Vrijspreker:Mensen hebben een probleem met het bepalen van oorzaak gevolg relaties, maar hebben daar tegelijkertijd een grote behoefte aan. Kunt U daar wat meer over kwijt?
Opperdienaar: Vanuit overlevingsstandpunt is het erg belangrijk dat oorzaak en gevolg herkend worden, het kan je controle geven over je omgeving waarmee je je overlevingskansen vergroot. Zonder de vaststelling dat het vullen van je maag de oorzaak is dat je hongergevoel verdwijnt, zouden we allemaal snel dood zijn. Tegelijkertijd zijn deze relaties vaak heel moeilijk vast te stellen, omdat oorzaak en gevolg relaties niet direct waar te nemen zijn met je beschikbare zintuigen. Het zijn conclusies die juist of onjuist getrokken worden uit waarnemingen. Wat wel direct waar te nemen is, is een correlatie tussen 2 dingen. Dus je kunt waarnemen dat regen gecorreleerd is met het dragen van een paraplu, maar niet dat regen dit veroorzaakt, of dat het dragen van een paraplu regen veroorzaakt.
Vrijspreker:U beweert dat foute conclusies over oorzaak en gevolg relaties de meest gemaakte denkfout is.
Opperdienaar: Wat we over het algemeen doen is dat als je een correlatie ziet en er zit een tijdsverschil tussen, dat we dan de eerste als oorzaak benoemen en de laatste als gevolg. Dat is inderdaad een vereiste: de oorzaak komt voor het gevolg. Maar deze constatering is niet voldoende.
Daarnaast hebben we de neiging om als oorzaak te kiezen, daar waar we controle over hebben en als gevolg daar waar we geen controle over hebben. Dus als we kaal worden en er is een correlatie tussen mensen die kaal worden en het drinken van sinaasappelsap, dan denken we snel dat we kaalheid kunnen stoppen door geen sinaasappelsap te drinken. Wat we niet denken is dat we onze zin in sinaasappelsap kunnen laten verdwijnen door ons haar terug te laten komen. Zo denken we ook dat roken longkanker veroorzaakt, maar nooit dat een aanleg voor longkanker rookzucht veroorzaakt.
Mensen zijn ook altijd geneigd om hun eigen acties centraal te stellen als begin van een keten gevolgen. Net zoals men ooit dacht dat onze planeet in het centrum stond van het zonnestelsel en men de meest ingewikkelde verklaringen verzon over hoe alles er omheen draaide. We kunnen bijna niet anders dan onszelf als centrum van het universum zien. Bij ons beginnen alle oorzaken en de buiten ons zijn alle gevolgen.
Vrijspreker: U had ook een anekdote om dit te illustreren
Opperdienaar: Er was ooit een trainer van piloten van het Israëlische leger en die kreeg een cursus waarop hem verteld werd dat complimentjes voor goede prestaties van zijn piloten beter werkten dan bestraffingen bij falen.
De trainer moest hier hard om lachen en beweerde dat hier niets van klopte. Als ik een goede landing zie en ik geef mijn leerling een compliment, dan is de volgende meestal slechter. Als ik een slechte landing zie en ik geef de leerling een uitbrander, zie ik meestal de volgende keer een betere.
Vrijspreker:De trainer had niet door dat ook zonder enige actie van hem een slechte landing waarschijnlijk door een betere gevolgd wordt en een goede landing door een slechtere. Een gemiddelde landing is waarschijnlijker dan een goede of slechte landing.
Opperdienaar: Precies en dat zie je telkens terugkomen. Zo was er ooit een ski commentator die verklaringen aandroeg dat een skispringer die een goede sprong gemaakt had, nu wel arrogant en zelfgenoegzaam zou worden en waarschijnlijk minder zou presteren bij zijn volgende sprong en dat iemand die een slechte sprong had gemaakt, zich nu extra wilde bewijzen en dat zijn volgende sprong wel beter zou zijn.
