Propaganda

“The pinnacle of military deployment approaches the formless: if it is formless, then even the deepest spy cannot discern it nor the wise make plans against it.”
 “In onze strijd om de geesten rijp te maken voor de revolutie en het omverwerpen van het grootkapitaal is propaganda ons krachtigste wapen.”

Bovenstaand citaat van Tsun Zu uit zijn standaardwerk over militaire strategie ‘the art of war’ komt erop neer dat een generaal moet zorgen dat zijn leger geen duidelijke omvang of vorm heeft zodat de vijand zich geen beeld kan vormen over datgene wat hem te wachten staat.

In propaganda laat zich dat het best verduidelijken door de volgende slogan: “Wij van Wc-eend adviseren Wc-eend”. De ontvanger van deze boodschap zal als eerste reactie de neutraliteit van de boodschapper in twijfel trekken en daardoor niet meer ontvankelijk zijn voor de bedoeling van de zender. Om met Tsun Zu te spreken, de vijand heeft een helder beeld van de vorm van zijn tegenstander en kan zijn verdediging optrekken tegen die tegenstander. De beste manier voor het bedrijven van propaganda is daarom de ontvanger van de boodschap in het ongewisse te laten over de vorm, de inhoud en het bestaan van de boodschap die hij ontvangt en van de verzender die hem verstuurt.

Hierdoor kan hij geen verdedigingsmechanisme optrekken en zal hij veel ontvankelijker zijn voor de bedoelingen van de verzender van de boodschap. Hieronder enkele uitstekende voorbeelden van deze aanpak:

Volksgezondheid

Het woord volksgezondheid impliceert dat het volk één gezondheid heeft. Een soort collectieve gesteldheid van de gezondheid van het Nederlandse volk. Het is een vorm van propaganda waarbij een individuele gesteldheid als gezondheid tot een collectief goed gemaakt wordt. Deze zienswijze impliceert dat jouw gezondheid niet een op zichzelf staand iets is maar deel uitmaakt van een groter geheel: de volksgezondheid.

Op het moment dat een individu iets doet dat zijn eigen gezondheid in gevaar brengt, brengt hij daarmee ook het grotere geheel in gevaar, hij schaadt de volksgezondheid. Als hoeders van de volksgezondheid hebben wij daarom het recht individuen  te corrigeren en te verbieden de volksgezondheid in gevaar te brengen, daarmee ontnemen we hen de vrijheid om met hun lichaam te doen en laten wat hen goeddunkt.

Het begrip volksgezondheid stelt ons dus in staat koffieshops te sluiten en handel in verdovende middelen te verbieden. De kracht van het woord volksgezondheid blijkt uit de vanzelfsprekendheid waarmee de bevolking het verbod op verdovende middelen accepteert. Nu het woord volksgezondheid in de actieve vocabulaire zit van een groot deel van de Nederlandse bevolking wordt de acceptatie van het collectivistische principe dat er aan ten grondslag ligt makkelijker.

Maatschappij

Het woord maatschappij is een vorm van propaganda waarbij het begrip maatschappij een collectivistische lading geeft aan een ander begrip, samenleving, waarvoor het als synoniem geldt. Het verschil tussen samenleving en maatschappij zit in de wijze van deelname.

In een samenleving leven mensen in vrijheid naast elkaar en doen dingen met elkaar als het hen uitkomt.
Het woord maatschappij veronderstelt een bijdrage van de deelnemers aan een gemeenschappelijke onderneming. Deelnemers aan een maatschappij werken ten diensten van de maatschappij en brengen offers om het doel van de maatschappij dichter bij te brengen. De maatschappij is geen vrijblijvende samenleving maar een samenleving met rechten en plichten. Maatschappij ontneemt de samenleving de vrijheid en doordat de meeste mensen maatschappij en samenleving zien als synoniem zullen zij ook de maatschappelijke rechten en plichten zien als een noodzakelijk gevolg van de samenleving.

Een ‘vrije samenleving’ zien ze onbewust als een tegenstrijdigheid. Door kinderen op scholen ‘maatschappijleer’ te doceren waarin wordt benadrukt dat het doel van de maatschappij het bevorderen van gelijkheid is en het eerlijk delen van lasten, zal dit voor veel mensen vanzelfsprekend voortvloeien uit de samenleving.

Solidariteit

De propaganda rondom het begrip solidariteit illustreert de wijze waarop de betekenis van een positief begrip opgerekt wordt zodat het de negatieve lading wegneemt van een ander begrip. Solidariteit is een emotie, een gevoel van saamhorigheid. Handelen uit solidariteit is bijvoorbeeld het doen van giften of het geven van hulp in natura aan iemand met wie je je solidair voelt. Wanneer wij iemand dwingen zijn eigendommen af te staan aan het collectief, kunnen we de negatieve ondertoon van die dwang wegnemen door dit solidariteit te noemen. Om dit te verduidelijken kunnen we kijken naar het begrip liefde. Liefde is een emotie net als solidariteit, en ‘de liefde bedrijven’ is handelen vanuit die emotie net als het doen van een gift handelen uit solidariteit is. Iemand dwingen tot het bedrijven van de liefde heeft niets met liefde te maken en wordt verkrachting genoemd, een begrip met een uiterst negatieve associatie. Dwang maakt een positief begrip als het ‘bedrijven van de liefde’ tot een negatief begrip als verkrachting. Daar waar dwang tot het bedrijven van de liefde verkrachting genoemd wordt zou dwang tot het handelen uit solidariteit diefstal of dwangarbeid genoemd moeten worden. Door dit solidariteit te noemen maskeren we de negatieve aspecten van dwang en associëren we het met de positieve emotie solidariteit, terwijl het net zo weinig met solidariteit te maken heeft als verkrachting met liefde.

Mensen die in opstand komen tegen de dwang om hun bezittingen af te staan of hun arbeidskracht in dienst te stellen van het collectief kunnen wij beschuldigen van antisolidaire opvattingen, wij kunnen hen egoïstisch noemen of asociaal. Het succes van deze propaganda wijze blijkt wel uit reactie van veel burgers op rechtse politieke plannen tot belastingverlaging, deze plannen worden door grote delen van de bevolking als asociaal bestempeld of niet solidair genoemd.

 Bovenstaande voorbeelden geven weer dat met een zorgvuldige woordkeus en een lange adem de geest van het argeloze volk uiterst effectief beïnvloed kan worden. Wanneer deze zorgvuldig gekozen woorden actief in het dagelijkse spraakgebruik worden opgenomen gaat hun zeggingskracht niet verloren. Ondanks dat het volk niet stilstaat bij de diepere betekenis van de woorden dringt die betekenis wel door in hun onderbewustzijn en maakt de weg vrij voor openlijke propaganda. Openlijke propaganda zou zonder de verborgen propaganda kansloos zijn als zaadjes op een verdroogde akker. Het is de verborgen propaganda die als het ware de grond bouwrijp maakt.

 Uit: “communicatie voorschrift”, Politbureau 2012

 Ingezonden door Frans Wijgergans