De laatste maanden wordt er in de MSM gesproken over de kaalslag op het culturele landschap omdat men subsidies gaat beperken dan wel op nul vaststelt. Mijn stelling is dat het een gotspe is om aan te nemen dat het culturele verval nu pas is ingezet, het is een proces dat al een paar eeuwen aan de gang is.
Wat is er voor hoogstaande culturele uitingen nodig? Mensen die daar voor willen betalen. Rijke handelaren of industriëlen. Of een bloeiende religieuze kaste. Dan wel een klasse van rijke heersers met voldoende tijd om hun verveling met de kunsten te verdrijven.
Deze elites zijn in het hedendaagse Europa grotendeels verdwenen. Het tijdperk waarin weinigen velen bestalen (pre Franse revolutie tijdperk) was een goede voedingsbodem voor de kunsten. De gouden eeuwen daarvoor in noord Italië, later Vlaanderen en nog later Holland waren een katalysator voor de kunsten. De katholieke kerk deed al vanaf voor de middeleeuwen haar duit in het culturele zakje. Echter. Na de revolutie kwam een tijdperk waarin velen weinigen bestalen, en nu is al een eeuw lang het adagium geldig dat iedereen van iedereen steelt.
In lijn met deze ontwikkeling moeten we de uitholling van de kunsten zien. Er zijn na de onteigenings en nivelleringsrondes maar weinig echt rijke ondernemers die de kunsten kunnen steunen. De religieuze kaste is in Europa op zijn retour zo niet verdwenen. De elite is door een marxistische / collectivistisch gegrondveste politiek grotendeels verdwenen waardoor als neven effect de cultuur op haar retour is. De pogingen de arbeidersklasse voor de cultuur te interesseren hebben na beperkte initiële successen weinig voortgebracht. De massa die door gedwongen inkomensoverdrachten thuis met een uitkering zit heeft over het algemeen niet de ambitie zich verder te ontwikkelen. De tweeverdieners hebben het druk genoeg met overleven.
De door staatssubsidies in leven gehouden resterende kunstenaars kunnen, uitzonderingen daargelaten, vooral de subsidie verstrekkers boeien. Door gebrek aan een elite die de tijd, het geld, en het doorzettingsvermogen heeft een goede smaak te ontwikkelen is onze kunst vervlakt tot het songfestival, de top 40 en het volksvermaak op de publieke en private zenders.
De zielige remnanten van wat we nu cultuur noemen en die voor hun overleving afhankelijk zijn van subsidie infusen van de overheid mogen wat mij betreft afsterven. Hoe jammer het ook is als bepaalde orkesten zouden verdwijnen. Het echte culturele erfgoed van Europa zal mogelijk naar China en India uitwijken als de economische groei aldaar blijvend is en verder doorzet. Daar zit het nieuwe geld en de nieuwe elite. Europa is na de afrekening met de elite noodgedwongen een cultureel verarmd continent gewoden.
* Â Â Â Â Â * Â Â Â Â Â *
NB: Vrijspreker schrijvers hebben een zekere autonomie, die gebruik ik hier. Dit is een onderwerp waar we het op Vrijspreker weinig over hebben en het zou dus zeker kunnen zijn dat enkele vrijsprekers op onderdelen een andere mening hebben. En, het zou best kunnen dat er aspecten aan dit onderwerp zijn waar ik niet aan heb gedacht. Ik moet ook toegeven dat ik mezelf niet genoeg inspan om me cultureel te ontwikkelen. Ik hou soms van het goede leven. Ik heb goede whisky leren te waarderen en tot op zekere hoogte cognac, goede wijn en sigaren. Maar dat is het vanzelfsprekende goede leven. Mijn muzikale ontwikkeling is gestokt, terwijl dit me toch ook genoegen zou kunnen geven als ik de tijd neem me daar verder in te verdiepen.
