Leo VerhoefAccountant uit Wijk bij Duurstede legt foefje en trucjes in de jaarrekeningen van provincies en gemeenten genadeloos bloot.

Menig lid van een gemeenteraad of provinciale staten kent ze wel, de brieven van accountant Leo Verhoef uit Wijk bij Duurstede, waarin hij genadeloos afrekent met het beeld dat de jaarrekening van de gemeente of provincie in kwestie schetst van de staat van de financiën. Reden voor de redactie van Het Vrije Woord om Leo Verhoef eens te interviewen.

HVW: Op uw website blijkt dat u een jarenlange werkervaring in de accountancy heeft. Kunt u eens zeggen hoe u in de rol van kritische accountant terecht bent gekomen?

Door mijn werk voor Van Dien+Co dat later is opgegaan in PriceWaterhouseCoopers, gevolgd door een overstap naar VB, het accountantsbureau van de Nederlandse gemeenten. In het kader van dat werk werd het met duidelijk dat de jaarrekeningen vaak niet klopten. Er werd – en wordt – een verkeerd beeld gegeven van resultaat en vermogen. Dit wordt veroorzaakt doordat basaal accountantswerk niet aan de eisen van het vak voldoet.

HVW: Wat is het algemene beeld dat naar voren komt uit de door u onderzochte jaarrekeningen?

Zoals ik al zei, er wordt een verkeerd beeld gegeven van resultaat en vermogen. Het gaat om afwijkingen zowel naar boven als naar beneden. Ik noem als voorbeeld de gemeente Amsterdam, een gemeente die ik als sinds 1998 volg. Volgens de cijfers van de gemeente Amsterdam is er in de periode 1998 tot en met 2011 een overschot gerealiseerd van 400 miljoen. De opbrengst van de onroerende-zaakbelasting (ozb) was in die periode circa 2 miljard euro. Dat betekent dat er over die periode 20% teveel ozb is geheven. Als je de jaarrekeningen van de gemeente kritisch doorneemt blijkt het overschot in die periode maar liefst 4,2 miljard te zijn. Een fraude van 3,8 miljard dus. Toch blijkt er in de praktijk geen haan naar te kraaien. Vergelijk dat eens met de fraudezaak tegen het Aholdconcern. Daar werd strafrechtelijk gestraft terwijl het bedrag van de fraude nihil was. Ahold had – in Nederland – zowel de kosten als de opbrengsten te hoog gesteld, waardoor er per saldo geen invloed op het resultaat was. (In de VS was er bij Ahold wel sprake van een fraudebedrag, te weten 1 miljard, maar dat valt buiten de Nederlandse zaak.) De fraude in de jaarverslagen van de gemeente Amsterdam is veel groter, maar de verantwoordelijke wethouder wordt niet gestraft. Je ziet bij de overheid vaker dat verantwoordelijken de dans ontspringen. Denk aan de zaak Spijkers, de Defensie-ambtenaar die de waarheid aan het licht bracht over het ongeluk met een ondeugdelijke mijn. Wie werd er aangepakt? De klokkenluider, niet de verantwoordelijken.

HVW: Waar is dat Amsterdamse overschot gebleven?

Het is er nog en zit verstopt in de balans. Een kwestie van oppotten. Feit is overigens dat gemeenten structureel rood staan. Dat komt omdat ze verantwoordelijk zijn voor de infrastructuur en die is betaald met geleend geld. Maar Amsterdam staat dus 4,2 miljard minder rood dan de Amsterdamse cijfers aangeven. Overigens is dit allemaal na te lezen op mijn website, www.leoverhoef.nl. De daar gegeven informatie is volledig verifieerbaar.

HVW: Ruimte inbouwen in begrotingen en jaarrekeningen is normaal. Iedereen die weleens penningmeester is geweest van een vereniging of stichting weet dat.

Een penningmeester behoort zuinig te zijn. Dat hoort bij het spel. Maar we praten hier niet over normale voorzichtigheid.

HVW: Voor gemeenteraadsleden zijn de financiële stukken niet altijd toegankelijk. De meerderheid begrijpt er niet zo veel van, zo is mijn ervaring als voormalig lid van een gemeenteraad. Kunt u top 5 of een top 10 aangeven van de meest gebruikte trucs?

