Foute onderwerpen. Cultureel determinisme, de Joden

Tijd om een elders doodgezwegen onderwerp op Vrijspreker te behandelen. Cultureel determinisme, en dan vooral gezien vanuit economisch perspectief. In hoeverre zijn welvaart en economische voorspoed cultureel bepaald? Is de Europese en Noord Amerikaanse economische dominantie door culturele waardes te verklaren? Vandaag bekijk ik in hoeverre het determinisme bij de Joden een bepalende factor lijkt te zijn. In verhouding tot buurvolkeren en zigeuners.

Hoe zit het met de Joden, zigeuners en de Arabieren? Waar Arabieren slechts recent rijk geworden zijn door olie zijn de Joden al eeuwenlang de handelaren, bankiers en wetenschappers van de wereld. De Joodse cultuur lijkt dus samen te gaan met voorspoed en ontwikkeling. De vraag die we hier moeten stellen is wat de oorzaak is en wat het gevolg.

De vaderlandloze Joden zijn in Europa eeuwenlang door omstandigheden gedwongen zich op wetenschap, handel en bankieren te richten om geld te verdienen. Dit zijn activiteiten die veel waarde toevoegen en die de Joden geen windeieren hebben gelegd. Er waren overigens met name in centraal Europa trouwens ook veel arme Joden. Er is echter een groep Joden die een boeren bestaan konden opbouwen. Dit zijn de Ethiopische Joden. Deze missen de wetenschappelijke en handelsachtergrond en de welvaart die we zijn gaan associeren met het Jodendom. De stelling dat de cultuur van de Joden hun voorspoed heeft gebracht gaat dus niet altijd op, de omstandigheden in Europa waren anders dan die in Afrika en dat zorgde ervoor dat de Joodse cultuur niet per definitie altijd rijke wetenschappers en handelaren zal voortbrengen. Cultureel determinisme komt hier op 0-1 achterstand.

De andere vaderlandsloze bevolkingsgroep in Europa, de zigeuners, hebben een ander ontwikkelingspad gevolgd en wisten niet door te stoten tot de economische of wetenschappelijke top. Ze behoren thans tot de armste Europeanen. De zigeuners hebben de weg van de Joden in Europa niet bewandeld. De culturele achtergrond van de Joden lijkt vanuit dit perspectief toch wel een factor van belang. Cultureel determinisme verovert een punt terug en het staat 1-1.

Aan een gelijk spel hebben we niet zoveel dus is het tijd om het model te verfijnen. De Joodse cultuur is divers. De traditionele Joden die zich richten op religieuze studie en grote gezinnen hebben een heel andere cultuur dan de modernere Joden. We zien dat een nadere analyse cultureel determinisme niet uitsluit. Door omstandigheden gedwongen heeft een deel van het Jodendom gekozen voor een economische specialisatie richting wetenschappers, handelaren en financiers. Er is door deze verandering een nieuwe rijke cultuur en samenleving ontstaan.

De wereld verandert, en een volk als de zigeuners dat moeite heeft afscheid te nemen van de nomaden cultuur heeft het lastig in de hedendaagse wereld. De Joodse cultuur stond kennelijk voldoende flexibiliteit toe om zich aan de veranderende omstandigheden aan te passen.

Het lijkt erop dat de cultuur grote invloed kan hebben op de welvaart van een samenleving maar het lijkt er ook op dat nuanceringen nodig zijn. De algemene Joods – Christelijke – humanistische cultuur met een gemeenschappelijke europese waarden achtergrond is te ruim gedefinieerd. Binnen het Jodendom zijn al grote verschillen. En culturele aanpassing lijkt mogelijk. Daarom volgende week de gedeelde landen Duitsland en Korea en de overige invloeden.