De neerwaartse culturele ontwikkeling wordt onder meer door Hoppe behandeld. Er is volgens hem een samenhang tussen hogere belastingen, meer overheid en een lager cultureel ontwikkelingsniveau. De tijdspreferentie neemt toe waardoor men niet langer veel tijd wil investeren. Niet alleen in het werk maar ook in de culturele ontwikkeling.
Waar het mij in dit artikel om gaat is dat de overheid gefaald heeft de plek die de elites in voorgaande eeuwen gaven aan kunsten zinnig op te vullen. En dat de centralistische staatsplanning die nu van toepassing is op ons land en de rest van Europa niet alleen op economisch vlak een drama is gebleken maar ook op cultureel vlak heeft gezorgd voor een vergaande verarming. Een verarming waar de meesten van ons zich niet bewust zijn. Natuurlijk zijn er incidentele kortdurende oplevingen geweest. De Indie gangers die voor de tweede wereld oorlog met het nodige geld terugkwamen en de incidentele industrieel zorgde wel voor kortstondige culturele lentes. De alom overheersende staat heeft echter in mijn optiek ook hier haar nefaste vervlakkende werk gedaan. Een staat, die hoe ironisch, nu door de kunstenaars als laatste hoeder der cultuur wordt gezien….
@Oscar [27]: Een moeilijke vraag van u wat er er over zal blijven, wie zal het zeggen, maar wat mij betreft, en natuurlijk is dat persoonlijk (en als ik de lijst compleet wil maken heb ik daar enige tijd voor nodig, die ik nu niet heb, mijn excuses):
Lulu van Alban Berg, echt een meesterwerk! misschien ook het vioolconcert
Werk van Richard Strauss, Samuel Barber, en wat te denken van Korngold, bijv. de opera ´die tote Stadt´?
Strijkkwartetten en pianoconcert (me name nr3) van Béla Bártok
Ook werk van Arvo Pärt kan mij bekoren.
In het algemeen die componisten die melodie en harmonie respecteren en niet verzanden in louter experiment omwille van het experiment. wat mij betreft kun je de hele beweging van de jaren 50 en 60 met de seriele experimenten afschrijven;inderdaad niet om aan te horen! (Stockhausen, en ook Stravinsky, alleen zijn vroege werk zegt mij wel iets)
Overigens denk ik dat zich langzaam een kentering voordoet onder jonge componisten, ik kom nl. steeds meer jonge componisten tegen die weer ´met gevoel voor melodie en harmonie´ schrijven.
Misschien is het voor een nieuwe beweging van hoogstaande cultuur, althans in Europa, hoe triest ook, gewoon weer tijd voor een banale revolutie of op zijn minst een periode van onrust en onzekerheid. Als je kijkt naar de ontwikkeling van muziek in de geschiedenis, zie je dat de literatuur, met eerst directe kritiek op de politieke gebeurtenissen, vervolgens met een meer poetische reflectie op diezelfde gebeurtenissen alijd voorop liepen. Musici komen pas daarna met hun visie op en verwerking van wat hen beweegt en inspireert. Met hartelijke groet.
Oscar [37] reageerde op deze reactie.
Strawinsky, Mahler, maar ook eenvoudig, maar hoogstaand amusement als de Dick van Dyke Show behoren tot het verleden. Alles, waar normale burgerlijke waarden hoog worden gehouden, wordt verbannen. De huidige generatie wordt voorgehouden, dat homofilie, alleenstaandheid, grof en onverzorgd taalgebruik, brutaliteit pen platvloersheid normale waarden zijn.
Misschien is het voor een nieuwe beweging van hoogstaande cultuur, althans in Europa, hoe triest ook, gewoon weer tijd voor een banale revolutie of op zijn minst een periode van onrust en onzekerheid.