Financiële stukken van overheden zijn doorgaans lastig leesbaar. Belangrijk om te weten is dat waar het Rijk op kasbasis boekhoudt, de gemeenten op basis van baten en lasten boekhouden. Zij moeten dus baten en lasten toerekenen aan de periode waarop deze betrekking hebben, en niet aan de periode waarin zij ontvangen of betaald zijn.

Een eerste punt waarop je moet letten is of het verschil tussen het vermogen aan het begin van het jaar en dat aan het einde van het jaar (de mutatie eigen vermogen – HVW) gelijk is aan het saldo van baten en lasten (het behaalde resultaat – HVW). Als dat niet het geval is zijn er posten weggelaten uit de baten en lasten of is er ergens vermogen verstopt.

Een tweede punt is dat de positie van de investeringen van gemeenten vaak verkeerd is weergegeven. De waarde van een investering is: aanschaf minus afschrijvingen. In de praktijk wordt er vaak Ă  fonds perdu gewerkt: dat wil zeggen dat het bedrag van de investering ineens ten laste van het resultaat wordt geboekt, zodat deze op de balans niet eens zichtbaar is.

Het ’tweaken’ van het afschrijvingspercentage komt ook voor. Verlaging van het afschrijvingspercentage verlaagt de lasten. Dit kan handig zijn als er bij gelijkblijvende afschrijving een tekort zou zijn opgetreden. Door de afschrijving te verlagen wordt het resultaat hoger. De regels voor afschrijvingen staan in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) 2004. Het BBV is wat boek 2 van het Burgerlijk Wetboek voor BV’s en NV’s is. In het BBV 2004 is vastgelegd dat zo snel mogelijk afschrijven de voorkeur heeft.

Personeelskosten in de staat van baten en lasten zijn niet altijd de echte personeelskosten. Een voorbeeld hiervan vinden we bij de provincie Noord-Brabant. Daar vertrokken een aantal directeuren met een regeling. Het provinciebestuur gaf fiat aan deze regeling zonder dat deze in de begroting zat. Dan moet er een begrotingswijziging worden gemaakt. Zo’n wijziging kan in principe in een vertrouwelijke vergadering worden besproken als dat gewenst is. Als dat niet gebeurt moet het in ieder geval in de jaarrekening staan, maar dat bleek niet zo te zijn. In zijn algemeenheid geldt dat wachtgeldverplichtingen in de jaarrekening moeten staan onder personeelskosten, maar het gebeurt vaak genoeg dat ze onder de personeelskosten op kasbasis zijn verantwoord. Andere personele verplichtingen die op de balans zichtbaar moeten zijn, zijn pensioenverplichtingen, vergoedingen voor ziektekosten, vakantiegeld en -dagen. Ook dit soort verplichtingen worden vaak op kasbasis verantwoord, hetgeen niet mag in een baten- en lastenstelsel.

Het onderscheid tussen reserves en voorzieningen wordt niet altijd goed gemaakt. Een voorziening is een geschatte verplichting. Daarnaast zijn er verplichtingen die vast staan en geen schatting behoeven. Dat zijn schulden. Een reserve is een bedrag dat je aan niemand schuldig bent en dat je naar eigen inzicht kunt bestemmen of etiketteren. Ook het eigen vermogen is een reserve. Gemeenten willen nog weleens voorzieningen voor onderhoud vormen, maar als het gaat om toekomstig onderhoud is er in feite sprake van een reserve. Er is immers geen verplichting.

Overigens moeten gemeenteraden niet bang zijn stukken gewoon terug te sturen als ze niet duidelijk genoeg zijn. Desnoods net zo vaak totdat ze goed zijn. Wie is er per slot van rekening de baas in een gemeente?

Overigens heb ik speciaal voor gemeenteraads- en statenfracties een cursus ‘begrotingen en jaarrekeningen van gemeenten en provincies’ ontwikkeld.

HVW: In Eindhoven hoorde ik een wethouder ooit eens de vraag opwerpen of iemand zoals u niet door de beroepsorganisatie van accountants kan worden aangepakt. Heeft u zelf kennis van of ervaring met ‘represailles’ tegen u vanwege uw werk?

