Crisis: Deel 4 – De Schuldencrisis

Evenals de eurocrisis is de schuldencrisis een groot probleem, dit keer niet alleen voor Europa of de eurozone, nee dat geldt voor de rest van de wereld.

Hoe heeft het zo kunnen gebeuren dat er zulke hoge schulden zijn gemaakt dat deze niet meer zijn terug te betalen?

Het antwoord hierop is dat deze schulden niet alleen van vandaag de dag zijn, maar een langjarige opbouw hebben gekend. Reeds na de tweede wereldoorlog is men begonnen met de schuldopbouw. Vanwege ons monetair systeem, wat niet meer gebaseerd is op een vaste onderliggende waarde hebben deze schulden zich kunnen consolideren over de afgelopen 60 jaar.

De stroomversnelling kwam in 1971, toen het Bretton Woodssysteem werd afgeschaft. Ik ga dit keer niet in detail wat dit systeem inhield, maar kortgezegd de vaste waarde van de dollar als wereldreservemunt werd weggehaald, in casu goud. De dollar werd gedekt door goud en de alle andere westerse valuta werden gekoppeld aan de dollar sinds 1944. Aan dit systeem kwam in augustus 1971 een abrubt eind.

Sindsdien hebben wij, wat wij libertariërs noemen, een fiatgeldsysteem, gebaseerd op gebakken lucht. Zodoende hebben de banken in samenwerking met de centrale banken onnoemelijk veel krediet kunnen scheppen, derhalve uit het niets. Het krediet vond haar weg in allerlei speculatieve sectoren en met name de financiële sector spon hier garen bij. Bij het begin al  in de jaren 70 kregen we last van hyperinflatie, deze hyperinflatie vond haar weg toentertijd in de grondstoffen, alsmede goud en zilver. We kennen de oliecrises wel van die tijd, waarbij een vat olie van $2 per vat naar $40 per vat ging in amper zeven jaar. De oorzaak was niet OPEC, of de vakbonden, of inhalige oliemaatschappijen, nee, de oorzaak was het fiatgeldbeleid van de overheden.

Iedereen drukte geld en gaf krediet uit op een gigantische schaal. De prijsstijgingen als gevolg van deze monetaire inflatie gierden de pan uit. Maar, in ieder geval ging de monetaire expansie direct in vaste waarden zitten, dat wil zeggen grondstoffen.

Echter sinds 1980 toen de toenmalige Paul Volcker voorzitter van de Amerikaanse Federal Reserve ingreep, gingen de rentestanden tot 20% (in Nederland stegen deze ook tot ca. 14%). Dientengevolge ontstond er een kapitaalverschuiving vanuit de grondstoffensector richting de financiële sector. Vanaf begin jaren 80 werd het deze sector die het meeste geld verdiende.

Hoe deden ze dat?

Omdat de staatsobligaties enorme renteverplichtingen hadden, konden de banken en financieringsmaatschappijen daar heel veel geld mee verdienen. De kosten werden gedragen door de rest van het bedrijfsleven en belastingbetalers. Een groot deel van de overheidsuitgaven ging aan rente op en dat is nu nog het geval trouwens. Maar omdat de rentestanden na 1980 zich weer in een neergaande spiraal bevonden stegen de oudere obligaties, die hogere rentes hadden in waarde. Zodoende kon de financiële sector goed hieraan verdienen. Men wist dat de prijsinflatie naar beneden ging en in het kielzog daarvan de rentestanden. Er kwam daarmee een levendige handel op gang in staatsobligaties en er werd ´risicoloos´ geld verdiend. Helaas, de verliezers waren er ook, want zowel de belastingbetalers als de productieve sectoren betaalden het gelag. De belastingbeters via de overheidsbelastingen en de productieve sector die nog steeds onder hoge rentetarieven zuchtte en moeilijk aan goedkoper kapitaal kon komen. Derhalve zag men in de jaren 80 en 90 een overheveling van kapitaal van de productieve sector (handel, industrie en landbouw) richting de non-productieve sector (financiële instellingen en overheid). Dit is tot 2008 doorgegaan, met als gevolg dat een groot deel van de productieve banen verdwenen zijn richting Oost-Azië en de gebakken lucht hebben we hier gehouden.

Alles wat we tot nu toe hebben aangehaald is gefinancierd met krediet en de schuldopbouw is navenant geweest, niet alleen in Europa, maar tevens in de rest van de westerse wereld. Men noemde dit in 2008 de ´kredietcrisis´, maar in werkelijkheid is het een enorme schuldcrisis, die met de dag erger wordt. Er is niet te weinig krediet, maar juist te veel schuld en daar wringt de schoen, want met een teveel aan schuld is het zaak om deze zo spoedig mogelijk af te bouwen.

Niet alleen Griekenland en Portugal zitten in de problemen, maar juist de gehele westerse wereld, omdat men nu kan zien dat een schuldquotum van boven de 95% van het BBP leidt tot een faillissement van de desbetreffende landen. De meeste landen in de westerse wereld zitten er tegenaan of zelfs ver boven. Dat geldt trouwens niet alleen voor de overheidsschulden, want tellen we de private schulden, dus van bedrijven en particulieren mee, dan is er geen enkel land uitgezonderd van een aanstaand faillissement. Reeds in 1776 waarschuwde Adam Smith in zijn boek The Wealth of Nations ervoor dat geen enkel land ooit zijn schulden afbetaalde. Derhalve is dit een waarschuwing aan een ieder dat het investeren in staatsobligaties zeker geen zekerheid geeft op terugbetaling. Sterker nog, de meeste landen zijn in het verleden failliet gegaan, zonder ooit hun schulden voor de volle 100% te hebben ingelost.

Even terug naar het verhaal en de mogelijke oplossingen. Ik heb nu in het kort geschetst wat de problemen waren met de opbouw van de schulden in de wereld en men moet daarom de oplossing zoeken in de ontbinding van dit schuldsysteem.

Elke schuldeconomie, of het nu de eurozone is, of het dollarsysteem, heeft een beperkte houdbaarheidsdatum. We zijn nu 60 jaar bezig met onze schuldopbouw en hebben we nu de muur gezien, waartegen deze schuldeconomie zich te pletter slaat.

Allereerst moet men dit gaan onderkennen. De meeste politici, gesteund door onwetende economen en media, begrijpen zelfs dit niet eens. Dus daar valt al heel wat aan uit te leggen. Als we premier Rutte horen, dat de euro een geweldige munt is, dan zijn we nog heel ver van de realiteit verwijderd in ons land.

Dit was deel vier van de presentatie, gehouden in de Prinsessenzaal te Café Heffer op 10 december 2011.