Mensen rationaliseren een oorzaak gevolg relatie die er helemaal niet is. Als je met 10 dobbelstenen gooit en het zijn een keer allemaal zessen, is de kans dat je volgende worp lager is, zeer groot, of je de dobbelstenen nu uitscheldt, complimenten geeft of als zelfgenoegzaam typeert.
Het is eenvoudig te denken dat wij iets veroorzaakt hebben of dat iets een psychologische oorzaak heeft, als het in werkelijkheid ook gewoon in een statische verwachting valt.
Vrijspreker: Hoe maken heersers hier gebruik van?
Opperdienaar: Wij voeren wetten in op het moment dat iets toch al veranderde. Dus stel de productiviteit neemt toe door technologische ontwikkeling en dat maakt dat het niet meer noodzakelijk is voor kinderen om te werken. Dan nemen wij een wet aan die kinderarbeid verbiedt (het liefst voordat het verschijnsel helemaal verdwenen is). Als het dan ook helemaal verdwijnt, roepen we dat onze dreigementen dat veroorzaakt hebben.
Mensen staan er heel erg voor open om geweld als oorzaak te zien. Wij kunnen dat weer mooi gebruiken als bewijs dat onze dreigementen werken. De logische denkfout heet in het Latijn Post hoc ergo propter hoc.
Het verklaart ook waarom onderdanen boos worden op de boodschapper van het feit dat ze onderdaan van hun heersers zijn. De boodschap ging direct vooraf aan hun boosheid, dus gaan ze er vanuit dat deze hun boosheid veroorzaakte. Dus Julian Assange krijgt de volle laag en niet de moordenaars die vanuit hun helikopter mensen neermaaiden en die hij ontmaskerde.
Mensen hebben ook moeite om oorzaak gevolg verbanden over grote tijdsintervallen te zien. Dus dat de indoctrinatie in hun kindertijd ze op een spoor naar hun onheil gezet heeft, is dit veel te ver uit elkaar om in hun hersenen te registreren. Iemand die ze er 3 seconden geleden aan herinnerde, daarvan concluderen ze wel meeting een oorzaak gevolg relatie.
Het algemene principe is: Persoon X zei iets en daarna voelde ik een heel vervelend gevoel: Persoon X is de oorzaak van mijn vervelende gevoel.
Je moet dus ook zorgen dat de vervelende gevolgen van een wet ver in de toekomst liggen en de positieve gevolgen direct zijn. De volledige invoering van Obamacare ligt bijvoorbeeld ver na de goedkeuring ervan. De inflatie nodig om de Vietnam oorlog eind jaren zestig te financieren, resulteerde pas in prijs inflatie in de jaren 70. De oprichting van de federal reserve in 1913 amerika direct bij WO I betrok, pas in de roaring twenties tot aandelen inflatie leidde en pas in de jaren 30 de grote depressie. Eerst het zoet, dan het zuur.
Dit is de grootste zorg van een politicus, hoe camoufleer ik de nadelige gevolgen van mijn dreigementen zo lang mogelijk, zodat er geen kwade reuk om mij komt te hangen.
Ik heb zwaar de indruk dat de Opperdienaar last heeft van de Gambler’s Fallacy.
Marnix [4] reageerde op deze reactie.
Goed gesprek. Er komt meer inzicht in de overheid aan het licht.
Wat betreft de “kinderarbeid” vertelde deze week nog een buurman dat een einde aan de kinderarbeid gemaakt is door het kinderwetje van van Houten.
WIKIPEDIA:” De Wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarloozing van kinderen, beter bekend als het Kinderwetje van Van Houten uit 1874 is de eerste wet die in Nederland een einde moest maken aan kinderarbeid. De wet kwam tot stand op initiatief van de liberale politicus Samuel van Houten en verbood kinderen tot 12 jaar in fabrieken te werken.”
