Om de JSF problematiek in het juiste licht te zien behandel ik enige aanschaftrajecten van vliegtuigen uit het verleden. Dit is niet zozeer een libertarische serie maar meer een serie over corporatisme, en hoe een overheid met complexe aanschaftrajecten om weet te gaan. Maar al te vaak speelde industrie politiek een net zo grote rol als de militaire vereisten. Bij JSF zien we deze spagaat trouwens nog steeds terugkomen.
De F5 is een verhaal van stroeve samenwerking met de Belgen, een fabrikant die op zijn strepen ging staan, en een NL staat die de fabrikant tegen een licentiehouder uitspeelde om uiteindelijk veel geld te besparen.
De NL staat had gehoopt begin jaren 60 in totaal 200 Starfighters te kunnen aanschaffen. Helaas is dit niet gelukt, de hoop dat de VS ons 100 toestellen om niet zouden leveren bleek ijdel. Dit betekende dat de F84 nog enige tijd in de lucht gehouden diende te worden. Eind jaren 60 zou deze echter zo verouderd zijn dat deze vervangen moest worden. Een aanschaf traject werd met de Belgen opgestart en de voorkeursoptie was de Northrop F5Â
Onderhandelingen leken voorspoedig te verlopen en offertes geldig tot en met 31 juli 1966 werden verkregen. Er was een offerte indien het toestel in de VS werd geproduceerd, en een offerte voor bouw in licentie. De Belgen konden door interne verdeeldheid niet tijdig beslissen en een verzoek werd ingediend de offertes te verlengen tot eind 1966. De licentiebouw overeenkomst werd verlengd, over de VS productie offerte werd niet gesproken. Fokker overspeelde haar hand toen ze een offerte indiende op 28 december 1966 voor de licentiebouw en op 29 december viel het besluit om tot aanschaf van de complete toestellen over te gaan. Northrop deelde mee dat de offerte daarvan intussen was verlopen en dat de prijs af fabriek in de VS 11 procent hoger zou zijn.
Nu kwam een mooi moment in de onderhandelingen. De NL delegatie richtte zich op een Canadese licentie bouwer van de F5. En vroeg of deze het toestel kon leveren voor een prijs minder dan het beschikbare budget groot 601 mln gulden. Northrop sputterde uiteraard tegen maar politieke druk zegevierde en de luchtmacht had een toestel aangeschaft binnen het beschikbare budget, de binnenlandse industrie pas op de plaats laten maken en daarnaast toch nog de nodige compensatie orders binnen gesleept. Het is dus soms toch mogelijk gebleken een complex inkooptraject tot een goed einde te brengen. De overheid faalt dus niet altijd maar (heel belangrijk om in het oog te houden) is wel altijd immoreel. Jammer dat we deze lessen intussen vergeten lijken te zijn nu we de JSF aanschaffen.
Eind goed al goed? Eigenlijk wel. De Belgen deden hieruit inspiratie op en wisten een forse korting op de Mirage 5, zie foto hieronder, te bedingen.
