Woorden zijn wegwijzers nooit het ding zelf, is een zin die tijdens mijn opleiding psychologie en communicatie voorbij kwam. Het kwam aan bod tijdens de college over taalgevoeligheid. Letters zijn symbolen. Een combinatie van die symbolen vormen een woorden die wat uitdrukken, maar  – en daar zit het grote gevaar- die geïnterpreteerd kunnen of moeten  worden.

 

Hoe kom ik erop om hierover iets te schrijven?
Onlangs schreef een bekende van mij op Facebook het volgende zinnetje:

“Geloof, oorzaak van alle wereldellende”, waarbij een ander zou kunnen zeggen:’’ Dat is niet waar, politiek is de oorzaak van alle ellende”.
Ik druk beidde voorbeelden in een zin anders uit.

 Een conflict is altijd een communicatie probleem.

Waarmee ik dus eigenlijk zeg, dat het niet om het geloof of de politiek gaat, maar meer om hoe we daarbinnen onze ideeën in woorden proberen uit te drukken. We gebruiken daarbij woorden die voor onszelf een unieke betekenis hebben gekregen. Anderen kunnen echter  hele andere betekenissen hebben gegeven aan de zelfde woorden of uitdrukkingen. We gaan ervan uit dat de spreker bedoelt wat wij zelf  er uit opmaken waarbij we uit het oog verliezen dat onze betekenissen gekleurd worden door ons interne-referentiekader. En daardoor kunnen er zeer complexe conflicten ontstaan.

Even een onschuldig maar waar gebeurd voorbeeld hoe snel dat kan gaan:

Vandaag loop ik naast iemand die aan mij vraagt:” He ,hoe is het? Lang niet gezien.”

Ik antwoord dat ik me een beetje klote voel.

De vrager geeft direct terug:”Ja man griep hè, het heerst behoorlijk op het moment.”

Als de vrager de moeite had genomen uit te vragen wat ik bedoel met klote voelen, dan had hij er achter kunnen komen dat ik helemaal niet grieperig ben. Maar dat mijn vader met spoed is opgenomen omdat hij z’n rug had gebroken. En dat er in het ziekenhuis werd geconstateerd dat hij de ziekte van Kahler heeft (beenmerg/bloed kanker). Even een extreem voorbeeld.

En zo gaat dat in het communiceren over geloof en politiek ook. We gaan met vooringenomenheid een gesprek in waar enige verbazing veel beter op zijn plek zou zijn. Want dit is ook wel eens gebeurd. Ik zeg in een gesprek: Het wordt nu gewoon een keer tijd voor het eigen volk.
Mijn vrouw geeft direct terug: “eigen bevolking”.

Ik gelijk geïrriteerd, omdat ik me op dat moment aangevallen voelde. Dus ik zeg terug dat ik mijn woorden niet op een weegschaal hoef te leggen. Maar wat ze eigenlijk bedoelde te zeggen, is dat de manier waarop ik me uitdruk over kan komen op een ander, op een wijze die ik niet bedoel. En zij kent mij en weet dat eigenlijk wel. Dus….haar bedoelingen waren goed.

Dan rijst de vraag of ik inderdaad mijn woorden beter moet uitzoeken.

Ja en nee. Natuurlijk mag er van een communicatiedeskundige wel wat meer verwacht worden. Van ons allemaal eigenlijk wel. Maar we mogen toch van de ander ook wel verwachten dat hij iets meer zijn best doet om de ander echt te begrijpen. De simpele vraag: Eigen volk, wat bedoel je daar precies mee? zou best op zijn plaats zijn. Want dat krijgt de ander de ruimte om uit te leggen dat hij daarmee bedoelt iedereen met een Nederlands paspoort en die legaal in Nederland verblijft.

Psycholoog G. Egan stelt bij iedere seminar de volgende vraag:

“Hoe belangrijk vindt u het, dat uw kinderen goed leren communiceren.”

Bijna de hele zaal steekt dan zijn hand op.