De buurman was het wel eens dat je eerst moet produceren om te consumeren!
pcrs [3] reageerde op deze reactie.
@Hub Jongen [2]: Ik las daar laatst een mmoi vorbeeld van bij de Daimler autofabrieken. De heersers gingen allerlei verbeteringen van de werkomstandigheden verplichtstellen, maar ik geloof dat het bij Daimler was, hadden ze toch moeite om vakmensen aan te trekken en ze moesten er nog een schep bovenop doen om die te krijgen.
Kortom die minimumeisen waren al achterhaald, voordat ze goed en wel waren ingevoerd.
@Andre NI [1]: Dat dacht ik ook, maar volgens mij is het eerder taalkundige fout dan statistische.
De eerste worp heeft alleen maar zessen. De kans dat de tweede worp alleen maar zessen heeft, is net zo groot als de kans op een andere (lagere) combinatie. Dat wil dus zeggen: een zeer kleine kans van één op …. heel veel.
De kans bij de tweede worp wordt niet hoger of lager vanwege het resultaat van de eerste, en die suggestie wordt in het stukje wel gewekt. Maar los daarvan is het sowieso een lage kans en ik geef Opperdienaar het voordeel van de twijfel en neem aan dat dat is wat hij zeggen wil .
pcrs [5] reageerde op deze reactie.
Andre NI [8] reageerde op deze reactie.
@Marnix [4]: Het gooien van een hoop dobbelstenen geeft een totaal uitkomst met een Gaussische verdeling. Dat wil zeggen dat lage en hoge totalen een kleinere kans van voorkomen hebben dan de gemiddelden.
Dit omdat er minder combinaties mogelijk zijn die tot een hoge totaalstand en een lage totaalstand leiden dan combinaties die gemiddeld zijn.
Scrutinizer [6] reageerde op deze reactie.
@pcrs [5]: Wie had het echter over totalen? Allemaal zessen is een unieke combinatie, net als allemaal drieen.
Er zijn wel meer mogelijkheden om 18 te scoren dan 36 maar er is maar 1 mogelijkheid om allemaal zessen te scoren en eveneens maar 1 om allemaal drieen te scoren.
pcrs [7] reageerde op deze reactie.
@Scrutinizer [6]: Ik had het over totalen, dat is de reden dat ik 10 dobbelstenen nam. Anders had ik er 1 genomen. Maar misschien is mijn taalgebruik niet duidelijk.
Snapte je echt niet wat ik bedoelde?
Andre NI [8] reageerde op deze reactie.
@Marnix [4]:
@pcrs [7]:
Dat van die dobbelstenen had ik eigenlijk niet op het oog – niet dat ik daar bij stil had gestaan maar als ik het goed heb dan benadert de som van de resultaten van het gooien van x stenen tegelijk steeds meer een normale verdeling naarmate x richting oneindig gaat. Maar als je in dit voorbeeld de volgende keer dezelfde stenen wéér gooit, en je verwacht dat je niet 10 keer zes gooit omdat dat de vorige keer ook is gebeurd, dan heb je volgens mij wel een gamblers fallacy te pakken. Ik hoor het graag als ik er naast zit.
Waar ik naar zat te staren, was de uitspraak dat de gemiddelde landing waarschijnlijker is dan een goede of slechte landing: “De trainer had niet door dat ook zonder enige actie van hem een slechte landing waarschijnlijk door een betere gevolgd wordt en een goede landing door een slechtere.” In de eerste plaats is het mijn overtuiging dat opeenvolgende landingen niet per se onafhankelijk zijn omdat een landing wel degelijk onbewuste gevolgen voor volgende landingen heeft. Da’s anders dan het gooien met een of meerdere dobbelstenen achter elkaar onder dezelfde condities. In de tweede plaats, onafhankelijk daarvan, en de kwalificatie van “goed”, “slecht” en “gemiddeld” in het midden latend, kan ik mij niet voorstellen dat de Opperdienaar de toekomst kan voorspellen betreffende een volgende landing vooraf als zijnde slechter of beter dan de vorige. Je zou misschien hoogstens wat kunnen zeggen over de statistieken van een voldoende grote sample-size van landingen en daar een of andere normale verdeling in kunnen ondekken; maar de volgorde waarin dat gebeurt lijkt me min of meer random.
