Belastingherziening – alweer

Eerder deze week werd fiscaal Nederland verrast met het rapport van de Commissie Inkomstenbelasting en toeslagen, ook wel de Commissie Van Dijkhuizen genoemd (naar haar voorzitter).

Voor fiscalisten is het rapport (128 pagina’s) verplichte kost. Als fiscalist leef je nu eenmaal in staat van permanente herscholing. Er zijn weinig andere rechtsgebieden waar verandering de enige constante is, met uitzondering misschien van het sociale zekerheidsrecht en het vreemdelingenrecht. Niet toevallig hebben deze rechtsgebieden met elkaar gemeen dat ze in hoge mate instrumenteel zijn.

De bedoeling van de hervorming is dat er nog maar twee tariefschijven zijn: een van 37% en een van 49%. De tweede schijf begint dan bij een inkomen vanaf € 62.500. Verder worden alle toeslagen afgeschaft en vervangen door een huishoudentoeslag. Deze toeslag wordt minder naarmate het inkomen stijgt.

De voorgestelde tarieven zijn lager dan de huidige (37% t/m € 19.645, daarboven 42% en 52% bij een inkomen vanaf € 55.991) zodat er per saldo een belastingverlaging optreedt. Verder stelt de Commissie voor om het fictief rendement op het vermogen in box 3 (nu 4%) te verlagen tot bijvoorbeeld 3% of 2,5%. Ook in box 3 van de inkomstenbelasting gaat de druk dus omlaag.

Een BTW-verhoging fungeert als smeerolie voor de herziening. Ook gaan de huren extra omhoog zodat de overheid meer verhuurdersheffing kan innen. Hierdoor kan de herziening van de inkomstenbelasting worden ingevoerd zonder dat de druk van de inkomstenbelasting sec omhoog gaat, althans voor de meeste groepen.

In de media is een verhoging van de BTW met 2%-punten genoemd, maar dit percentage is in het rapport nergens te vinden. Uitgaande van de geraamde opbrengsten van de BTW-verhoging die in het rapport staat is een verhoging met 2%-punten minimaal vereist om de geraamde opbrengst te bereiken. Het resultaat is dat de voorstellen van de Commissie Van Dijkhuizen in hun totaliteit budgettair neutraal uitpakken. Dat is natuurlijk een gegeven op macroniveau. Voor wie in Nederland verdient en in een ander land consumeert, neemt de belastingdruk per saldo af, omdat zo iemand geen last heeft van de BTW-verhoging.

Tot zover geen echt opzienbarende wijzigingen. De voorstellen passen in het stramien van eerdere belastingherzieningen. Ook bij de herziening van 2001 (invoering van het ‘Belastingstelsel voor de 21e eeuw’) ging de BTW ophoog, toen van 17,5% naar 19%. Meer informatie over de geschiedenis van de BTW is hier te vinden.

Wat wel nieuw is, zijn de plannen voor ondernemers die hun onderneming in de vorm van een B.V. (of een andere aandelenvennootschap zoals een N.V. of Ltd.) drijven. We praten dan over box 2 van de inkomstenbelasting.

Het aardige in box 2 is dat je tot op zekere hoogte winstneming uit kunt stellen, iets wat iemand met een eenmanszaak (box 1) niet kan. In een eenmanszaak geniet je de hele winst als inkomen in het jaar dat je die hebt gemaakt.

In een B.V. wordt vennootschapsbelasting geheven over de winst en bij het uitkeren van dividend aan de aandeelhouder nog een keer belasting in box 2. Bij een winst van 100 bijvoorbeeld, gaat er 20 vennootschapsbelasting af (tarief 20% t/m een winst van € 200.000 euro). Over de nettowinst van 80 wordt 25% inkomstenbelasting in box 2 geheven, zodat er voor de aandeelhouder 60 overblijft. De integrale druk op winstinkomen dat wordt gerealiseerd middels een B.V. is dus 40%. Het uitkeren van dividend is echter niet verplicht, zodat het box 2 deel van de belasting praktisch onbeperkt kan worden uitgesteld.

