In Nederland heerst er vaak een misplaatst gevoel van superioriteit ten opzichte van de Verenigde Staten. De houding van de gemiddelde Nederlander tegenover de V.S. is meestal “wat daar gebeurt, zal hier nooit gebeuren”. De V.S. wordt gezien als een kapitalistisch paradijs, een beeld wat absoluut niet ondersteund wordt door de feiten.
Ook toen de subprime-hypotheken aan het licht kwamen, spraken mensen met hoongelach over die “gekke Amerikanen”. Maar wat als we onze eigen, mildere subprime crisis nog krijgen?
Ooit is de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) in het leven geroepen om woningbezit te stimuleren. Waarom? Vanwege woningnood. Hoe ontstond de woningnood? Door de socialisering van de huursector. De NHG is een duidelijk voorbeeld van hoe interventie in de vrije markt nieuwe interventie (i.e., een grotere overheid) uitlokt. Dit zijn overheidsoplossingen om vorige “overheidsoplossingen” op te lossen.
Laten we eerst iets rechtzetten. Er wordt namelijk altijd gedacht aan één kant van de transactie. Politici die vragen om meer hypotheken – of meer hypotheekkrediet – vragen eigenlijk om meer schuld. Al het krediet is schuld. Een voorstel voor meer krediet is daarom hetzelfde als een voorstel voor meer schuld.
Wat doet deze regeling in werkelijkheid? Omdat de private sector aan sommige mensen geen geld uitleent, moet de overheid instappen en kan het op deze manier “het woningbezit stimuleren”. Er zijn echter goede redenen waarom de private sector geen geld uitleent aan bepaalde mensen. Banken investeren het kapitaal dat hun toevertrouwd wordt door hun klanten. Maar zij zijn voorzichtig, ze willen immers hun geld terug. Ze wegen de mogelijkheid om winst te maken af tegen de kans om verlies te lijden. “Krediet” is iets wat je hebt als lener. Niet iets dat je krijgt. Het is een andere manier om te zeggen dat de verstrekker er vertrouwen in heeft dat je de lening netjes terugbetaalt. Door een hypotheek te garanderen, haal je het risico van een “slechte lening” voor de bank weg. Met alle gevolgen van dien.
Daarom zit er een belangrijk verschil tussen private leningen en overheidsgegarandeerde leningen. Overheidsgegarandeerde hypotheken leiden onvermijdelijk tot meer slechte leningen dan anders. Ze moedigen mensen aan om huizen “te kopen” die ze eigenlijk niet kunnen betalen. Ze maken de bouwprijs duurder voor iedereen (inclusief de kopers van huizen met een gegarandeerde hypotheek zelf) en ze kunnen de bouwsector misleiden in een kostbare overexpansie. Kortom, op lange termijn leiden ze niet tot meer productie maar moedigen ze waninvesteringen aan.
Bovendien wordt dit krediet onthouden van andere doeleinden. Geld dat uitgeleend wordt aan personen die geen hypotheek horen te krijgen, kan bijvoorbeeld niet uitgeleend worden aan een bedrijf dat kapitaal zoekt om uit te breiden. Sterker nog; deze garantie stimuleert MEER krediet en dus schuld in de woningmarkt, simpelweg doordat een gegarandeerde investering aantrekkelijker is dan een niet-gegarandeerde investering. Kredietgaranties werken marktverstorend en hebben een effect op de hele economie. Kredietgaranties verspillen kapitaal en verminderen productie en dus banen en welvaart.
Los van dit alles: welke morele rechtvaardiging bestaat er om belastingbetalers te vragen om de risico’s te dragen, terwijl bankiers de winsten mogen houden?
Deze garantie maakt het mogelijk om zonder eigen geld een hypotheek op een woning te bemachtigen. In andere landen is het normaal om eigen geld in te moeten leggen, een soort van ‘borgsom’ of in het Engels een ‘down-payment’. In het buitenland kan je daarom vaak maar 80% tot 90% van de totale koopsom lenen. De rest moet je zelf bijleggen. In Nederland leent men echter met gemak 110% tot 120% van de koopsom. Een hypotheekgarantie leidt tot grotere leningen dan anders.
Wat zijn de feiten?
