Het Metafysische versus Het Door De Mens Gecreëerde

Elk natuurverschijnsel, dat wil zeggen, elke gebeurtenis die plaatsvindt zonder menselijke participatie, is een metafysisch gegeven, en is onvermijdelijk; ieder verschijnsel waarbij menselijk handelen betrokken is, is door de mens gemaakt. Als een ingenieur zich vergist in een berekening en een dam breekt, dan is de ramp metafysisch van oorsprong, maar is hij verergerd door menselijk handelen.

Om dat te voorkomen moet men natuurwetten gehoorzamen, de oorzaken bestuderen en scenario’s in kaart brengen die een overstroming teweeg kan brengen. Vervolgens breng je de natuur onder controle door het bouwen van dammen, die beter bestand zijn tegen overstromingen.

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 27.

Zaken, die een menselijke oorsprong hebben (zij het fysiek, zij het psychologisch van aard) kunnen worden aangeduid als “door de mens gecreëerde feiten”. Deze moet men onderscheiden van metafysisch gegeven feiten. Een wolkenkrabber is een door de mens gecreëerd feit, een berg is een metafysisch gegeven. Men kan een wolkenkrabber veranderen of opblazen (precies zoals men een berg kan veranderen of opblazen), maar zolang het bestaat, kan men niet beweren dat het er niet is, of dat het niet is wat het is.

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 31

De natuur, dat wil zeggen, het universum als geheel, kan niet worden gecreëerd of vernietigd…het kan niet beginnen met bestaan of eindigen met bestaan. Of de fundamentele basisbestanddelen nu bestaan uit atomen, subatomaire delen, of een nog te ontdekken vorm van energie, het wordt niet geregeerd door  bewustzijn, door wilskracht  of door toeval, maar door de wet van de identiteit. Al de ontelbare vormen, bewegingen, combinaties en ontbindingen van elementen binnen het universum – van een drijvend deeltje stof tot de formatie van een sterrenstelsel, of het ontstaan van leven – worden veroorzaakt en bepaald door de identiteit van de betrokken elementen. Natuur is het metafysische gegeven, dat wil zeggen, dat de aard van de natuur niet veranderd kan worden middels menselijk ingrijpen.

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 25

Menselijke vrije wil is niet in tegenstrijd met het metafysische, maar het zorgt wel voor een hele reeks tegenstrijdigheden als mensen het cruciale verschil niet begrijpen tussen een metafysisch gegeven en een object, een instituut, een procedure of een regel die door mensen is ingesteld.

Een metafysisch feit moet men accepteren, het kan niet worden veranderd. Wat door de mens is gemaakt mag nooit kritiekloos aanvaard worden: het moet worden beoordeeld, en vervolgens geaccepteerd of verworpen worden, of eventueel aangepast als dat nodig is. De mens is niet alwetend of onfeilbaar: hij kan vergissingen maken door gebrek aan kennis, en hij kan liegen, bedriegen of simuleren. Een door de mens gemaakt object kan geniaal zijn, getuigen van groot inzicht, ingenieus gemaakt zijn – of het kan een product zijn van domheid, bedrog, boosaardigheid of kwaad. Een mens kan gelijk hebben en alle andere ongelijk, of vice versa. De natuur biedt geen garantie voor de juistheid van zijn oordeel (dat is een metafysisch feit dat geaccepteerd moet worden). Wie moet er dan oordelen? Iedereen, ieder naar vermogen en in alle oprechtheid. Wat is de maat waarmee hij moet oordelen? Het metafysische gegeven.

Een metafysisch feit is niet waar of onwaar, het bestaat gewoon. De mens controleert alleen of zijn oordeel waar of onwaar is, door te zien of het overeenkomt of tegenstrijdig is met de realiteit. Een metafysisch feit is niet waar of onwaar – het is de maatlat van goed of fout, waarmee een (rationeel) mens zijn doelen, waarden en keuzes bepaalt. Een metafysisch feit is, was, zal zijn, en is noodzakelijk. Niets dat door de mens gemaakt is, is noodzakelijk: iemand heeft ervoor gekozen het te maken.

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 27.

Een door de mens gemaakt product is niet onvermijdelijk, maar als het er is, bestaat het. Het handelen van de mens is niet onvermijdelijk, maar als het gedaan is, is het een feit. Hetzelfde geldt voor de aard van de mens: de keuzes die hij heeft gemaakt waren niet onvermijdelijk, maar als zijn karakter gevormd is, is het een feit geworden en maakt het deel uit van zijn persoonlijke identiteit. (De menselijke vrije wil geeft hem een grote, maar geen ongelimiteerde mogelijkheden om zijn karakter te veranderen; maar als hij dat doet, is de verandering een feit.)

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 31.

Illustratie: “The Anchorage” (study in charcoal), door Bryan Larsen – Gallery Quent Cordair Fine Art, Napa California. View Artist’s Full Collection and Bio

[Men moet] het metafysische gegeven onderscheiden van door de mens geschapen zaken – dus feiten, die inherent zijn aan de identiteit van bestaande dingen scheiden van feiten die afhankelijk zijn van menselijke keuze. Omdat een mens over vrije wil beschikt, is de menselijke keuze – en ieder fenomeen dat een gevolg is van die keuze – nooit onvermijdelijk. Het is waar dat bij door de mens gemaakte zaken, een mens ervoor gekozen heeft het te maken; maar deze keuze is niet inherent in de natuur of het bestaan; hij had ook een andere keuze kunnen maken. Bijvoorbeeld, de VS bestaat niet onvermijdelijk uit 50 staten; men had de grotere kunnen opdelen, of kleinere kunnen samenvoegen, etc.

Keuze is echter geen toeval. Vrije wil is geen uitzondering op de wet van oorzaak en gevolg; het is een soort oorzakelijkheid. … Metafysische feiten kunnen niet door de mens veranderd worden, en ze limiteren de keuzen die de mens heeft. De mens kan het materiaal anders rangschikken, maar hij kan de identiteit niet veranderen; hij kan natuurwetten niet wijzigen. “Om de natuur te temmen, moet hij worden gehoorzaamd.”

Leonard Peikoff “The Analytic-Synthetic Dichotomy,”
Introduction to Objectivist Epistemology, 110–111.

Wat de natuur betreft, moet je accepteren dat je die niet kunt veranderen; het is een metafysisch gegeven. Kunnen veranderen, betekent streven naar verandering van het gegeven door kennis zoals wetenschap en technologie doen. Het verschil kennen tussen metafysisch en mensgemaakt feit betekent, weten dat men niet kan rebelleren tegen de natuur en, als handelen niet kan, men het onvermijdelijke moet accepteren. … Je moet het feit accepteren, dat je anderen niet je wil kunt opleggen, net zoals anderen dat met jou niet kunnen doen. We moeten accepteren dat een mens recht heeft op een eigen keuze; je kan het ermee eens zijn of oneens, accepteren of verwerpen of bevechten, zoals men verkiest.  De enige manier om mensen van inzicht te doen veranderen, is precies zoals men de natuur verandert: door kennis te vergaren en die toe te passen op de mens. Dat veranderingsproces kan alleen plaatsvinden bij mensen met een actieve geest; is dat niet het geval, dan moeten we accepteren dat ze de consequenties moeten dragen van hun fouten. …

Het dwingen van mensen is net zo onpraktisch als de natuur trachten te bedwingen met overredingskracht.

“The Metaphysical Versus the Man-Made,”
Philosophy: Who Needs It, 32.

Oorspronkelijke tekst: Ayn Rand Lexicon

Vertaling: CassandraTroy, Def.