A Sense of Entitlement

Zo af en toe moet ik denken aan iemand die ik in mijn studententijd heb leren kennen. Laat ik hem W. noemen. W. en ik waren lid van hetzelfde studentenclubje. Hij studeerde menswetenschappen terwijl ik rechten deed. Toen ik na een aantal jaren het lidmaatschap van deze vereniging opzegde ging ook het contact met W. verloren.

Een jaar of vijf later kwam ik hem weer tegen. Hij was afgestudeerd en had een baan gehad op zijn vakgebied, maar was die kwijt geraakt door toedoen van zijn collega’s. W. was namelijk nogal serieus, om niet te zeggen ietwat zwaar op de hand. Te serieus, vonden zijn fijne collegaatjes zodat ze op een bepaald moment eendrachtig gingen samenwerken om W. weg te krijgen. Dat lukte ook, want W. meldde zich ziek en hoefde dus niet meer op te komen dagen op zijn werk.

In die tijd was het nog zo dat een ziekmelding een kwestie was van een telefoontje naar de receptie van het bedrijf of organisatie waar je werkte. Dat was voldoende, je hoefde je directe chef niet eens te spreken. Zo’n ziekteverlof kon 104 weken duren. Werkgevers zaten daar niet mee, want het ziekengeld werd door de bedrijfsvereniging vergoed zodat de afwezigheid de werkgever niets kostte. Menige werkgever was bovendien blij om langs die weg van probleemwerknemers af te komen. Een ontslagprocedure kostte immers geld en bracht altijd onzekerheid met zich mee. De werknemer op zijn beurt was van de baas c.q. collega’s verlost en kreeg nog doorbetaald ook. Iedereen blij dus. Na 104 weken hield de Ziektewet op en moest de werknemer worden gekeurd voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO). W. vertelde mij dat hij na 104 weken was afgekeurd op een psychische aandoening waarvan de keuringsartsen nog nooit hadden gehoord, maar omdat W. klinisch therapeut was kon hij de keuringsartsen gelukkig haarfijn uitleggen wat die kwaal inhield en waaraan ze konden zien dat hij daaraan leed. W. zat dus in de WAO.

Vanaf het moment dat ik het contact met W. had hernieuwd kwam hij eens in de zoveel tijd bij mij binnenvallen. Op zoek naar aanspraak, zei hij, want in zijn ruim bemeten appartement (3-slaapkamers) kwamen de muren op hem af. “Waarom verhuur je geen kamer?”, zo opperde ik een keer, altijd bereid om mee te denken. Maar dat wilde W. niet. Het zou hem zijn huursubsidie kosten zodat hij er per saldo niets wijzer van zou worden terwijl het ondertussen wel ten koste van zijn privacy ging.

Omdat ik W. ergens wel mocht maakte ik altijd tijd voor hem, ook al dacht ik er ondertussen wel het mijne van. Tijdens een van zijn visites kwam het gesprek op zijn arbeidsmarktsituatie. Hij vertelde het verhaal van zijn laatste baan en hoe hij daar weggewerkt was door zijn collega’s. De leiding van die instelling had het laten gebeuren en dat nam hij ze erg kwalijk. Dat hij in de WAO zat deerde hem niet echt. Dat hij geen werk meer had lag ook niet aan hem. Nee, dat lag aan de maatschappij. De maatschappij, aldus W., had hem die studie laten doen, en dan was het immers ook de verantwoordelijkheid van de maatschappij om hem te voorzien van een baan die bij die opleiding aansloot. Hij meende het echt. Ik keek er van op, want zo’n houding kende ik niet. Niet van huis uit en ook niet van mijn mede-rechtenstudenten. Maar W. was dan ook minstens vijf ouder dan ik en hoorde strikt genomen bij een andere generatie. Hij behoorde tot de bulk van de babyboomers. Opgegroeid met de welvaartsspurt van de jaren zestig, naar de universiteit gegaan toen tiende-, elfde- en twaalfdejaarsstudenten nog de normaalste zaak ter wereld waren en afstuderen per definitie uitzicht gaf op een baan.

Nu de welvaart in Nederland – en in andere Westerse landen – al enkele jaren lang aan het dalen is komt het beeld van W. mij regelmatig voor de geest. De houding die hij toonde met zijn uitspraak over de verantwoordelijkheid van de maatschappij is bijkans het handelsmerk van de babyboomgeneratie die nu nog overal de lakens uitdeelt. Die houding is ook de reden waarom de crisisbestrijding door de overheid vooral neerkomt op meer van hetzelfde: meer overheidsbemoeienis, minder ruimte voor particulier initiatief. Daar waar de overheid zich terugtrekt gaat het meestal samen met het verschuiven van lasten naar de burger. In het kader van de nivellering worden dan degenen met een laag inkomen ontzien.

De paradox van dat beleid is dat juist diegenenen die dankzij een beroepsopleiding of universitaire studie een goed inkomen genieten de rekening krijgen. Daar komt de babyboomgeneratie met haar sense of entitlement zichzelf dus tegen. En wat is hun antwoord? Een partij als 50PLUS. Ageren tegen de “afbraak” van “verworvenheden”. Alleen die woorden al. Alsof er ergens iemand is die met opzet de zaak af staat te breken. En verworven van wie eigenlijk?

De huidige economische neergang is de uitkomst van diverse factoren, waarvan het stelselmatig uit het oog verliezen van de ongeschreven wetten van de economie er één is. Maar dat inzicht is aan de typische babyboomers – mensen als W. – niet besteed. Zij vinden het maar niks als er dingen zijn die ze niet krijgen. Ze hebben toch overal recht op? En zijn zij niet met de meesten, om Huub van der Lubbe te parafrasen? Dus waarom zouden ze ook nu hun zin niet krijgen? Kortom, het blijven grote kinderen, de achtenzestigers.

Overigens heb ik al jaren geen contact meer met W. Het einde kwam toen ik ging verhuizen uit mijn studiestad. Ik zocht toen natuurlijk hulp bij de verhuizing en een van de mensen die ik benaderde was W. W. liet echter weten niet te kunnen helpen. Hij had het namelijk aan zijn rug. Voor mij dat een verrassing, want ik wist niet beter dat hij op psychische gronden afgekeurd was. Bovendien kende ik W. als iemand die iedere ochtend naar het zwembad ging om zijn baantjes trekken en die graag op de fiets stapte. Dus hoezo opeens ook last van je rug? Ik besloot echter er geen onnodige energie in te steken en W. maar te laten voor wat hij was. Deze keer voorgoed.

Paul Verhaegh