De Argentijnse les voor Europa (en de Uruguayaanse les voor Griekenland)

Wie een uitweg uit de eurocrisis zoekt kijkt best eens over de continenten heen naar landen en landengroepen die met soortgelijke problemen geconfronteerd worden. De casus Argentinië-Uruguay kan ons wat dat betreft nuttige tips bijbrengen. Uruguay en Argentinië worden beiden gedomineerd door een ruime centrumlinkse meerderheid die met soortgelijke problemen wordt geconfronteerd als de EU en enkele interessante recepten naar voor schuift om de crisis het hoofd te bieden. Een impressie.

Opmerking redactie: een lang artikel, maar om de kwaliteit van dit artikel niet te beschadigen is het niet in delen over bijvoorbeeld 2 dagen gepubliceerd. 

Sinds jaar en dag worden beide Zuid-Amerikaanse landen gedomineerd door een ruime centrumlinkse meerderheid die haar macht put uit een onuitputtelijke populariteit bij de boerenbevolking en haar connecties bij de grote industriëlen. De verdeeldheid van de Argentijnse middenklasse in een nationalistisch en een handvol liberale kampen speelt alleen maar in het voordeel van de nieuwe generatie peronisten, niet in het minst van de charismatische president Cristina Fernandez de Kirchner. Haar populistische retoriek en opruiende slogans slaan aan bij de massa, zodat haar economisch wanbeleid volledig overstemd wordt door haar ongeëvenaarde populariteit. Inderdaad, het regime van Kirchner blinkt uit in een economisch wanbeleid zonder voorgaande. Sinds haar inauguratie als president in 2007 en haar totalitaire wetgevende initiatieven wordt Argentinië geconfronteerd met een torenhoge inflatie en massale kapitaalvlucht. Haar protectionistisch beleid heeft geleid tot absurde wetten die de internationale handel zo goed als lamleggen (“Argentijnse bedrijven moeten voor de Argentijnen produceren”) en de beginselen van de contractvrijheid schenden. In maart 2012 nationaliseerde de Argentijnse overheid YPF, de grootste energieproducent van het land, zonder compensatie voor het Spaanse Repsol, dat op één dag tijd 10 miljard dollar aan investeringen zag verdampen. Het quasi-faillissement van Repsol heeft de Spaanse overheid en Spaanse bevolking nog dieper in de schulden gestort. Ondertussen bloedt YPF verder dood. Mede dankzij lobbywerk van de Europese Commissie slaagde Repsol erin om een solidariteitspact te sluiten met de Europese, Amerikaanse en Aziatische energiereuzen, zodat YPF zonder know-how en vervangstukken voor haar machinepark komt te zitten, zolang de Argentijnse overheid Respol niet compenseert voor de nationalisatie. Voor het eerst in haar geschiedenis is Argentinië ondertussen een netto-importeur van energie geworden, waar het voorheen eerste hofleverancier was geweest van grote buur Brazilië.