De grens voor een NHG-hypotheek is in de tussentijd verhoogd tot 350.000 euro en ondertussen maakt ruim 80% van de kopers binnen deze grens gebruik van de garantie. De NHG garandeert op dit moment een totaal vermogen van meer dan 110 miljard euro. Opvallend is dat dit vermogen in 2009, in één jaar tijd, met meer dan 12% is gegroeid. Deze garantie wordt gedekt door een vermogen van ongeveer 500 miljoen euro, of 0.5% van het totale gegarandeerde vermogen. Bij een gedwongen verkoop maakt de NHG op dit moment gemiddeld iets meer dan 25,000 EUR verlies op een woning.
De NHG krijgt haar inkomsten uit borgprovisies en is daarin dus afhankelijk van mensen die nieuwe hypotheken afsluiten. Als er minder mensen nieuwe NHG-hypotheken afsluiten, krijgt het garantiefonds minder geld binnen om eventuele verliezen mee op te vangen.
In 2009 verloor de NHG ongeveer 20 miljoen euro aan gedwongen verkopen. In 2010 was dat bedrag met 76% procent gestegen tot 35 miljoen euro aan verliezen door de gedwongen verkoop van woningen. We hebben het hier over ‘slechts’ 1341 personen met een NHG-hypotheek. Met een depressie die op uitbreken staat, is dit slechts een voorproefje van wat er komende is.
Hoe groot is het risico dat de NHG geteisterd gaat worden door een golf van rampspoed?
50% van alle hypotheken zijn aflossingsvrije hypotheken. Bijna 25% van alle hypotheken (in euro’s) hebben een variabele rente. Nog eens 30% van de totale Nederlandse hypotheekschuld staat voor 1 tot 5 jaar vast en dient dus op korte termijn geherfinancierd te worden. Bovendien is de hypotheekschuld enorm. Veel mensen leenden 110% of in sommige gevallen zelfs 120% van de koopsom, onder de valse veronderstelling dat huizenprijzen voor eeuwig stijgen. Nederland heeft de hoogste hypotheekschuld ter wereld. De uitstaande hypotheekschuld in verhouding tot het nationale inkomen is 120%, beduidend hoger dan in de V.S. (nog geen 90%). Bovendien zijn Nederlanders steeds minder gaan sparen, vooral omdat de overheid door de jaren heen sparen steeds meer is gaan ontmoedigen.
Onthoud verder dat elk verlies in de NHG wordt gedekt door de overheid en gemeenten. De Nationale Hypotheek Garantie is onze eigen, verkapte vorm van Fannie Mae en Freddie Mac.
Als de rente stijgt, en dat gaat mijns inziens gebeuren op korte termijn, dan zullen de gevolgen duidelijk worden. In dat geval kan ongeveer de helft van de hypotheekbezitters – die met een variabele of kortlopende rente – potentieel in de problemen komen. In 2008 verkeerde 45.000 huishoudens in de financiële problemen omdat hun huis minder waard is dan de schuld die ze ervoor gemaakt hebben. Een groot deel van hun inkomen, meer dan 35 procent, gaat rechtstreeks op aan woonlasten. Vergeleken met de 1341 personen waarvan de NHG-woning gedwongen werd verkocht, hebben we dus nog een lange weg te gaan.
Alleen al als de helft van deze mensen stopt met betalen, hebben we het over een schuldenpost van 630 miljoen euro voor de NHG. Dan ‘vergeten’ we voor het gemak nog de mensen die nog niet in de problemen zitten, maar met een stijgende rente wel in de problemen komen. In dat geval raakt de NHG insolvent en dient de overheid bij te springen. Ook ‘vergeten’ we voor het gemak dat, met dalende huizenprijzen, het gemiddelde verlies per gedwongen verkoop fors kan toenemen.
Er gaat een tijd komen, ook in Nederland, dat het interessanter is om van je huis weg te lopen, dan te blijven zitten in een koopwoning met een uitzichtloze situatie. Huizenbezitters weten dat de NHG de restschuld kwijtscheldt in het geval van echtscheiding, dus het zal me niks verbazen dat we ten tijde van moeilijkheid in de woningsector een toename van echtscheidingen zien. Tijdens de afgelopen recessie waren er juist minder echtscheidingen dan normaal. Maar dit keer zal de NHG perverse incentives geven om families uit elkaar te trekken.