Wat nodig is zijn groepen mensen die zich cultureel wensen te ontwikkelen en daarin verder te willen gaan dan de categorie plat vermaak. Die diepgang zoeken. Dus een culturele elite willen vormen. De groepen die tot de elites van het verleden hoorden, zijn getalsmatig dermate uitgehold dat de omslag daar niet door zal komen. Door de toegenomen welvaart zou het niet eens nodig hoeven te zijn tot een vermogende elite te horen om van hoogstaande kunst te genieten. In plaats van volksmuziek klassieke muziek downloaden is een gratis mogelijkheid cultuur op te doen.
Wat mensen dienen in te zien is dat het tijd kost om een goede smaak te ontwikkelen. Tijd die we onszelf nu niet langer gunnen. Niet langer bouwen we enkele generaties lang aan een kathedraal. De investeringsruimte die we als persoon hebben wordt grotendeels, bijna geheel, opgesoupeerd door belastingen. Als je meer dan je helft van je inkomen moet afdragen en ook niet vrij over je vermogen mag beschikken verdwijnt een stuk bereidheid te investeren en een lange termijn visie te ontwikkelen. Dat moet dan van de overheid komen omdat je zelf die middelen niet meer hebt.
Dit werkt psychologisch door in je beslissingen. Het is te betogen dat de overheid niet alleen financieel en cultureel een ramp is maar ook op socio maatschappelijk gebied. Het stelselmatig door de overheid geplunderd worden kweekt slachtoffer gedrag. Keer op keer zie je dat vooruit denken, sparen, investeren, alleen maar zorgt voor meer afdrachten aan de overheid. We zijn net gekooide dieren in een te kleine kooi geworden. De mogelijkheden ons vrij te ontplooien worden ons steeds verder ontnomen.
Ratio [34] reageerde op deze reactie.
@Ratio [33]: De mogelijkheden ons vrij te ontplooien worden ons steeds verder ontnomen…. We gaan dus steeds meer neurotisch gedrag vertonen gericht op directe behoeftebevrediging. Niet alleen financieel en in de cultuur maar wellicht zelfs ook in relaties. De door regelgeving en belastingdruk gekooide mens is een beschadigd menstype dat eigenlijk niet tot volle ontplooiing kan komen. Waardoor we cultureel ondanks alle vrije tijd en andere verworvenheden niet langer in staat zijn te genieten van de tijdloze meesterwerken uit voorbije tijden. De morele en mentale aanpassing nodig om te kunnen bestaan in een collectivistische plan staat dient niet onderschat te worden.
Kijk verder terug dan de laatste verkiezing om het juiste kader te zien. Om de huidige monetaire situatie te beseffen dienen we Bretton Woods en de oprichting van de fed te begrijpen. Willen we onze cultuur begrijpen dan moeten we onze tijd vergelijken met de tijd voor de eerste wereldoorlog.
@Oscar [9]:
Als je uitsluitend naar klassieke muziek luistert en alles na WO I bij voorbaat al afdoet als vulgaire rotzooi of niet serieuze muziek dan mis je best veel mooie muziek denk ik. Ik durf te wedden dat er voor WO I ook troep is gemaakt, maar het verleden heeft altijd de neiging om mooier te lijken omdat het voornamelijk de pareltjes zijn die herinnerd worden.
Je voorbeeld is wel erg makkelijk, omdat Schoenberg alle gangbare opvattingen over harmonie aan zijn laars lapt om een beetje interessant te doen: http://en.wikipedia.org/wiki/Twelve-tone_technique
Niet bepaald representatief voor 20ste eeuws muziek als je het mij vraagt.
Laat mij twee voorbeelden selecteren:
18e eeuwse minuet in G majeur.
http://www.youtube.com/watch?v=on1DDSLdDOo
Uitvoering van een Amerikaans popliedje uit 1929.
http://www.youtube.com/watch?v=TplKR2PTZOs
De laatste veegt qua stijl, harmonie en melodie volledig de vloer aan met die overdreven consonante en slaapverwekkende minuet.
