Dit is het derde en voorlopig laatste artikel over de vraag in hoeverre cultuur bepalend is voor de economische vooruitgang. Ik heb hier nog niet alle antwoorden, deels ook omdat het debat niet gevoerd wordt. Het is tijd om de DDR en Noord Korea te behandelen. Het is interessant te zien hoe 1 cultuur in 2 landen werd opgedeeld. Als er sprake is van cultureel determinisme dan moet deze opdeling weinig effect hebben op de economische ontwikkeling. Oost Duitsland zou niet veel minder welvarend moeten zijn geweest als West Duitsland. En Zuid Korea zou economisch in de pas moeten lopen met Noord Korea.
Wat we in de praktijk zagen is dat de economische progressie zowel in de DDR als in Noord Korea is stilgevallen. Zuid Korea, een land dat totaal vernietigd uit de Koreaanse oorlog kwam, en een welvaartsniveau van Ghana had, heeft zijn welvaart verdertigvoudigd. Noord Korea niet. Dit zou betekenen dat cultureel determinisme dood verklaard kan worden. Een westerse of Japanse / Koreaanse culturele achtergrond zijn dus geen garantie voor economische progressie. Argentinie is ook een geval van een bevolking met een overwegend westerse achtergrond waar de economische progressie na grote successen in het begin van de twintigste eeuw tot stilstand is gekomen.
Tijd dus om het model te verfijnen. De westerse cultuur bestaat uit een aantal verworvenheden waaronder een tamelijk hoge mate van vrije meningsuiting en kapitalisme. Op het moment dat vrijheid wegvalt zien we inderdaad dat de economie instort. Kapitalisme en vrijheid van meningsuiting verdwenen in de DDR en in Noord Korea. Een kenmerk van met name de westerse cultuur is dat deze niet statisch is. Door elementen weg te halen ontstaat een nieuwe cultuur, bijvoorbeeld een communistische. De gedeelde culturele achtergrond is nog steeds grotendeels daar. Het lijkt er dus op dat cultureel determinisme niet geldig is.
Een voorzichtige conclusie is dat elementen van de Joods – Christelijke – Humanistische cultuur als economische en politieke vrijheid een grote invloed hebben op de welvaart. Dit wordt ook aannemelijk gemaakt door de onderzoeken van het Fraser Instituut. Met name Aziatische landen hebben de economische vrijheid en het kapitalisme omarmd, en dit heeft hun grote vooruitgang gebracht.
Gezien de afwijkende godsdiensten in Azie, en het feit dat men daar toch grote economische vooruitgang boekt, lijkt het me dat geloof geen doorslaggevende factor. Culturen die gebaseerd zijn op dwang en achterhaalde begrippen als nomadisme, zullen het lastig vinden om zich verder economisch te ontwikkelen.
We moeten zeker niet vergeten dat het individu de basis is van de samenleving. Ieder individu kan op een gegeven moment de banden met zijn achtergrond doorsnijden en keuzes maken. Er zijn rijke Afro Amerikaanse zakenlieden, en er is white trailer trash. Dat je een bepaalde culturele achtergrond hebt zegt maar weinig. Je kan die elementen in je leven inbouwen die je wenst. Zelf analyseer ik mijn bestaan van tijd tot tijd en besluit dan dat het tijd is voor een koersverandering in mijn leven. En vaak lukt het me die koersverandering te realiseren. Ik ben wel gevormd door mijn culturele achtergrond maar dat wil niet zeggen dat ik daar altijd gehoor aan hoef te geven.
Redenen dat Afrika achterblijft kunnen zijn een onvoldoende vrijheid en de afwezigheid van de voor kapitalisme noodzakelijke rechtstaat die eigendom garandeert. Daarnaast is een nadruk op tribalisme vaak niet bevorderlijk voor economische ontwikkeling. Voor de Afro Amerikaan in de VS lijkt een deel van het antwoord gelegen te zijn in de bereidheid scholing af te ronden. Economisch succes is nog vooral een individuele keuze.
Daarnaast kan een land of een volk zijn cultuur aanpassen. Als dit gebeurt en het effect is toenemende vrijheid dan neemt de welvaart toe. Let wel, ik zeg dat een land de cultuur kan aanpassen en dat betekent dus dat zowel een individu als een volk het heft in eigen hand kunnen nemen. Zowel op individueel niveau als op cultureel niveau. De cultuur kan beperkingen opleggen aan de economische ontwikkeling en de cultuur kan juist goed passen bij de eisen die op een bepaald moment gesteld worden om een succesvolle economische positie te verkrijgen. Negatieve effecten op de welvaart zijn echter mogelijk en kunnen onderdeel zijn van de cultuur. Aanpassingsvermgen is belangrijk. Godsdienstige achtergrond is minder belangrijk of wellicht zelfs irrelevant. De cultuur is een mede bepalende factor maar niet de vooraf vastgelegde beslissende factor. Economisch succesvolle culturen kunnen een voorbeeld zijn voor minder succesvolle culturen. Derhalve heeft de analyse van een cultuur voor de lange termijn economische ontwikkeling zijn nut, echter is het wel zo dat factoren als vrijheid en zekerheid van eigendom belangrijker zijn.