Bij een stijgende rente kunnen er op een nationaal niveau drie dingen tegelijkertijd gebeuren: (1) de rentebetaling op de nationale schuld wordt groter en groter; (2) de overheid is steeds meer geld kwijt om de NHG ‘bij te vullen’; en (3) de overheid is bij een stijgende rente steeds meer geld kwijt aan de hypotheekrenteaftrek.
Het lijkt erop dat Nederland (nog) geen problemen heeft om nieuwe schuldkopers te vinden om deze problemen te financieren. Maar is dat echt wat we willen? Elke staatsobligatie die verkocht wordt, gaat ten koste van de groei in Nederland. Elke euro die gaat naar het betalen van de staatsschuld, kan niet uitgeleend worden aan bijvoorbeeld bedrijven. Een stagnerende economie met minder banen is daarom zeker geen utopie.
De enige juiste weg is het teruggeven van de natuurlijke rechten die een verhuurder heeft en de complete opheffing van de sociale huur. Regelgeving moet afgebouwd worden waardoor verhuurders zich kunnen bekommeren om de kern: het bouwen en verhuren van woningen. Bovendien moeten bezitters zelf het recht hebben om te bepalen wat ze met een pand doen. Een bezitter moet zelf kunnen beslissen of een kantoor ombouwen naar appartementen of kamers de beste keuze is. Dit is de enige manier waarop we de woningmarkt kunnen ‘stimuleren’. Elke andere vorm van ‘stimulering’ – waaronder het opproppen van de overstrekte bouwsector door middel van subsidies – is schadelijk voor de economie.
Tegelijkertijd moeten we ook de tekortkomingen van de huurtoeslag in willen zien. De huurtoeslag leidt hoe dan ook tot een socialisering van de huursector. Een vrije markt in woningen is niet mogelijk met de huurtoeslag. De overheid zal altijd controle willen hebben over hoe de door hun ingenomen euro’s besteed worden. Overheidsgeld betekent overheidscontrole. Verhuurders die huurtoeslag accepteren, zullen onderhevig zijn aan extra regulering. Verhuurders zullen verantwoordelijk zijn naar de overheid in plaats van de huurders.
Nu kan je als tegenargument geven dat (ver)huurders ook huurtoeslag kunnen weigeren. In theorie kunnen ze dat. Maar er zijn sterke financiële incentives om dat niet te doen. Een volledig vrije huursector is dé manier om de woningnood en de lange wachtlijsten voor huurwoningen op te lossen. Dat haalt ook elke noodzaak weg om ‘woningbezit te stimuleren’.
Ten slotte nog een ander leuk feitje: 90% van alle woningen in de sociale huur zijn gefinancierd door de BNG – een overheidsbank. Wat de gevolgen van een depressie kunnen hebben op de sociale huur is nog maar de vraag. Het zal me niks verbazen als er uit meerdere kasten lijken vallen. Het goede nieuws is dat mensen altijd een dak boven het hoofd nodig hebben.
Verschillen we uiteindelijk toch niet zoveel met de Verenigde Staten.
Ingezonden door Olav
http://www.globaliteit.nl
Goed artikel. Door de kunstmatige schaarste aan bouwgrond zijn woningen ook nog eens veel te duur in dit landje.
Wat te bizar voor woorden is, is dat we accepteren dat de tweede, derde, soms zelfs vierde generatie afhankelijk is van sociale woningbouw. En dat de tweede generatie in veel families intussen afhankelijk is van huursubsidie / toeslag.
Daarnaast is het zo dat de onderkant van de markt, de krotten, stelselmatig zijn afgebroken, waardoor goedkope woningen niet langer beschikbaar zijn. Dit heeft ook een marktverstorend effect.
De woningmarkt is de methode waarmee de middenklasse in NL uitgemolken wordt. Door de financieele instellingen, maar ook door de overheid.
Vooral gemeentes profiteren er enorm van. In veel gemeentes zijn de inkomsten uit het rationeren van de woningbouw een belangrijke pijler onder de begroting.
Nu deze pijler afbrokkeld staan er een aantal leuke verassingen voor de deur.