Maar wanneer hij het tweede deel van de vraag stelt:

“En  wie leert uw kinderen dat?”, dan blijven de handen naar beneden en blijft het heel stil in de zaal.

Deze vragen stelt hij al vanaf het begin van zijn carrière. Het is nu een oude gepensioneerde man, en nog steeds is er niet veranderd.

Communicatiekunde en sociale omgangsvormen zouden twee verplichte vakken in het onderwijs moeten zijn. En het liefst zou men daar zo vroeg mogelijk mee moeten beginnen. Ik durft te wedden dat dit het onderlinge begrip ruimschoots ten goede zou komen. En dat je dit positieve effect in de discussies op ieder forum terug zou zien. Ook in de politiek?

Dat betwijfel ik op dit moment. In de politiek wordt bewust niet gecommuniceerd, maar gemanipuleerd en dat is een heel ander onderwerp.

Geïnteresseerd in effectiever communiceren?
Dit is leuke literatuur:

Geweldloze communicatie (Rosenberg)

bol.com | Geweldloze communicatie, Marshall B. Rosenberg …
De manier waarop we communiceren is (meestal onbedoeld) gewelddadiger
dan we beseffen, doordat de uitdrukkingen die we gebruiken vaak nodeloos …
www.bol.com/nl/p/geweldloze-communicatie/1001004004449373/ – 94k – Gelijkwaardige pagina’s

Ingezonden door Duncan

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

16 REACTIES

  2. @Ratio [1]: LOL. Eigenlijk kan ik niets doen dan ja te zeggen. Kijk die inbreker, die doet gewoon iets strafbaars. Hoe je hierop reageert is hoe je het went of keert ook communicatie. Verbaal of non-verbaal. Mooi discussiepunt

  3. Als je die inbreker direct bewusteloos slaat, heb je misschien wel een probleem, maar geen conflict!

  4. Interresant onderwerp.

    In de wereld van vandaag is de overheersende opvatting dat alles “maakbaar” is. En in een 100% maakbare wereld is natuurlijk per definitie alles een communicatie probleem.

    Zelf ben ik er van overtuigd dat de wereld niet 100% maakbaar is. En met de eindige maakbaarheid eindigd ook het communicatie probleem.

    Een omvallende boom op je hoofd krijgen is een fysiek proces, geen communicatie probleem.

    Duncan [5] reageerde op deze reactie.

  5. @Rien [4]:

    Een omvallende boom is ook geen conflict 😛 Maar ik begrijp je punt. Wat betreft de inbreker. Daar gebeurd natuurlijk ook iets anders. Daar komt het ellement bedreiging er aan te pas en gaan we primair/emtioneel reagereren. Maar hier in de discussie zie je wel mooi gepressenteerd hoe belangrijk communicatie is. Hoe belangrijk het is om rekening te houden met taalgevoeligheid, hoe belangrijk het is om uit te vragen wat de ander nu precies met zijn punt bedoelt. Want er is nog niemand geweest die aan mij vroeg, wat ik met een conflict bedoel LOL.
    Want dan kan je het concretiseren. Ik bedoel natuurlijk de conflicten in gespreksvoering. De gesprekken waarbij je de ander een standpunt, een gevoel, een mening, een waarde wilt benoemen/verwoorden. Als Iran vandaag een atoombom op de Verenigde Staten gooit, dan praat je dit conflict ook niet meer weg.

    Rien [9] reageerde op deze reactie.
    .M [11] reageerde op deze reactie.

  6. @Ratio [1]:

    Feitelijk wel. Jij gaat uit van onderscheid tussen mijn en dijn, omdat je dat in je opvoeding hebt meegekregen en verwacht dat andere opvoeders hetzelfde doen.

  9. @Duncan [5]: Het is natuurlijk wel zo dat wanneer je altijd elk begrip moet definieren je nooit tot een discussie komt 🙂
    Om dan uit te gaan van algemeen gebruikelijke definities is wel handig.
    Al geef ik je wel gelijk in die zin dat wanneer ik discussies heb het meer dan eens blijkt dat er over verschillende interpretaties van begrippen gediscuteerd wordt.