Volgens Kirchner, gesteund door de Argentijnse grootindustrie en de arbeidersklasse, is Argentinië het slachtoffer van een internationaal complot van de imperialistische kapitalistische landen, een neokoloniale kruistocht uit rancune. Om dit complot het hoofd te bieden is de Argentijnse wetgever compleet op hol geslagen. Het is nu verboden om in Argentinië buitenlandse valuta te gebruiken. Sinds het faillissement van Argentinië in 2002 is de relatief stabiele dollar een courant betaalmiddel geworden, ten nadele van de eigen labiele peso. Huizen en auto’s worden zelfs uitsluitend in dollars gekocht en verkocht. De vlucht in de dollar is een eerste teken dat een nieuw Argentijns bankroet om de hoek loert. Met de nieuwe wet, waarbij Kirchner appelleerde aan de patriottische plicht van elke Argentijn om met de Argentijnse munt te betalen, hoe waardeloos die ook is, staat de peso artificieel sterk, maar is het vertrouwen in de munt compleet zoek. Het is nu zelfs onmogelijk om geld om te zetten in dollars via PayPal accounts. Bijgevolg heeft de Argentijnse overheid PayPal in het land geblokkeerd, zodat de import opnieuw drastisch aan banden wordt gelegd. Wie goederen uit het buitenland wil aankopen, moet daar nu een nieuwe belasting van 15% op betalen, en een belasting van 50% voor goederen met een waarde hoger dan 300 dollar. Volgens Kirchner en haar regering is export immers een anti-Argentijnse misdaad. Voor de Argentijnse handel is het nu praktisch onmogelijk om nog zaken te doen. De overheid heeft één absurde regel ingevoerd om de superbelasting te ontwijken: importeurs kunnen aan de belasting ontkomen door de waarde van de ingevoerde goederen te compenseren door een gelijke waarde aan goederen uit te voeren. Zo heeft een invoerder van Kawasaki-motoren moeten investeren in een overeenkomst met een Argentijnse wijnhandelaar om wijn en druivenconcentraat uit te voeren naar Europa en de Verenigde Staten. Voor veel kleine en grote ondernemingen zijn zo’n zware investeringen niet haalbaar en lijkt het faillissement de enige oplossing. De nieuwe wetgeving heeft de positie van de peso niet versterkt, maar de munt enkel nog sterker de dieperik ingeduwd. Investeerders dumpen massaal hun peso-obligaties en vluchten in de dollar-obligaties. Een economische wetmatigheid, maar volgens Kirchner een laffe daad van anti-patriottisme en hoogverraad. Alsof dat nog niet genoeg is, is er nu wetgeving op komst die de verplichting oplegt dat commerciële contracten (vooral in het vastgoed) niet langer in buitenlandse valuta mogen gebeuren. Dit zou de doodsteek van de Argentijnse economie worden. Laat ons niet vergeten dat Argentinië failliet ging op een staatschuld van 100 miljard dollar. In 2012 staat de teller al op 93 miljard dollar…

Enter Uruguay. Buurland van Argentinië en evenzeer gedomineerd door een ruime centrumlinkse meerderheid. Het Argentijns toerisme is een belangrijke bron van inkomsten voor de Uruguayanen. De torenhoge inflatie van de Argentijnse peso heeft het toerisme in Uruguay geruïneerd. Opdat de Uruguayaanse economie niet zou meegesleurd worden in het Argentijnse drama heeft de regering in Montevideo handig ingespeeld op de inflatie van de peso. In toeristische centrumsteden zoals Salto werden zogenaamde “clearing banks” opgericht. Dit zijn banken die deposito’s van Argentijnse peso’s aanvaarden tegen een waarde die 15% hoger ligt dan de waarde die de Argentijnse centrale bank er aan koppelt. De waarde die de Uruguyaanse clearing banks eraan toekennen lijkt beter te beantwoorden aan de reële waarde van de peso. Die peso’s kunnen probleemloos worden omgezet in dollars en Uruguyaanse peso’s. Gevolg is dat het Argentijns toerisme in Uruguay terug aantrekt en een verdere kapitaalvlucht uit Argentinië en de Argentijnse peso wordt versterkt. Sinds de nationalisering van de Argentijnse pensioenfondsen telt Uruguay nu meer Argentijnse pensioenfondsen dan Argentinië. Ondernemingen nemen massaal hun maatschappelijke zetel aan de Uruguayaanse kant van de Rio Plata. Levensmiddelen, auto’s en consumptiegoederen worden niet langer in Argentinië, maar in Uruguay gekocht. Hiermee heeft de centrumlinkse Uruguyaanse regering wel een diplomatieke rel uitgelokt met haar geestesgenoten in Argentinië, zij heeft bovenal haar eigen economie en eigen obligatiemarkt verzekerd op middellange en lange termijn. Tot groot ongenoegen van de Argentijnse overheid, die de waarde van de peso verder en verder ziet wegzakken. In 2012 alleen al is 1,5 miljard dollar afgehaald van Argentijnse rekeningen.

Als gevolg van de verdere teloorgang van de Argentijnse economie onder leiding van het linkse megalomane bestuur van Kirchner loopt de inflatie op tot 24% en viel de economische groei, die in 2011 nog 7% bedroeg, volledig stil. De overheid klopt zich op de borst door met de handelsbalansen te zwaaien. Ja, de boom in de export heeft inderdaad geleid tot een handelsoverschot van 57%, maar dat is vooral te wijten aan de complete instorting van de import en de torenhoge inflatie. De winsten die de Argentijnse overheid claimt te boeken zijn dus vooral papieren winsten. Bovendien leidt de instorting van de import tot een chronisch tekort aan medicijnen en apparatuur in de ziekenhuizen en materieel voor de hulpdiensten. Maar, volgens Kirchner is het beter om ziek en patriottisch te zijn, dan gezond dankzij buitenlandse geneesmiddelen.