De woningmarkt is waarschijnlijk de belangrijkste sector in de nederlandse economie, en dus ook het meest verwrongen door allerlei (zichzelf tegensprekende) regelgeving. Het zal zeer interresant zijn om te volgen hoe deze zich verder ontwikkelt (letterlijkt “ontwikkelt”!)
twee vragen:
waarom zou de rente op korte termijn (substantieel) stijgen? De problemen in de periferie van de EU zijn nog lang niet opgelost, dus is het niet aannemelijker dat de rente nog wel even kunstmatig laag wordt gehouden door de ECB?
Als door het geld printen van de ECB de inflatie zodanig toeneemt dat men de rente wel moet verhogen, wordt dan de (hypotheek)schuld niet minder waard in reele termen? Als iemands inkomen wordt gecorrigeerd voor de inflatie, dan is de schuld in relatie tot zijn inkomen minder geworden. En mogelijk stijgt door deze inflatie de waarde van zijn huis (in funny fiat money termen) weer een beetje tot het niveau van zijn hypotheekschuld.
“Ooit is de Nationale Hypotheek Garantie (NHG) in het leven geroepen om woningbezit te stimuleren. Waarom? Vanwege woningnood. Hoe ontstond de woningnood?”
De woningnood is ontstaan door de oorlog; ten eerste de bombardementen, ten tweede de stilstand van de woningbouw en ten derde doordat de opbouw van de industrie in de jaren 50 voorrang kreeg boven de woningbouw. Jullie klagen vaak over de onvrijheid, die tegenwoordig zou heersen, maar de situatie nu is een Walhalla vergeleken bij destijds, toen mensen gedwongen konden worden andere mensen in huis te nemen. “Ik kan geen geschikte huurder vinden,” was geen argument. Dan zocht de overheid hem wel voor je.
“Er zijn echter goede redenen waarom de private sector geen geld uitleent aan bepaalde mensen.”
Maar ook slechte, bijvoorbeeld aan zelfstandigen, omdat ze niet over een vast inkomen zouden beschikken. Het liefst verstrekken ze leningen aan ambtenaren, want die hebben een vaster inkomen dan vaste werknemers in de private sector, zijn betere afbetalers, enfin, je kent de internetadvertentie wel. Ik heb er eens over geklaagd bij de SP, maar die snappen werkelijk niet, wat nu het punt is. “Reclame voor krediet moet inderdaad aan banden worden gelegd,” zeggen ze. Terzijde: zou Sulvanno, de hosselambtenaar, ook voor een ambtenarenlening in aanmerking zijn gekomen?
“Opvallend is dat dit vermogen in 2009, in één jaar tijd, met meer dan 12% is gegroeid. Deze garantie wordt gedekt door een vermogen van ongeveer 500 miljoen euro, of 0.5% van het totale gegarandeerde vermogen.”
Als de dekkingsgraad onder de 105% daalt, moet DNB toch ingrijpen.
In de media hebben ze het altijd over 650 miljard aan openstaande hypotheken in Nederland. Er gaan geruchten over nog eens 350 miljard ‘off balance’. In totaal gaat het dus mogelijk om 1.000 miljard euro in Nederland.
Volgende grafiek maakt duidelijk dat de huizenprijzen historisch gezien op het hoogste punt ooit zijn:
Grafiek grachtenpanden Amsterdam over 300 jaar:
http://www.huizenmarkt-zeepbel.nl/index.php?s=herengracht
Goed stuk! In tegenstelling tot een Amerikaan KAN een Nederlander NIET ‘weglopen’ van zijn huis. De lening zit aan ‘de persoon’ vast, niet aan het huis zoals in veel Amerikaanse staten. (Waar men de badkamer en keuken eruit sloopt en los verkoopt alvorens weg te lopen en de sleutels bij de bank in te leveren). Dat hebben ze slim bekeken hier in Nederland…
Het begrip “woningnood” is een relatief begrip en heeft niet met “nood” te maken maar wel met “wensen”.
Eens kijken of het politieke geladen begrip “woningnood” nog steeds zo in de belangstelling staat indien het “woningwens” genoemd wordt.
waarom zou de rente op korte termijn (substantieel) stijgen? De problemen in de periferie van de EU zijn nog lang niet opgelost, dus is het niet aannemelijker dat de rente nog wel even kunstmatig laag wordt gehouden door de ECB?