    Duncan [10] reageerde op deze reactie.

  11. @Duncan [5]: “Want er is nog niemand geweest die aan mij vroeg, wat ik met een conflict bedoel LOL.
    Want dan kan je het concretiseren. Ik bedoel natuurlijk de conflicten in gespreksvoering. De gesprekken waarbij je de ander een standpunt, een gevoel, een mening, een waarde wilt benoemen/verwoorden”

    Lastig…
    Immers
    – Wat bedoelt u met “want”?
    – Wat bedoelt u met “dan”?
    – Wat bedoelt u met “kan”?
    – Wat bedoelt u met “je”?
    – Wat bedoelt u met “het”?
    – Wat bedoelt u met “concretiseren”?
    – Wat bedoelt u met “ik”?
    – Wat bedoelt u met “bedoel”?
    – Wat bedoelt u met “natuurlijk”?
    – Wat bedoelt u met “de”?
    – Wat bedoelt u met “conflicten”?
    – Wat bedoelt u met “in”?
    – Wat bedoelt u met “gespreksvoering”?
    – Wat bedoelt u met “gesprekken”?
    – Wat bedoelt u met “waarbij”?
    – Wat bedoelt u met “ander”?
    – Wat bedoelt u met “een”?
    – Wat bedoelt u met “standpunt”?
    – Wat bedoelt u met “gevoel”?
    – Wat bedoelt u met “mening”?
    – Wat bedoelt u met “waarde”?
    – Wat bedoelt u met “wilt”?
    – Wat bedoelt u met “benoemen”?
    – Wat bedoelt u met “verwoorden”?
    – Wat bedoelt u met “benoemen/verwoorden”?

    Duncan [15] reageerde op deze reactie.

  12. Overigens m.b.t. ongemeende standaardvraag “hoe gaat het ermee” nog volgende anecdote.

    I.t.t. mensen die daarop steevast met “goed” antwoorden, antwoordde ik destijds als student steevast met “gaat wel” (overigens nu nog steeds). En dat was dan ook het enige juiste antwoord, niet slechts voor mij doch tevens voor het gros der studenten. Immers zonder nadenken antwoordde iedereen altijd met “ja, goed, joh” en als je dan ging doorvragen dan bleek o.m. “neen, ik ben gezakt voor FinBel”, “sinds vorige week ben ik mijn baantje kwijt bij de Albert Heijn”, “dit jaar kan ik niet op vakantie”, “mijn vriendin ging alleen naar Spanje en daar leerde ze een ander kennen”, “gisteren werd mijn moeder opgenomen in het ziekenhuis”. Merkwaardig dat hun openingsstatement steevast luidde dat het “goed” ging. Enige navraag leverde me binnen de 30 sec. een geheel ander beeld op.

    Maar ik antwoordde nooit “goed” doch altijd “redelijk” of “gaat wel”. Doorgaans werd daar niet om doorgevraagd. Dat is merkwaardig want juist als iedereen altijd “goed” antwoord omdat dit woordje zo aan inflatie onderhevig was, zouden alle alarmbellen moeten afgaan als iemand slechts “redelijk” antwoordt, immers die zou dan wel op de rand van de afgrond moeten balanceren, toch? Maar doorgaans werd er niet verder gevraagd. Wellicht interesseerde het mijn gesprekspartner niet echt, waardoor je de vraag kan stellen waarom ie (m/v) dan sowieso de openingsvraag stelde.