Toch ben ik het zeker niet met je oneens. Ik was laatst in een museum waar voornamelijk moderne kunst hing, en ik ging bijna over mijn nek. Er hingen daar schilderijen die op kindertekeningen lijken. Er was een ruimte waarin wat witte dozen opelkaar gestapeld staan. Er was een muur waarop een schaduwspel van een enorme orgie inclusief poep, plas en sodomie geprojecteerd werd. Ondertussen bestond de helft van de bezoekers uit groepjes kinderen van de basisschool. Als je als kind geleerd wordt dat dit normaal is loop je volgens mij blijvende schade op.
Inderdaad, zodra er in een samenleving een grote groep mensen is die oprecht vindt dat het niet meer dan normaal is dat een aantal uitverkoren lieden met gestolen geld gesponsord worden om zich full-time bezig te kunnen houden met krankzinnige uitingen als free jazz, experimenteel toneel, neo-dadaïsme, etc., kun je niet anders dan concluderen dat we in cultureel armoedige tijden leven.
Oscar [37] reageerde op deze reactie.
En ik ben nog steeds onder de indruk van een ‘pindakaasvloer’ !
Ik denk het typische voorbeeld (net als het witte dozen met schaduwspel) van verregaande ‘idioterie’ ! Rembrandt en Frans Hals hadden ook geen subsidie ! Dit mongoloide systeem is in de hand gewerkt door labiele politici, die stemmetjes nodig hadden !
Naar menig museum stap je met plezier naar binnen om vervolgens bij het naar buiten gaan er alles aan te doen om die slabbertroep te vergeten. Cultuur is vaak verweven met de ‘zieligenindustrie’ !! Subsidie geven om er zelf beter van te worden middels baantjes e.d. Vooral onze Arabierenpartij heeft bij dit laatste alle handjes zitten ! Cultuur is niet van deze tijd, maar van alle tijden ! En zal altijd aan verandering onderhevig zijn. Echter nu wil de linksknechtige directie deze verandering sturen. Maar of dat lukken zal …..
@Matt [35]:
…en alles na WO I bij voorbaat al afdoet als vulgaire rotzooi of niet serieuze muziek dan mis je best veel mooie muziek denk ik.
Ik luister ook naar popmuziek. Als ik sport heb ik meestal geen klassieke muziek op staan.
Verder heb ik nooit beweerd dat er geen serieuze muziek gemaakt is na WO I. Sterker nog, ik heb Roger gevraagd welke serieuze muziek van de 20ste eeuw zijns inziens ‘over’ blijft, in de zin dat het klassiekers worden, d.w.z. dat het een kwaliteit heeft die de mode en de waan van de tijdsgeest overstijgt en waarin elke generatie iets van waarde kan ontdekken. Dat impliceert toch dat ik er van uit ga dat ook in de 20ste eeuw serieuze muziek is gecomponeerd.
@Roger [31]:
Overigens waarde Roger, mijn lijstje van post-WO I muziekstukken die mijns inziens de tand des tijds zullen doorstaan zijn de volgende:
Lulu – Alban Berg
Het octet, het septet, het strijkkwintet en threnody en scherzo – Arnold Bax
Romeo en Julia suite – Sergei Prokofiev
Carmina Burana (O fortuna)- Carl Orff
Adagio voor strijkers – Samuel Barber
Quatuor pour la fin du temps – Olivier Messiaen
Vier letzte Lieder en Metamorphosen – Richard Strauss
The Young Person’s Guide to the Orchestra (eerste deel)- Benjamin Britten
Symfonie no. 10 (allegro)- Dimitri Shostakovich
Symfonie no. 3 – Henryk Gorecki
Er zijn er nog wel een paar, maar de spoeling is zeer dun vergelijken met de periode 1815-1914.
Terug naar @Matt….