——————-
De ECB heeft uiteindelijk maar een beperkte invloed op de rente. Hun interventie zal steeds minder effect hebben op de midden-lange termijn marktrente en ze zullen ook steeds een stapje verder moeten gaan om hetzelfde effect als voorheen te bereiken. Met de stijgende consumentenprijzen is een hogere rente slechts een kwestie van tijd.
Maar ook slechte, bijvoorbeeld aan zelfstandigen, omdat ze niet over een vast inkomen zouden beschikken.
——————–
Moeten we altijd pro-business zijn? Met alle respect, dit zijn over het algemeen zelfstandigen die klagen met een bedrijf wat volledig van hun afhankelijk is, zonder enig boekwaarde (ik zou hun “onderneming” binnen een dag kunnen kopiëren), te kort bestaat, en over het algemeen 0 eigen vermogen heeft. Ik mocht het met mijn eigen ogen zien. Ondernemers (en zelfstandigen) die wél al meerdere jaren bewezen hebben een levensvatbaar bedrijf te kunnen runnen, kunnen uiteindelijk op veel plekken wél een hypotheek krijgen. En dan nog steeds is dat de keuze van een bank. Als er echt “gediscrimineerd” wordt tegen ondernemers, dan zit daar een winstmogelijkheid voor andere banken. Maar blijkbaar heb je nooit de gedachte de kans gegeven dat (sommige) zelfstandigen inderdaad een groter risico zouden kunnen vormen voor een bank?
De woningnood is ontstaan door de oorlog; ten eerste de bombardementen, ten tweede de stilstand van de woningbouw en ten derde doordat de opbouw van de industrie in de jaren 50 voorrang kreeg boven de woningbouw.
———————–
De tijdelijke woningnood na de oorlog zou adequaat opgelost zijn door een vrije markt in woningen. Na de oorlog is de woningmarkt altijd in de greep geweest van de overheid met alle gevolgen van dien. Zelfs nu hebben we nog een tekort aan woningen, ondanks dat de oorlog al ver achter ons ligt. De NHG is daarom in 1995 geïntroduceerd.
maar de situatie nu is een Walhalla vergeleken bij destijds
—————————–
Zo kan je elk argument wel onderuit halen.
Als de dekkingsgraad onder de 105% daalt, moet DNB toch ingrijpen.
—————————–
Dit is geen pensioenfonds. Historisch gezien heeft de NHG altijd 0,5% van het totaal gegarandeerde vermogen aangehouden maar dat percentage ligt nu nog iets lager.
Door de kunstmatige schaarste aan bouwgrond zijn woningen ook nog eens veel te duur in dit landje.
——————————
Dit is nog een ander onderwerp en ik ben het helemaal met je eens. Het is ook een schande hoe gemeenten jarenlang geprofiteerd hebben van deze monopolie op woningbouwgrond.
Het begrip “woningnood” is een relatief begrip en heeft niet met “nood” te maken maar wel met “wensen”.
——————————
We moeten waken voor nog meer regels en bemoeizucht. Iemand die redelijk verdiend mag blijkbaar er niet voor kiezen in Nederland om een deel van zijn leven in een goedkoper huis te wonen. Dat is bijna immoreel in Nederland. “Scheef” wonen noemen ze dat. Ik noem het een individuele keuze.
The Red Pill [12] reageerde op deze reactie.
Goed stuk! In tegenstelling tot een Amerikaan KAN een Nederlander NIET ‘weglopen’ van zijn huis.
——————-
Dmv de NHG kan dit dus wel, bv. door een echtscheiding. Indirect komt dit op hetzelfde neer.
@Olav [10]:
je zegt dus dat de ECB wel invloed kan uitoefenen op de korte rente. En zolang de ECB die laag houdt dan hebben mensen met een variabele (EURIBOR) of kortlopende rente toch geen probleem om hun huis te financieren?
waarom zie jij een directe relatie tussen oplopende consumentenprijzen en hogere rente? Hoe zit dit causale verband volgens de Oostenrijkse school economie?
Kan het niet zo zijn – wat betreft de korte rente – dat de ECB een afweging maakt tussen bestrijden van inflatie en het niet teveel belasten van huizenmarkten/ landen met hoge staatsschulden (en kiest voor het scenario in mijn tweede vraag , nl. het weginflateren van te hoge schulden)
Olav [14] reageerde op deze reactie.