    Op een dag was het iemand opgevallen en zei ie er wat van. (Misschien dat het wel meerderen was opgevallen maar die zeiden er niets van). Ene Rob bekloeg zich zowaar: waarom zeg je steevast “redelijk” en nooit eens “goed” of “slecht”? Altijd maar “redelijk”, wat is dat nou voor een antwoord?! Toen legde ik uit dat dit het enige juiste antwoord betrof en dat het anderzijds van hem sowieso een overbodige vraag was om te vragen hoe het ermee ging, immers als hij me zag ging het per definitie niet echt goed met me en evenmin echt slecht doch altijd er ergens tussenin, kortom: “redelijk”. Want wat is echt goed? Dat ik de lotto gewonnen zou hebben of anderszins rijk zou zijn geworden, nou dan zou ik niet meer hier op de universiteit rondhangen doch ergens op een tropisch eiland in het zonnetje van het leven genieten met een cocktail in de ene hand en een exotische schone in de andere. Anderzijds, als ik vond dat het echt slecht ging, zou ik er waarschijnlijk een eind aan maken en evenmin nog op de universiteit rondlopen, dus als iemand me hier op de universiteit tegenkomt, dan gaat het per difinitie noch echt goed, noch echt slecht met me, doch sowieso ergens ertussenin, kortom “redelijk”. Zoiets als: nog niet goed maar anderzijds ook niet echt slecht, maar er is nog hoop voor de toekomst dus geef ik nog niet op en dus zit ik vooralsnog in die tussenfase die men als redelijk omschrijft.

    Ik legde dus uit dat ik het in wezen een overbodige en zelfs belachelijke vraag vond en niet begreep waarom mensen die steeds stelden. Daarop kreeg ik dan weer het verwijt dat ik een onmenselijke robot zou zijn door zo kil rationeel te redeneren en te antwoorden, waarop ik me afvroeg waarom hij liever met irrationele idioten omging en waarom hij dan naar een universiteit kwam om kennis en inzicht op te doen. De kans is immers groot dat je daar rationele wezens tegen het lijf loopt (*). Hij zou dus beter lekker gezellig naar een gekkenhuis kunnen vol gezellig irrationele wezens, wier irrationaliteit hen kennelijk tot “mens” maakt. Een gek kan je moeilijk verwijten een robot te zijn, tenzij eentje met een virus of wiens programma anderszins niet meer deugdelijk functioneert.

    Rob was toen niet blij en sindsdien bekoelde onze vriendschap sterk. Dat is op zichzelf merkwaardig want gezien mijn denken en handelen in zeer hoge mate consistent is, had hij al lang door moeten hebben met wie ie te maken had. Kennelijk vond ie dat al die tijd geen probleem. Maar toen er over gecommuniceerd werd en het allemaal heel helder verwoord werd, dan ineens was het wel een probleem. Maar wat moet hij gedacht hebben? Zoiets van “ik zal die droogstoppel met zijn “redelijk” eens doen inzien dat ie zich wat gezelliger moet opstellen,” (zoals een “normaal mens”)? Dacht ie nou echt dat ie met zijn ononderbouwde kritiek mijn gedrag, of erger, mijn hele zienswijze zou kunnen doen veranderen? Dat kan je misschien bij irrationelen die gewoon “lekker gezellig” met de wind meedraaien aangezien logica of consistentie voor hen toch geen criterium is waardoor ze inderdaad wel lekker “flexibel” zijn, maar dat kan je toch niet met iemand die steevast vanuit de ratio handelt? Wat een naiveling was Rob om ueberhaupt te denken dat ie me effe snel kon veranderen.

    Maar om even terug te komen op de kern van de zaak: vindt u het normaal dat iemand beweert dat het “ja, goed, joh” met hem gaat, indien verdere navraag binnen de halve minuut oplevert dat

    – “neen, ik ben gezakt voor (daar gaat mijn zomervakantie!)”,
    – “vorige week ben ik mijn baantje kwijt bij de Albert Heijn (nou kan ik niet meer rondkomen)”,
    – “dit jaar kan ik niet op vakantie (en ik was er zo aan toe na al dat harde studeren)”,
    – “mijn vriendin ging alleen naar Spanje en daar leerde ze een ander kennen”,
    – “gisteren werd mijn moeder opgenomen in het ziekenhuis”.