Het is wel geprobeerd. In het verleden heb ik een stuk of vijftien accountants aangepakt en voor de Raad van Tucht gebracht. De klachten werden steevast op basis van procedurele punten ongegrond verklaard. Ik ben eens uitgenodigd voor een vergadering van een technische commissie van het Nivra (de beroepsorganisatie van accountants in Nederland – HVW) over accountancy in de publieke sector. Daar werd niet naar me geluisterd, waarschijnlijk omdat het de bedoeling was om me onschadelijk te maken. Tegelijkertijd zei de voorzitter na de vergadering ‘Ga door, Leo.’ Enkele jaren later zei een directeur van het bureau van het Nivra: ‘Leo Verhoef heeft gelijk’, maar alleen binnenskamers, niet publiekelijk.

Het Nivra heeft eens gedreigd met me aan te pakken naar aanleiding van een brief van de gemeente Zaandam. Een bestuurslid van het Nivra zei tegen mij: ‘Leo Verhoef, je bent knettergek. We gaan je aanpakken.’ Ik heb er daarna overigens nooit meer wat van gehoord, dus kennelijk hebben ze eieren voor hun geld gekozen.

HVW: Het voorgaande is samen te vatten onder de noemer ‘Leo Verhoef heeft gelijk, maar krijgt het niet.’ Waar ligt dat aan?

Het heeft te maken met loyaliteiten en de neiging tot conflictvermijding. Bestuursleden van de grote accountantskantoren zitten ook in het bestuur van het Nivra. De loyaliteit aan de eigen groep overheerst. Verder is er de cultuur in het politieke wereldje. Circa 80% van het nationaal inkomen gaat naar de overheid en de semi-overheid. De publieke sector is groot. Het gaat om veel banen en veel geld. Je kunt in die wereld alleen carrière maken door conflicten te vermijden. Gemeenteraden zitten vol met mensen die roepen om ijsjes en patat. De een wil meer patat, de andere wil meer ijsjes, maar men wil niet weten waar het geld aan op gaat. En men wil carrière maken. Kijk maar naar de voormalige wethouder Financiën van Amsterdam: die is nu minister. Zelfs het ministerschap is een doorgangspost. Langs die weg kom je terecht in de wereld van de mooie baantjes.

HVW: Pim Fortuyn stelde dat de gevestigde politieke partijen vol zitten met mensen die geselecteerd zijn op hun vermogen om anderen naar de ogen te kijken.

Als je maar lang genoeg de auto van de partijvoorzitter wast……… Dat moet een keer beloond worden.

Actoren in de politiek hebben elkaar ook voortdurend nodig. Dat zie je bijvoorbeeld in de sfeer van het toezicht van de provincies op de gemeenten. Daar maakt men het elkaar niet al te lastig. Ook elders zie je mensen dubbele petten op hebben. Voorbeelden zijn Elco Brinkman die toezichthouder was bij de Stichting Philadelphia. Het financiële debacle dat daar heeft plaatsgevonden heeft voor Brinkman geen enkele consequentie gehad voor zijn andere functies zoals zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer voor het CDA of zijn positie als voorzitter van Bouwend Nederland. Een andere oud-minister, Loek Hermans van de VVD, is in zijn functie bij thuiszorg organisatie Meavita betrokken bij het daar opgetreden financiële schandaal. Toch heeft dit geen gevolgen voor hem. Journalisten plegen niet door te vragen als het gaat om de dubbele pettenproblematiek.

HVW: De politiek wordt voortdurend gevraagd om dingen te doen voor de kiezers. Politici gaan er niet op vooruit als ze weigeren.

Ze mogen geen conflicten op hun naam hebben, zeker niet over de centen.

HVW: Is dat geen kwestie van don’t rock the boat, go with the flow?

Het gaat wel om onze belastingcenten. Nederlanders pikken het allemaal wel. Ze willen niet weten, zie het voorbeeld van Amsterdam. Niemand maakt zich druk over het feit dat Amsterdammers jarenlang ten onrechte ozb hebben betaald.