De vergrijzing ten gevolge van de veel te lage lonen en het geboortetekort die hieraan de grondslag ligt is de oorzaak van de toekomstige instorting van de immobiliënmarkt. De ouderen leven langer door de uitstekende gezondheidszorg maar kosten 85 % van de gezondheidzorgkosten in hun laatste twee levensjaren. Via de immigratie konden we dit probleem niet oplossen omdat integratie over verschillende generaties heen gaat. Door het kinder-tekort zijn er niet genoeg gezonde mensen die zorgen voor de bejaarden die hierdoor massaal hun huizen op de markt moeten aanbieden om de kosten van het bejaardentehuis en de zware medische kosten te betalen. Overaanbod leidt tot dalende prijzen. Samen met de blijvende energie-crisis die in ons klimaat tot peperdure verwarming leidt, betekent dit niet alleen dat er heel wat mensen hun huizen niet meer kunnen financieren en bovendien er een lagere prijs voor krijgen indien ze erin slagen het te verkopen. Het feit dat de banken er van uitgingen dat de premisse dat huizenprijzen alleen maar kunnen stijgen een voldoende waarborg was om hypotheken te verlenen,veroorzaakt oa. deze catastrofe. Samen met het feit dat ze geen herziening van de geleende schuld wensen te aanvaarden, maakt dat ze dan meegezogen worden in de negatieve spiraal die ze zelf gecreëerd hebben en tegen wil en dank in stand houden. Vroeger konden vrouwen met het loon van hun man en met 4 kinderen een zuinig maar tevreden leven leiden. Nu is men verplicht om in het stelsel van tweeverdieners en met 1 kind door deze “ratrace” te gaan. Confucius zei 2.500 jaar gelden al : ” Wie zijn personeel te weinig betaalt, ageert zelf als een bekrompen lagere bediende.” Europa is te lang geregeerd geweest door mensen met een afkeer voor goedbetaalde personeelsleden en schuldfinanciering om het waanidee in stand te houden dat we het nog zo slecht niet hadden. De vergrijzing zal ons decennialang confronteren met de resultaten van deze kortzichtige hypocriete houding : “Stagflatie.”
@The Red Pill [12]:
waarom zie jij een directe relatie tussen oplopende consumentenprijzen en hogere rente? Hoe zit dit causale verband volgens de Oostenrijkse school economie?
De markt zal vanzelf een premium inbouwen tegen deze stijging in prijzen. En de premium zal snel(ler) stijgen (dan de stijging in consumentenprijzen) aangezien deze niet gebaseerd is op de huidige stijging maar van de verwachte stijging in de toekomst. Ook zal de ECB steeds meer middelen moeten aanwenden om hetzelfde effect als eerder te bewerkstelligen.
Verder, puur praktisch gezien; als de consumentenprijzen verder stijgen, kan de ECB slechts de rente drukken ten koste van nog hogere consumentenprijzen. Dit zou voor hun het tekenen van het eigen doodvonnis zijn. Een scenario waar ik dus niet in geloof. Men heeft niet “de luxe” om de rente te drukken wanneer consumentenprijzen hard stijgen.
Als je kijkt naar de stijging in commodityprijzen – die zeker nog niet op het hoogtepunt zijn – hoef je geen genie te zijn om een flinke stijging in consumentengoederen aan te zien komen.
“je zegt dus dat de ECB wel invloed kan uitoefenen op de korte rente. En zolang de ECB die laag houdt dan hebben mensen met een variabele (EURIBOR) of kortlopende rente toch geen probleem om hun huis te financieren?”
Wat als de kortlopende rente dan al significant hoger is dan nu? (geen gekke gedachten, we hebben het over historisch gezien een bijzonder laag rentepercentage). Wat als op dat moment de verwachting is dat de rente nog verder zal stijgen?
“(en kiest voor het scenario in mijn tweede vraag , nl. het weginflateren van te hoge schulden)”
In 1e instantie wel, maar dit is m.i. geen strategie die ze lang kunnen volhouden. Bovendien zijn centrale bankiers geen tovenaars. Ze kunnen niet bepalen waar het nieuwe geld terechtkomt. In de VS duwt men op dit moment tegen een draadje als men als doel heeft de hypotheekschuld te “weginflateren”.
Comments are closed.