Belasting revolte: Franse zoutopstand uit 1542

In 1542 braken er in La Rochelle (Frankrijk) hevige rellen uit tegen de zoutbelasting – of  Gabelle. Gewapende rebellen vielen de manschappen aan die de zouttax moesten opleggen. Een tweede en grotere opstand was er in Guyenne in 1548.  Het zoutmonopolie van de Franse machthebbers leidde – zoals ieder monopolie – tot belachelijke prijzen, absurde maatregelen, monstrueuze belastingen en overheidsterreur. Uiteindelijk waren de Gabelle opstanden een voorloper en wegbereider van de Franse Revolutie.

In de 13e eeuw werd er belasting ingesteld in plaats van feodale afdracht van goederen en manschappen in geval van een oorlog. Deze afdracht was alleen nodig in oorlogstijd maar belastingen werden altijd geheven. Het permanente karakter van de belastingen bracht en hield een ‘professioneel’ leger op de been. Belastingen werden geheven op wijn, zout en tarwe en waren extreem impopulair.  Na de instelling van belastingen volgden – oh wonder – verhoging na verhoging.

De meer machtige feodale – lokale – heersers waren tegen de verhogingen. Totdat ze de helft daarvan mochten houden. De minder machtigen eisten een derde of een vierde deel. In 1286 was de Gabelle een algemene goederenbelasting en tegen de 15e eeuw werd hij geclassificeerd als één van de voornaamste landelijke heffingen.

Het land werd verdeeld in 30 regio’s zodat ambtenaren het zout goed konden reguleren. Er werden prijzen vastgesteld, belastingen geheven en opslagplaatsen gebouwd. Tal van regels volgden waaronder deze: iedere man, vrouw en kind ouder dan 8 jaar was verplicht om een bepaalde hoeveelheid zout te kopen tegen een door de koning vastgestelde prijs. Of ze het nu nodig hadden of niet. Reizigers werden continue ondervraagt en bagage werd op zout nagezocht. Mensen die de grens over gingen voor goedkoper zout of illegaal handelden in zout en gepakt werden, wachtte een lot als galeislaaf.

Hoe verder van de zoutwinning je woonde, deste meer je moest betalen voor het zout. Hoewel het een flat tax moest zijn, waren er enorme verschillen. Zo betaalden de high and mighty en de geestelijkheid niets terwijl een doorsnee gezin een maandsalaris kwijt was aan de zoutbelasting.

Dit staatsmonopolie op zout en het steeds verder uitknijpen van de burgers leidde tot opstanden van 1542 tot 1548. In Bordeaux werden belastinginspecteurs vermoord en hun huizen platgebrand. Het Franse centrale gezag stuurde duizenden troepen die de bevolking terroriseerden. De staat van beleg werd afgekondigd en men probeerde de oude situatie te herstellen. Maar erg nerveus geworden van deze opstanden, besloot Henri II de zoutbelasting niet langer af te dwingen.

Of het zout is, BTW, veiligheid, zorg, scholing of sociale ‘zekerheid’: de overheid zet altijd geweld in om steeds meer af te nemen en minder te geven. Op gegeven tijden overschrijdt zij een kritische grens en pikken de mensen het niet meer. Jarenlange frustratie en onderdrukking exploderen dan zoals in Guyenne en Bordeaux.