Je voorbeeld is wel erg makkelijk, omdat Schoenberg alle gangbare opvattingen over harmonie aan zijn laars lapt om een beetje interessant te doen:
Ik had ook Webern of Stravinsky kunnen noemen. Of de seriële componisten van na 1945. Over het algemeen was harmonie en melodie verdacht (zoals figuratief verdacht was in de beeldende kunst). Er is een hoop rotzooi gemaakt die de naam muziek, oorspronkelijk de kunst der muzen, niet eens verdiend. Alsof een duveltje op je trommelvliezen kotst.
Uitvoering van een Amerikaans popliedje uit 1929.
Ik maak onderscheid tussen popmuziek en jazz. Dit behoort tot de betere jazz.
Buitendien heb ik nooit beweert dat alles voor WO I alleen maar goed is en alles na WO I alleen maar bagger. (zie mijn reactie no. 16).
Ik was laatst in een museum waar voornamelijk moderne kunst hing, en ik ging bijna over mijn nek.
Ja, herkenbaar. Ik ben zelfs opgehouden om op zoek te gaan naar koren tussen al dat kaf. Ik vind het surrealisme en magisch realisme interessante uitlopers, maar het meeste wat de afgelopen 60 jaar is geproduceerd vervult mij met afgrijzen. Pollock, Rothko, Appel, Heijboer, Newman, de werken waar leerlingen aan de Nederlandse kunstacademies mee afstuderen, kabouter butplug, de pindakaasvloer….rotzooi is het.
Als je als kind geleerd wordt dat dit normaal is loop je volgens mij blijvende schade op.
Ik heb me als kind al afgevraagd waarom vroeger, in die achterlijke oude tijd waarin er nauwelijks techniek was en de mensen zo dom waren om aan God te geloven de muziek en de schilderijen zoveel beter waren. Er werd mij toen voorgehouden dat de smaak gewoon veranderd was en dat het ene niet beter was dan het andere. Volgens mij zou je de schade kunnen beperken door eerst de kinderen mee te nemen naar het Prado, het Uffizi, het Rijksmuseum, de British National Gallery en ze ook te laten luisteren naar muziek van Brahms, Beethoven, Mozart, Mahler, Bach en Dvorak. Als je ze daarna in aanraking laat komen met moderne kunst dan zullen zij in ieder niet moedeloos worden bij de gedachte dat er niets anders bestaat.
@ Roger en Matt,
Ik denk dat men zich het beste op de overblijfselen van voor WO I en de uitzonderingen na WO I kan blijven richten. Ik krijg sterk de indruk dat er nogal wat Aziaten zijn die onze klassieke cultuur wel kunnen waarderen. Ik vergelijk het wel eens met de situatie waarin een achterlijke, gedegenereerde bevolking bij de piramides zitten en uit het buitenland oudheidskundigen komen die kunnen duiden wat de nakomelingen van de bouwers van de piramides zelf zijn ‘vergeten’.
Men kan het beste alle rotzooi afwijzen. Ook de relatief minder grote rotzooi. Vergeleken bij Jackson Pollock kon Willem de Kooning aardig schilderen, maar als we die Nederlandse Amerikaan (je ziet ‘m al van verre…hangen) vergelijken met iets dat echt kwaliteit heeft dan verbleekt hij.
Gisteren zag ik toevallig een reportage over de gemeente Spijkenisse waar èèn wethouder (die zich natuurlijk onsterfelijk wil maken) onder het mom van:´´we moesten toch nog 6 bruggen aanleggen (jaja)´´ en ´´ Spijkenisse moet aantrekkelijker (!) worden voor toeristen´´ een kunstenaar subsidie heeft verleend voor het nabouwen van de bruggen die op de achterzijde van de eurobiljetten staan (je moet er maar opkomen!) Deze zouden niet bestaand zijn (wat in een geval al onwaar is want die staat nl. in Zuid Frankrijk: Pont du Gard) Ook oreerde hij dat ´het toch ongelooflijk leuk zou zijn als die bruggen straks in Spijkenisse liggen´ Ja hoor!