    Goede communicatie is in wezen heel simpel: wees gewoon logisch in je eigen alanyses en vervolgens eerlijk bij het geven van een antwoord. Je hoeft dus helemaal geen “communicatiedeskundige” te zijn en je hoeft als ouder ook helemaal geen tijd te verspillen aan “communicatievaardigheden”. Neen, leer mensen gewoon helder denken en eerlijk communiceren en voila het resultaat is dat misverstanden weg zijn.
    Enige verdere vereiste is een goede taalbeheersing teneinde nuances te kunnen overbrengen maar het verschil tussen “goed” en “klote” (zoals wat ik zou concluderen aan de hand van de toelichtingen bij navraag na het initiele “goed” – zie boven) is m.i. wel erg groot. Mij kan men hoogstens verwijten dat ik steevast “redelijk” antwoordde en onvoldoende nuance aanbracht in de gradatie van redelijkheid maar wie steevast “goed” antwoordt terwijl het waarheidsgetrouwe antwoord “slecht” had moeten zijn, is natuurlijk nog veel ongenuanceerder.
    Als we het in cijfers hadden moeten uitdrukken (op een schaal van 10), dan zou ik misschien luiheidshalve steeds met 6 hebben geantwoord, ook al oscilleerde de werkelijkheid tussen de 5 en de 7. Maar anderen antwoordden steeds met 8 terwijl de werkelijkheid m.i. tussen de 3 en de 7 oscilleerde. Dus, ja, mijn antwoorden mankeerden wellicht iets aan nuance maar dit was in niets te vergelijken met het inhoudsloze standaardantwoord van de optimistische (of zich schamende?) leugenaars (of “irrationelen”) die in eerste instantie steevast “goed” antwoorden.

    (*) dat was geredeneerd vanuit de utopie dat er op een universiteit naar kennis en waarheid zou worden gezocht met feiten en logica als uitgangspunt. Inmiddels weet ik wel beter: PC-doctrines bepalen wat er gedacht mag worden en verzieken de geesten. Als er aan de universiteit her en der enkelen rondlopen die wel in staat zijn helder te denken, dan zijn hun doortrapte geesten inmiddels zo gecorrumpeerd dat ze het bewust niet meer doen. Nou goed, misschien dat dit bij Beta faculteiten anders is. Ik ga er niet vanuit dat de zwaartekracht ontkend wordt wegens politieke motieven.

    .M [13] reageerde op deze reactie.

  13. @.M [12]: Addendum: eigenlijk is het wel grappig dat er ook uitgerekend op universiteiten zo massaal slecht gecommuniceerd cq. gelogen wordt door allemaal doctorandi in spe. Als van alle studenten er meer dan 9 op de 10 niet weten wat het woordje “goed” betekent dan wel het bewust verkeerd gebruiken, dan is dat wel heel triest, toch? Ik vraag me af hoe het er dan onder de rest van de bevolking aan toegaat. Hoe waarheidsgetrouw communiceert de doorsnee dokwerker of poetsvrouw?
    Houston we have a problem…

  14. Het “communicatieprobleem” is eigenlijk geen probleem van communiceren.
    Men weet heus wel wat woorden betekenen, maar zijn vaak bang om buiten de kudde/groep te vallen.
    In andere zinnen weet men de betekenis ook wel.

    Hierdoor denken ze niet meer zelf na.
    Het is eigenlijk een kuddegedrag probleem.

    Vooroordelen zijn altijd ten voordele van de kudde, denkend vanuit de kudde.

    Met zelf nadenken val je buiten de kudde, ook al heb je gelijk. (feiten)

    Vooringenomenheid een gesprek ingaan is ontstaan vanuit de kudde.

    Kinderen/mensen moeten leren, dat ze zichzelf wat kunnen leren.
    Anders leer je alleen maar een kunstje.

    Dus niet alles maar aannemen/doen wat de kudde zegt/denkt of doet.

    Sociale omgangsvormen heeft dan ook alles te maken met kuddegedrag.

    Effectiever communiceren begint met het kuddegedrag uitschakelen.

    Duncan [16] reageerde op deze reactie.

Comments are closed.