Dat laatste wil de Commissie Van Dijkhuizen veranderen. De ondernemers in box 2 moeten voortaan een voorheffing gaan betalen op onuitgekeerde winsten in hun B.V. De maatregel is specifiek bedoeld om emigratie van box 2 ondernemers tegen te gaan. Immers, wie met zijn B.V. emigreert hoeft nu aan de grens niet meteen af te rekenen over de opgebouwde winstreserve (‘speklaag’) in de B.V. Deze ‘speklaag’ is zichtbaar in de waarde van de aandelen van die B.V. De fiscus legt daarom bij vertrek uit Nederland een conserverende aanslag op voor de ongerealiseerde waardestijging van de aandelen in de B.V. Deze aanslag vervalt tien jaar na vertrek, tenzij de ondernemer zijn aandelen binnen die termijn verkoopt. Een emigrerende aandeelhouder die tien jaar kan wachten met de verkoop van de aandelen, is dus bevrijd van het box 2 deel van de heffing.

Door de voorgestelde heffing op het aandelenbezit haalt de fiscus box 2 inkomsten naar voren. De maatregel is daarmee een voorbeeld van het stap voor stap optrekken van een fiscale versie van de Berlijnse muur rond Nederland. De gemeenschappelijke markt – en de vestigingsvrijheid die daarmee onstaan is – leidt paradoxaal genoeg tot een toenemend nationalisme in het belastingrecht.

Ook voor ondernemers die geen plannen hebben om te vertrekken uit Nederland is de maatregel nadelig, want die worden min of meer gedwongen om winsten uit te gaan keren uit hun B.V. Anders moeten zij immers de voorheffing in box 2 uit hun arbeidsinkomen of hun spaargeld voorschieten.

Voor de ondernemer met een B.V. is dit niet het enige slechte nieuws. Eind jaren negentig heeft de fiscale wetgever al het verplicht salaris ingevoerd voor ondernemers met een B.V. Het doel van de maatregel was om te zorgen dat ondernemers met een B.V. de premies volksverzekeringen (met name de premies AOW en AWBZ) niet konden ontwijken door geen inkomen te nemen uit hun B.V. In de rechtspraak is vervolgens geoordeeld dat een een directeur-aandeelhouder (dga) niet kan volstaan met het opnemen van alleen maar het verplichte minimale salaris. In principe moet eerst worden bepaald wat een zakelijk salaris is. De bewijslast daarvan ligt bij de fiscus. Vervolgens moet de dga tenminste 70% van dat zakelijke salaris genieten. De Commissie Van Dijkhuizen stelt nu voor om dat percentage te verhogen naar 90%. Ook hier zien we dus weer het streven naar het naar voren halen van belastinginkomsten.

De Commissie geeft in haar rapport nog een paar suggesties voor maatregelen die voortbouwen op de reeds genoemde. Zo zou er een verplichting in de wet kunnen komen om bij staking van de onderneming door de B.V. af te rekenen in box 2, ook als de aandelen niet worden verkocht. Ook zou er een verplichting kunnen komen om langdurig overtollig kapitaal dat niet ten dienste staat van de onderneming van de B.V., uit de B.V. te halen.

Voor de klassieke ondernemer die – per definitie – de zaken graag in eigen hand houdt gaat de lol van het ondernemen er zo wel af. Als er winst is, is het genieten daarvan verplicht, zodat er flink geheven kan worden. Gaat het mis met de firma, dan is er reputatieverlies en de dreiging van bestuurlijke aansprakelijkheid. De ondernemer is overal goed voor: scheppen van banen, het realiseren van ‘maatschappelijke’ (lees: collectivistische) doelen en het fungeren als melkkoe, maar voor eigenzinnigheid is geen plaats meer. Terwijl eigenzinnigheid de oorsprong en voorstuwende kracht van menige onderneming is.

De trend die uit het rapport van de Commissie Van Dijkhuizen spreekt is duidelijk: minder vrijheid en eerder betalen. Voor ondernemers is het de vraag of het aandeelhouderschap nog wel loont. Je kunt net zo goed de aandelen overdoen aan een in het buitenland gevestigde, niet-moeiende aandeelhouder (bijvoorbeeld een trust) en de winst van de B.V. genieten in de vorm van salaris. Dan is de belastingdruk misschien wel hoger, maar dat compenseer je met een hoger brutosalaris. En het ondernemingsrisico is niet langer voor jouw rekening. Misschien kan de B.V. de kosten van een hoger salaris wel doorberekenen aan de afnemers. Zeker voor ondernemers die de overheid als klant hebben moet dat niet al te moeilijk zijn, want daar weten ze toch niet wat de prijs van het beleid is.

Paul Verhaegh