Tulpenbollen bubbel

Vrijspreker: U heeft een boek gelezen over de tulpenbollen bubbel en crash van 1637.

Opperdienaar: Ja, het is werkelijk onvoorstelbaar wat daar gebeurde. Op de top van de bubbel in 1636 waren er tulpen die voor 3000 gulden van eigenaar verwisselden. Dit was wat je ook voor 3000 gulden kon kopen:

• 8 vette varkens :240 geulden
• 4 vette ossen :480 gulden
• 12 vette schapen :120 gulden
• 24 ton graan :448 gulden
• 48 ton rogge :558 gulden
• 2 varkenskoppen wijn :70 gulden
• 4 vaten 8 gulden bier :32 gulden
• 2 ton boter :192 gulden
• 1000 pond kaas :120 gulden
• 1 zilveren drinkbeker :60 gulden
• 1 pak kleren :80 gulden
• 1 bed met matras en linnen :100 gulden
• 1 schip :500 gulden

Tezamen 3000 gulden oftewel 1 zeldzame tulp. Dit terwijl de plaag ook nog woedde. De geschiedsschrijver Theodorus Schervelius vertelt ons dat tussen 1635 en 1637 8000 van zijn plaatsgenoten het leven lieten, oftewel 1 van de 8 mensen kwamen om het leven door de plaag. Misschien vond er effectief inflatie plaats doordat dezelfde hoeveelheid geld via erfenissen nu aan minder mensen toebehoorde.

Tegelijkertijd zochten tulpenbollen kwekers fervent naar methodes om bijv. een zwarte tulp te kweken. Dit is tot op de dag vandaag niet mogelijk, maar toen in Den Haag iemand beweerde dat hij er 1 had, kwamen telers uit Haarlem hem bezoeken en kochten de bol voor 1500 gulden. Tot de verbazing van de teler, gooiden de Haarlemmers de bol op de grond en trapten hem kapot. Ze zeiden:idioot, wij hebben ook een zwarte tulp en de kans dat het jou nog een keer lukt is minimaal. We hadden je er gemakkelijk 10.000 gulden voor gegeven. De Haagse teler was zo ontdaan van de welvaart die hij zou hebben kunnen hebben, dat hij nog diezelfde nacht aan een zenuwinzinking overleed.

De handel vond voornamelijk plaats in illegale kroegen/bordelen, die waren ontstaan door een torenhoge bierbelasting om de oorlog tegen Spanje te financieren. Na de crash waren de tulpenbollen nog maar een fraktie van hun originele waarde. De telers hadden echter contracten met de bloemisten die zich verplicht hadden de bollen tzt af te nemen tegen wat inmiddels belachelijke prijzen waren. De telers probeerden de contracten nageleefd te krijgen, de bloemisten probeerden er onderuit te komen.

Catastrophes dreigden voor de bloemisten en al snel deden samenzweringstheorien de ronde dat de prijzen gemanipuleerd waren door een kleine groep van 20 tot 30 van de rijkste telers en bloemisten. Anderen beweerden dat Joden en Mennonieten er achter zaten. Dit waren groepen die enigzins afgezonderd leefden een eenvoudig tot zwart schaap gebombardeerd konden worden.

Vrijspreker: Wat werd er gedaan met de contracten? Het was duidelijk onmogelijk voor de bloemisten om ze na te komen. Hoe ging de overheid hier mee om?

Opperdienaar: Dit was een hete aardappel voor de burgermeesters (de meesters van de slaven die ook wel burgers genoemd worden) Wij heersers vangen wel graag cash voor de ‘diensten’, maar het is niet de bedoelingen dat we er ook echt wat voor moeten leveren. De burgermeesters verwezen de zaken door naar de Staten van Holland. De Staten van Holland verwezen het weer terug naar de burgermeesters.

Vrijspreker: Ondertussen dreigde een lawine van rechtszaken. Hoe werd dat opgelost? Keihard werken?

Opperdienaar: haha. Al voor de tulpenbollen bubbel bestonden er forums van zogeheten vriendenmakers. De engelse schrijver Sir William Brereton ontdekte op zijn tour door Holland in 1634 dat de meeste steden vriendenmakers hadden die de authoriteit hadden om elke inwoner voor zich te roepen die een conflict had. Deze mensen bemiddelden op een vriendelijke manier en stonden bekend om hun integriteit en gezond verstand. Een ander voordeel was dat ze gratis waren. Hun adviezen waren niet bindend.

Nadat overheden eerst hadden voorgesteld dat de telers recht hadden op 10% van de contractprijs, werd dit geleidelijk door de vriendenmakers naar 3.5% verlaagd. In 1638 verklaarden overheden de compromissen van de vriendenmakers bindend. Vreemd genoeg had de hele tulpenbollen manie nauwelijks een negatief effect op de economie. De papieren winsten voor de telers waren enorm geweest, maar in de meeste gevallen verdampt voordat ze gerealiseerd waren.

Zelfs de rijkste bloemisten zijn nooit formeel gestraft voor een default op hun contracten. Bijna iedereen begreep dat het allemaal windhandel was geweest. In een heel klein aantal gevallen bleven mensen echter contract naleving eisen. De meest bekende is burgermeester van Ravesteyn die schilder Jan van Goyen meedogenloos achtervolgde voor het volledige bedrag van een contract. Zelfs de dood van de burgermeester in 1641 bracht de schilder geen verlichting, omdat zijn erfgenamen doorgingen tot zijn dood in 1656. Jan van Gooyen was het laatste slachtoffer van de tulpenbollen speculatie.

Vrijspreker: Prive arbitratie moet de echte problemen oplossen en parasitaire meesters vervolgen produktieve burgers.

Na de tulpenbollenmanie volgden nog andere bloemen speculaties. Afgezien van 1, waren ze kleiner dan die van de tulpenbollen. Die ene uitzondering geschiedde in China. De rode spin lelie bracht in 1985 200.000 yuan op. Waar Hollands duurste tulpen 4 tot 8 jaarsalarissen kostten van een gemiddede handelaar, was 200.000 yuan 300 jaarinkomens van een gemiddelde universitaire afstudeerder in China.