En, bent u ook een van de Names?

Zomaar een bericht in de media vandaag: ‘we’ geven per jaar meer dan € 5.535 per hoofd van de bevolking uit aan zorg. Let wel: per hoofd van de bevolking. Omdat circa de helft van de bevolking betaald werk heeft, is dat dus € 11.070 per werkende. En de groei is er nog lang niet uit: van 2011 op 2012 stegen de uitgaven met 3,7%.

De politici weten zich bijna geen raad met de deze ontwikkeling. In het verleden kon de uitgavenstijging nog makkelijk worden gemaskeerd doordat de economie groeide. Hierdoor merkte niemand dat de welvaartsgroei op ging aan collectieve uitgaven. Politici maakten daarvan handig gebruik: niemand gaat er in koopkracht op achteruit, heette het iedere Prinsjesdag weer. In gewoon Nederlands: we hebben de zaak niet onder controle en daarom wordt u ook komend jaar weer op een budget gezet.

Nu de economie niet meer wil groeien – ook het kunstmatig laag houden van de rente werkt niet meer – is dit spel uit. De stijging van de kosten van de zorg moet nu uit het bestaande inkomen komen, en dat is een onpopulaire boodschap.

In zo’n situatie vallen politici terug op alternatieven. Een zo’n alternatief is de pijn over een zo groot mogelijke groep mensen verdelen, zodat iedereen maar een beetje pijn heeft (en die pijn ook weer snel vergeten is). Het spreiden van de pijn in de tijd is ook een voorbeeld uit deze categorie. Bijvoorbeeld door het eigen risico beetje bij beetje te verhogen en het verstrekkingenpakket stap voor stap te versoberen. Dat heet salamitactiek, omdat het neerkomt op het plakje voor plakje afsnijden van een worst, totdat er niets meer van over is.

Een andere – veel toegepaste – uitweg is om een minderheid zwaarder te belasten. In een politiek stelsel dat is gebaseerd op massademocratie is dat een relatief veilige keuze: je kunt beter een minderheid van je vervreemden dan een meerderheid.

Voorbeelden van deze benadering zijn het verhogen van het maximum inkomen waarover premies zorgverzekeringswet mogen worden geheven (dat was € 33.427 in 2011, en is inmiddels € 50.853 in 2013) en de verhoging van de grondslag voor de eigen bijdrage voor verblijf in zorginstellingen die met ingang van 2013 is ingevoerd. Dit laatste komt erop neer dat een verpleegde persoon voor de berekening van de eigen bijdrage maar liefst 12% rendement over het box 3 vermogen mee moet tellen bij bepalen van het inkomen waarover die eigen bijdrage wordt berekend. Maar wie maakt zo’n rendement in deze tijden? Niemand toch? Pensioenfondsen rekenen traditioneel met een rekenrente van 4%, en daarvan zeggen deskundigen dat het in de huidige economische situatie onrealistisch (lees: te hoog) is. Kortom, de nieuwe regels voor de berekening van de eigen bijdrage komen neer op verplichte vermogensintering.

Omdat zorg een verzekeringskarakter heeft is het interessant om eens een vergelijking te maken met de verzekeringswereld buiten de sfeer van de collectieve goederen. Neem bijvoorbeeld een verzekeraar als Lloyd’s of London. Als iemand bij Lloyd’s een risico ter verzekering aanbiedt en Lloyd’s accepteert dat, dan wordt dat risico ondergebracht bij een zogenaamd syndicaat. Dat syndicaat bestaat uit een groep personen (en/of ondernemingen) die het verzekerde risico dragen en de premie ontvangen. Als het verzekerde risico zich manifesteert wordt de schade gedragen door het syndicaat. De leden van het syndicaat moeten dan de middelen ophoesten om de verzekerde schadeloos te stellen. Zo’n lid heet binnen Lloyd’s een ‘Name’. Onder de Names bevinden zich traditioneel veel vermogende particulieren die door garant te staan voor verzekerde risico’s extra rendement op hun vermogen proberen te maken. Zolang het verzekerde risico zich niet manifesteert gaat dat makkelijk. Ieder jaar krijgt de Name een vergoeding voor het gelopen risico. Gaat het echter mis, dan beroept Lloyd’s zich op de garantstelling die de Name heeft afgegeven. Omdat de Names met hun hele vermogen aansprakelijk zijn, moeten zij in het ergste geval hun hele bezit verkopen. Tot en met de spreekwoordelijke manchetknopen, zoals de uitdrukking luidt.

In de jaren tachtig kwam Lloyd’s in opspraak doordat bleek dat Names waren geworven voor syndicaten waar slechte risico’s in zaten, zonder dat die Names daarover behoorlijk waren ingelicht. Het ging daarbij met namee om syndicaten die asbest- en milieuclaims verzekerden. Een aantal Names voelde zich bedrogen en weigerde te betalen toen Lloyds aanklopte om de garantstelling te verzilveren.

Een soortgelijke ontwikkeling zien we nu met de kosten van verzorgingsstaat, met name het risico van langdurige of chronische ziekte. Wie vermogen heeft – of gewoon een behoorlijk inkomen – is zonder het te weten tot ‘Name’ gepromoveerd. Niet van Lloyd’s of London, maar van het syndicaat Zorg in Nederland. Als verzekerde betaalt de Name premie voor het verzekerde risico. Als het verzekerde risico zich manifesteert wordt de Name aangesproken via de eigen bijdrage. De Names van het syndicaat Zorg in Nederland krijgen dus twee keer de rekening: eerst premie betalen voor een verzekering, vervolgens ook aansprakelijk zijn met je vermogen als het risico zich manifesteert. Niet echt een positie waarvoor een Name zou kiezen. En status ontleen je er ook al niet aan.

Gezien de ontwikkeling van de zorguitgaven en de verhouding tussen werkenden en niet-werkenden, is het te voorzien dat de verzwaring van de verplichte vermogensintering niet de laatste maatregel zal zijn, maar slechts een enkel plakje van de salamiworst.

Wie een goed inkomen heeft en/of vermogen, doet er goed aan om van syndicaat te wisselen, zolang het nog kan.

Paul Verhaegh