Hebben de protectionistische importbeperkingen van de regering Kirchner dan geen positief resultaat bereikt? Op het eerste zicht wel. In 2011 moest de grootste Argentijnse textielfabrikant, TN&Platex, 2.200 werknemers op straat zetten. Onder luid applaus van de vakbonden en de industriëlen (ja, in Argentinië zijn die 2 handen op 1 buik) is TN&Platex er in geslaagd die jobs opnieuw te recupereren. Volgens de bonden en TN&Platex is de inflatie van 24% en bijgevolg de verdamping van de koopkracht, een detail. Voor hen is een algehele werkzaamheid belangrijker dan koopkracht. Argentijnen moeten immers produceren, niet consumeren. Consumentisme is een kapitalistisch dogma waar een goede Argentijnse arbeider zich niet tot laat verleiden. Bijkomend probleem: de Argentijnse import begint de laatste maanden opnieuw te zakken (in april 2012 – 6%) als gevolg van buitenlandse maatregelen tegen de Argentijnse importrestricties. Het banenverlies wordt “opgevangen” door een wettelijk verbod voor de industrie om arbeiders op straat te zetten. De kosten die daarmee gepaard gaan wordt opgevangen met het geld van de genationaliseerde pensioenfondsen.

De gevolgen op de internationale kapitaalmarkten konden niet langer uitblijven: Moody’s en S&P verlaagden de Argentijnse rating en sluiten een tweede verlaging dit jaar niet uit. De verlaging kwam er nadat een rechtbank in New York vonniste dat de Argentijnse overheid haar schuldeisers van haar opeisbaar geworden obligaties moet uitbetalen. Argentinië weigerde om de “aasgieren” uit te betalen en stelde swaps met nieuwe obligaties voor, maar geen enkele schuldeiser ging op dat voorstel in. Dit signaleerde investeerders dat Argentinië met een liquiditeitsprobleem zit, waardoor haar rating drastisch werd verlaagd en de rente op haar staatspapier gevoelig verhoogde. Alsof dat nog niet genoeg is liet een Ghanese rechtbank in oktober 2012 beslag leggen op een Argentijns fregat, omdat Argentinië 300 miljoen dollar aan obligatieschulden openstaan heeft in Ghana.  Hierdoor rondde de Argentijnse staatsschuld de kaap van de 93 miljard dollar en lijkt een definitieve default stilaan onafwendbaar.

Welke les houdt het Argentijns drama in voor België en Europa?  Net als Argentinië wordt België geconfronteerd met een sputterende economische motor. De schrik voor een vlucht uit de euro zit er dik in. Het is een kwestie van tijd voor de euronationalisten het voorstel lanceren om de rekeningen van Europese spaarders te blokkeren, de handel in buitenlandse valuta verbieden en protectionistische importbeperkingen in te voeren. Voor de nationalisering van sleutelindustrieën is er – voorlopig – minder politieke bereidwilligheid, al mogen we de opkomst van de radicale linkerzijde in Zuid-Europa niet onachtzaam in de wind slaan. Speaking of which, de manier waarop Uruguay de Argentijnse spaarder depanneert en de Argentijnse peso verder de dieperik induwt, is mijns inziens de reden waarom het Europese establishment – en bovenal de ECB – een grexit koste wat het kost wil vermijden. Een monetair, economisch en politiek onafhankelijk Griekenland zou dankzij een zwakke eigen munt haar eigen industrie kunnen opkrikken en met het Uruguyaans systeem van de clearing banks zowel de Europese spaarders zekerheid verschaffen én haar eigen nationale koopkracht vrijwaren van de labiliteit van haar eigen munt. Dit is een absolute win-winsituatie. De Europeanen kunnen hun spaargeld belastingvrij evacueren via Griekenland en laten omzetten in sterkere munten, en de Grieken kunnen een fee aanrekenen voor die dienstverlening onder de vorm van obligaties. Dit scenario zou dramatisch zijn voor de euronationalisten en de ECB. Dat scenario zou leiden tot een de facto systeem van free banking in de eurozone die de euro volledig zou wegconcurreren. Via monetaire competitie zou de Europese Unie volledig verdampen, zonder de quasi-onmogelijke omweg van politieke hervormingen.

Ingezonden door: Xavier Everaert –  JongLibertairen