Kortom: een gemiddelde landing is wellicht waarschijnlijker dan een goede of slechte landing over een voldoende grote sample size maar de volgorde waarin dat gebeurt is niet van te voren te voorspellen. Gambler’s fallacy of misschien wel post hoc.
Roept u maar.
pcrs [9] reageerde op deze reactie.
@Andre NI [8]:
“Maar als je in dit voorbeeld de volgende keer dezelfde stenen wéér gooit, en je verwacht dat je niet 10 keer zes gooit omdat dat de vorige keer ook is gebeurd, dan heb je volgens mij wel een gamblers fallacy te pakken.”
Die zin snap ik niet helemaal, maar als je denkt dat je vorige worp gevolgen heeft voor de volgende, heb je de gamblers fallacy te pakken.
Dat volgende is natuurlijk juist, de Opperdienaar kan alleen de verwachtingswaarde van de volgende landing geven. De statistische verwachting van een landing is niet gelijk aan de vorige landing, maar moet gecorrigeerd worden voor de gemiddelde landing.
De schrijver van het boek waarin dit uitvoerig behandeld werd en waar ik dat van heb, merkte op dat mensen in situaties waarbij mensen iets voor het eerst doen, veel te vaak er van uit gaan dat als iemand ergens een goede score in heeft, dat dit zijn vaardigheid is. Ze geven toeval (kleine dingetjes als een windvlaag op een verkeerd moment) een veel te kleine rol.
Dus iemand die toevallig een goede hole in one slaat bij een golfcursus, wordt bijna altijd overschat bij zijn volgende slag en iemand die er een bende van maakt, wordt onderschat.
Hij noemde ook de performance van CEO’s hierbij. De sample size is heel klein (de man heeft misschien bij drie bedrijven gewerkt en als hij ergens succesvol is, wordt dit success te snel aan de man zelf gewijd en niet aan dat het bedrijf toevallig een goed produkt had.
Als je dus gokt dat een CEO die bij een succesvol bedrijf zat, weggaat naar een ander bedrijf een mislukking wordt en andersom, heeft deze weddenschap een positieve verwachtingswaarde. Dit omdat je tegenstanders oha de invloed van de CEO te groot achten.
Niet omdat hij arrogant geworden is en het bij het volgende bedrijf verklooit, maar gewoon omdat een gemiddelde performance te verwachten is en je tegenstanders in de weddenschap waarschijnlijk onterecht denken dat hij de messias is.
Andre NI [10] reageerde op deze reactie.
@pcrs [9]:
” Ze geven toeval (kleine dingetjes als een windvlaag op een verkeerd moment) een veel te kleine rol.”
Dat denk ik ook. Mensen zoeken naar patronen in informatie om een houvast te hebben – en zien vaak patronen die er niet zijn.
pcrs [11] reageerde op deze reactie.
@Andre NI [10]: Inderdaad, komt denk ik ook door confirmation bias, dus als een mening eenmaal is genesteld, wordt nieuwe informatie die daar in past enorm versterkt, maar nieuwe informatie die daar strijdig mee is, wordt eenvoudig weggewuifd. (daarom is het ook belangrijk de slaven jong te enten met ideeen)
Dat is denk ik ook een reden dat de boodschap:’de roverheid is er om je uit te buiten’, vaak niet in de al ingezette trend past bij onderdanen, die luidt: de roverheid is er om mij te beschermen van rovers.
Men is naarstig op zoek naar bevestiging van een idee fix.
Comments are closed.