HVW: Wat kan de reden zijn van deze tamheid?

We zijn welvarend, maar mopperen wel.

HVW: Wat is naar uw inschatting het effect van de economische crisis op de jaarverslaglegging van gemeenten en provincies?

Gemeenten krijgen meer taken in combinatie met bezuinigingen. Dat betekent dat gemeenten keuzes moeten maken. Er is een neiging tot knoeien in de cijfers als het moeilijk wordt. Het ontbreekt aan realiteitsbesef over de werkelijke situatie. We maken een ballonvaart. De ballon loopt langzaam leeg en we zitten in het mandje dat onder de ballon hangt. De industrie bood ooit veel werkgelegenheid in Nederland, maar dat is verleden tijd. Nu roepen mensen dat de bouw voor banen moet zorgen, maar de vraag is of dat mogelijk is. Kijk eens naar de leegstand van kantoren. Ik heb uitgerekend dat als je iedere werkloze een kantoorplek in een van de leegstaande kantoren geeft, je daarna nog de helft van de leegstand over hebt. Na de industrie vallen de klappen dus nu in de bouw. In de mediterrane landen hebben nu al hele horden mensen niets te doen. Dan krijgt de irrationaliteit de overhand.

HVW: Kunt u een schets geven van de ontwikkeling in de tijd dat u dit controlewerk al doet. Is er vooruitgang in de loop van de tijd?

Ik weet het niet. In 1989 stapte ik binnen in dit wereldje en toen was het al zo. Knoeien wordt niet tegengegaan, maar eerder nog goedgepraat.

HVW: Wat is de rol van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in deze?

Annemarie Jorritsma is voorzitter van de VNG. Die is burgemeester van Almere. Die zegt ijskoud: ‘Leo Verhoef is knettergek’. Er is nauwelijks een sterkere belangenbehartiger te vinden in bestuurlijk Nederland dan de VNG.

HVW: Hebben we hier weer te maken met het draaideur-principe, dat wil zeggen zo naar buiten, zo weer terug naar binnen?

Het wereldje moet in stand blijven.

HVW: Laten we tot slot eens naar de Eindhovense situatie kijken.

Eindhoven leeft boven zijn stand. De stad geeft meer uit dan er binnenkomt. Vanaf 2004 is er verlies, op een jaar na. De situatie van Eindhoven voorspelt hogere rentelasten.

HVW: Is de winst die is behaald met de verkoop van NRE (het voormalige energiebedrijf – HVW) al uitgegeven?

Laten we de echte cijfers van Eindhoven eens op een rij zetten. De verkoop van NRE heeft Eindhoven circa 260 miljoen opgeleverd. De resultaten van de gemeente over de jaren sinds de verkoop zijn als volgt:
2004: 10 miljoen verlies
2005: 15 miljoen verlies (exclusief de verkoopopbrengst van NRE)
2006: 20 miljoen winst
2007: 48 miljoen verlies
2008: 110 miljoen verlies
2009: 50 miljoen verlies
2010: 50 miljoen verlies
In totaal is er in deze jaren 262 miljoen verlies geleden. De conclusie is dus dat het NRE-geld op is. De gemeente ontvangt na de verkoop van NRE ook geen dividenden uit de aandelen meer. Er is dus geen ruimte meer voor beloften. Wat Eindhoven meer uit wil geven zal eerst binnen moeten komen.

HVW: Heeft u een idee wat de grondpositie van de gemeente Eindhoven is?

Geen idee. Veel gemeenten leiden overigens verliezen op grondposities. Vergelijk eens de kwestie van SNS Reaal met de problemen bij de gemeenten. De SNS krijgt ongenadig op haar donder als het mis gaat, als het bij gemeenten misgaat hoor je weinig. De redding van SNS Reaal is niet de eerste keer dat belastingbetalers opdraaien voor verliezen op onroerend goed. Ze willen het alleen niet weten. In Rotterdam gaat het om 200 miljoen, in Apeldoorn om 60 miljoen schade. In Apeldoorn is het bestuur afgetreden. Dat is niet gebruikelijk. Doorgaans worden zulke verliezen verdonkeremaand.

HVW: Dank u voor dit interview.

