan toch 65 worden?  Opnemen dat half miljoen en de laatste dingen doen die niet in de bijbel stonden, al was het maar omdat ze 2000 jaar geleden nog niet uitgevonden waren J Nog steeds in leven? Mazzelaar: werken dus voor je geld, want AOW bestaat niet meer.  Een ding scheelt: de 15% spaarpremie hoeft niet meer te worden afgedragen. Anders: familie of de armenzorg.
• Dementie. Of een andere ziekte waarbij de betrokken spaarder niet meer bij machte is rationele beslissingen te nemen over zijn/haar vermogen. Verpleeghuizen willen het onderste uit de kan (eenvoudige prooi). Erfgenamen willen beschikken over de nalatenschap. Dat houdt elkaar dus wel in evenwicht. Maar wat als er geen erfgenamen zijn? Mijn suggestie is dat dan wettelijk wordt geregeld dat een dan aanwezig zijnd vermogen in de vorm van een lijfrente wordt uitgekeerd aan het verzorgingstehuis die daarmee de plicht heeft op een menswaardige manier voor de patiënt te zorgen.
• De moeilijkste: iemand zonder erfgenamen weet dat hij dementerend is en gaat zijn vermogen verbrassen. Voordat hij/zij dat heeft kunnen doen is hij het spoor bijster en komt in “de zorg”. Eigenlijk is er te weinig vermogen om hem te kunnen verzorgen, ook na liquidatie van de bezittingen. Mijn idee is dat de rijke renteniers uit het voorgaande punt dit risico compenseren.

Het belangrijkste vraagstuk is: wat is de minimumleeftijd tot wanneer gespaard moet worden? Er MOET iets komen. Dat zeg ik niet als een of andere Messias, maar omdat ik weet dat als je een man met een midlife-crisis zegt dat hij een kwart miljoen kan uitgeven in ruil voor zijn pensioenrechten, hij dit zal doen J

Aan de andere kant: als ik 65 ben en ik heb de beschikking over een half miljoen en mijn zoon van (dan) 38 heeft een briljant idee voor een eigen bedrijf, dan zal ik graag willen helpen. Waarmee ik zelf het risico loop dat ik zal moeten werken tot mijn dood.

Ook is het zo dat (net als nu) iemand die gepensioneerd is, nog lang niet afgeschreven hoort te zijn. Mijn vader is nu 68 maar hij heeft zijn leven pas op orde sinds hij een succesvol internetwinkeltje heeft.  Hem kennende werkt hij door tot hij dood neervalt.

De overgangsregeling

Zoals genoemd in de inleiding, zijn er mensen die de boot zullen missen met dit plan: mensen die nu al in de AOW zitten en mensen (als ik) die op de helft van hun werkzame leven zitten. Voor hen dient er een overgangsregeling te komen.

Laten we hierbij voor het gemak stellen dat mensen 40 werkzame jaren hebben. Mijn overgangsregeling is: Ieder jaar waarin AOW-premie is afgedragen is goed voor een half jaar WAO. De belastingdienst moet in staat zijn hiervan een persoonsgebonden staatje te produceren.

Die WAO wordt dan uitbetaald vanaf de dag dat men officieel te kennen geeft te stoppen met werken, zodat het zelf opgebouwde vermogen extra kan renderen.

De belangrijkste vraag: Wie gaat dat betalen? Mijn idee hierover is: De aardgasopbrengsten.

Het moge duidelijk zijn dat als van het volk een offer wordt gevraagd (iedereen wordt immers stante pede gevraagd na te denken over zijn pensioen), er tevens een offer gevraagd mag worden van de overheid. Zij hebben de aardgasbaten oorspronkelijk als extraatje gezien. Welnu, het wordt tijd dat ze dat weer gaan doen.

Aardgas is van ons allen en het toeval wil dat er nog ongeveer evenveel aardgas in de Nederlandse bodem zit als de duur van de overgangsregeling: 40 jaar.

Met een gemiddelde levensverwachting van (ik noem maar wat) 80 jaar en reeds 25 gewerkte jaren zou dat dus voldoende moeten zijn.  Besluit de betreffende persoon te stoppen op zijn 65e, dan impliceert dat een WAO van 12,5 jaar (de persoon is dan 77,5). Samen met het vermogen dat hij in de resterende 15 jaar zelf heeft opgebouwd, zou dat voldoende moeten zijn voor een onbezorgde oude dag.

Tot zo ver mijn praatplaatje. Verbeteringen zijn altijd welkom!

Ingezonden door Ron Arends