Kijk, zulke berichten zijn natuurlijk ´gefundenes fressen´ voor mensen die ongenuanceerd het stopzetten van subsidie voor cultuur bepleiten. Daar hebben ze dan natuurlijk gelijk in. Volgens mij zou het al een behoorlijke slok op een borrel schelen, als dit soort potsierlijke ´kunst´ geen belastinggeld meer opslokt. Maar ja, als de ´vulgaire´ smaak hand over hand toeneemt dan is er geen houden meer aan, en is dus het risico groot dat wat wel hoogstaand is in de tsunami mee naar beneden gaat.
“wat in een geval al onwaar is want die staat nl. in Zuid Frankrijk: Pont du Gard”
Die zijn erop geïnspireerd, maar ze zijn zeker niet echt. Ik vind het een geniaal idee en het is een schoolvoorbeeld van wat iets tot kunst maakt. De kunstenaar verandert de werkelijkheid, namelijk dat de bruggen nergens te vinden zijn, omdat geen land bevoordeeld mag worden. Wat nu, nu ze allemaal in Spijkenisse staan? Echte kunst stemt tot nadenken. In de renaissance stemde levensechte kunst tot nadenken en nu dit soort dingen.
“Ik was laatst in een museum waar voornamelijk moderne kunst hing, en ik ging bijna over mijn nek.”
Ik was vorig jaar in Gävleborgs länsmuseum i Gävle. Driekwart was gewoon reclame voor Läkeröl. De toegang was dan ook gratis.
Roger [40] reageerde op deze reactie.
@Vilseledd [39]: De kunstenaar verandert de werkelijkheid, namelijk dat de bruggen nergens te vinden zijn, omdat geen land bevoordeeld mag worden. Wat nu, nu ze allemaal in Spijkenisse staan?
Maak je geen zorgen, in een niet heel verre toekomst doen die eurobiljetten er helemaal niet meer toe. Iedereen die in Spijkenisse komt zal dan zich afvragen wat deze vreemde (bijv. in verhouding tot de mensenmaat) bruggen daar doen en vooral waarom? m.a.w. zonder de vergankelijke (letterlijk en figuurlijk) eurobiljetten heeft het ´kunstobject´ zijn waarde verloren. Echte kunst staat op zichzelf en heeft die randvoorwaarde niet nodig. Zij doorstaat de tand des tijds.
“Iedereen die in Spijkenisse komt zal dan zich afvragen wat deze vreemde (bijv. in verhouding tot de mensenmaat) bruggen daar doen en vooral waarom?”
Nadat ik genoten heb in 1993 van een rondvaart door Zwolle met als hoogtepunt: “Rechts ziet u het GAK,” staat Spijkenisse op het verlanglijstje. Ik wil wel eens de steenkolenengelse versie horen: “On te raajt joe sie te britsjes beest on the jurobiljets.”
“m.a.w. zonder de vergankelijke (letterlijk en figuurlijk) eurobiljetten heeft het ´kunstobject´ zijn waarde verloren.”
Eigenlijk wel, ja. Het verhaal kan echter nog steeds verteld worden.
“Echte kunst staat op zichzelf en heeft die randvoorwaarde niet nodig.”
Kunst heeft altijd een relatie tot de cultuur, waarin ze tot aanzijn komt. Op zijn minst moet men die cultuur kennen.
Voor wat mensen willen wordt een behoefte en dus een markt gecreëerd. Voor wat mensen niet willen wordt een vraag en dus dwang gesubsidieerd.
De uitkomst is dat de meeste “uitingen van kunst” door deze subsidies tegenwoordig het niveau van een 2-jarige (en dan doe ik een 2-jarige tekort) niet overstijgt.
Mijn bijdrage voor popmuziek van na 1900 die tijdloos zal blijven is deze:
Comfortably Numb – Pink Floyd
http://www.youtube.com/watch?v=ZB1cNkC71vE
Comments are closed.