Naschrift redactie
Na plaatsing van dit interview ontvingen wij van Leo Verhoef een update inzake de cijfers van Apeldoorn: het verlies in 2010 was 60 miljoen totaal. Hiervan is 50 miljoen toerekenbaar aan de grondexploitatie. In totaal heeft de gemeente Apeldoorn circa 180 miljoen verlies geleden op de grondexploitatie, te weten zo’n 50 miljoen in 2010 en zo’n 130 miljoen in 2011. Cijfers over 2012 zijn nog niet bekend. De schade is dus nog veel groter dan in eerste instantie gesteld.

Reblogged van Het Vrije Woord.

9 REACTIES

  1. En Rutte giegeld vrolijk door , en de andere flut-partijen willen ilegalen legaliseren tot legalen.
    Het is allemaal niet meer te filmen.
    Dit zal uitmonden in oorlog.

    .

  2. Ik kijk geregeld naar de informatie van deze man, en je kunt er veel van leren hoe het werkt bij bestuurders. Hij wist niet dat de Gemeente Leek bestond oen ik hem dat vroeg, maar een maand later had ik alle informatie. Super handig en leerzaam!!!

  3. @jhon [3]:

    Het zou een goede zaak kunnen worden als deze mensen
    eens de gelegenheid te baat namen om tot samen spraak
    te komen.
    Met betrekking tot hun zienswijze, over het reilen en zijlen in bestuurlijk politiek Nederland.

    De Japie krekel commissie!
    Met een lange neus naar de polikliek.

    Wie weet; Wat een goede ideeen hier uit voort komen.
    En zeker leerzaam, al deze meningen,van uitgesproken zelfstandige denkers m.b.t. tot dit onderwerp.

    Hub Jongen [5] reageerde op deze reactie.

  4. @Hub Jongen [5]: @HUB dank voor de uitnodiging, echter de heer van Rooij en ondergetekende wonen op een schuil adres in het buitenland, ondergetekende heeft
    een gladio lid ontmaskerd samen met de TROS en is vervolgens met
    de dood bedreigd zowel schriftelijk als telefonisch, dus bewijs in overvloed, justitie grijpt niet in eerst moet de aanslag daadwerkelijk
    plaats vinden ??? uiteraard gaat ondergetekende hier niet mee accoord.
    BEWIJS: http://www.youtube.com/watch?gl=BE&v=jvMre6zcTLE

  5. @Hub Jongen [5]: Ik vind dit ook een uitstekend idee, want ‘libertariĂ«rs’, ‘by nature’, zoals Verhoef, daar is een ‘schreeuwende’ behoefte aan. Men weet het nog niet, want zover zijn we nog niet, maar we waren nooit in een ‘credietcrisis’ geraakt als er wat meer naar ‘onafhankelijke geesten’ was geluisterd i.p.v. zich altijd maar weer te laten ‘bijpraten’ door gelijkgezinden! kijk eens wie of wat er in al die toezicht en controlehoudende instituten zitten, allemaal beschaafde en keurige ‘ja-knikkers’. Waar ze ‘dwarsliggers’ nodig hebben, worden die er juist uit ‘gebonjourd’. Een bank of andere credietverstrekkende instelling zou de eis moeten stellen, minstens Ă©Ă©n dwarsligger in de raad van commissarissen!

    Een idee voor de Vrijspreker? Om behulpzaam te zijn bij het zoeken naar ‘dwarsliggers!

    Philosoof G&R Eigenwijs [7] reageerde op deze reactie.
    Philosoof G&R Eigenwijs [8] reageerde op deze reactie.

  6. @appie b. broek [7]:

    Het zou nog veel verder kunnen gaan, wat dacht U van een schaduw regering die de zaken volgt en zijn bevindingen in
    openbaarheid brengt.

    Eventueel voorzien van aanbevelingen ter verbetering.

  7. @appie b. broek [7]:
    Ik probeer het nog een keer om de tekst te verzenden.

    Het zou nog veel verder kunnen gaan.
    Wat denkt U van een schaduw regering,die de zaken volgt in de
    openbaarheid brengt, en voorstellen doet ter verbetering.

Comments are closed.