Overkill

De wetgever stapelt maatregel op maatregel, bevoegheid op bevoegdheid en boete op boete. Het heeft er alles van dat de wetgever de maat totaal uit het oog verloren heeft. Maar de kruik gaat zolang te water totdat ze barst.

In het belastingplan voor 2014 wordt een nieuwe strafbepaling voorgesteld. Deze bepaling ziet op het niet betalen van belastingen die op aangifte moeten worden afgedragen.

De tekst van het voorgestelde nieuwe artikel 69a Algemene wet inzake rijksbelastingen is als volgt:
1. Degene die opzettelijk de belasting welke op aangifte moet worden voldaan of afgedragen niet, gedeeltelijk niet, dan wel niet binnen de in de belastingwet gestelde termijn betaalt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie of, indien dit bedrag hoger is, ten hoogste eenmaal het bedrag van de te weinig betaalde belasting.

Ter toelichting: een boete van de vijfde categorie is maximaal € 78.000. Aangiftebelastingen zijn belastingen waarvoor je geen aanslag krijgt en die je (dus) uit eigen beweging af moet dragen. De bekendste voorbeelden van aangiftebelastingen zijn de loonheffing en de omzetbelasting.

Wat is er mis mee, denkt menige lezer misschien. Wie de overheid in strijd met de wet belastingen onthoudt, moet daarop toch aangesproken kunnen worden?

Feit is echter dat er al tal van sancties zijn als aangiftebelastingen niet of niet tijdig of niet juist worden aangegeven en/of afgedragen.

De Belastingdienst kan bijvoorbeeld bestuurlijke boetes opleggen. De aangiftebelastingen kennen boetes voor het niet tijdig aangeven, het niet volledig aangeven (lees: een te laag bedrag aangeven), het niet afdragen van de aangegeven belasting, het niet tijdig afdragen van de aangegeven belasting of het niet volledig afdragen van het aangegeen bedrag. Als er daarbij sprake is van opzet, bedraagt de fiscale boete als snel 50% van het verschuldigde belastingbedrag.

Als de fiscus aan moet manen, worden daarvoor kosten berekend:

Voor het verzenden van een aanmaning tot betaling is verschuldigd € 7 bij een gevorderde som tot € 454 en € 15 bij een gevorderde som van € 454 of meer. (Art. 2 Kostenwet invordering rijksbelastingen.)

Komt het tot de betekening van een dwangbevel, dan worden ook daarvoor kosten in rekening gebracht:

Voor het betekenen van een dwangbevel met bevel tot betaling is verschuldigd € 38 verhoogd met € 3 van elk geheel bedrag van € 45 waarmee de gevorderde som € 45 te boven gaat, met dien verstande dat niet meer verschuldigd is dan € 11.393. (Art. 3 Kostenwet invordering rijksbelastingen.)

Bij een belastingbedrag van bijvoorbeeld € 7.500, bedragen de kosten van een dwangbevel € 533. Onder “gevorderde som” valt niet alleen de belasting, maar ook een eventueel opgelegde boete en de rente die over de belasting is berekend. De tijden dat een belastingdeurwaarder dwangbevelen altijd hoogstpersoonlijk kwam betekenen (zo heet dat) aan de belastingschuldenaar liggen overigens al weer jaren achter ons. Tegenwoordig wordt een dwangbevel meestal gewoon per post verstuurd.

Uiteraard berekent de Belastingdienst ook rente over de openstaande belastingschuld. Het is dus steevast kassa voor de overheid als een belastingplichtige niet meewerkt, zelfs als er geen sprake is van opzet.

Daar komt dus nu een strafbepaling bij. Je kunt de gevangenis ingaan als je af te dragen belasting opzettelijk niet betaalt. Opzet is in het strafrecht overigens een ruim begrip. Iemand die zich dusdanig gedraagt dat hij of zij een kwade kans voor lief neemt dat een bepaald gevolg intreedt, heeft opzet volgens vaste jurisprudentie. Dat heet “voorwaardelijk opzet”.

Je vraagt je af waar de wetgever mee bezig is. Alsof bestaande bevoegdheden niet genoeg zijn. Zouden ze in het parlement bekend zijn met het fenomeen overkill? Kennelijk niet. Maar overkill werkt niet. Net zo goed als je maar een keer dood kunt gaan, kun je een onderneming maar een keer stuk maken (aangiftebelastingen worden typisch voornamelijk door ondernemers afgedragen). Al het meerdere voegt niets toe. Wel breekt het iets af: het vertrouwen tussen burger en overheid. Het sanctieregime wordt zo hard, dat het geen gezag (meer) kweekt, maar vooral angst aanjaagt. Angst leidt tot vluchten of tot agressie (de fight or flight-reflex). Omdat het gros van de belastingplichtigen zo een-twee-drie geen kant uit kan, mogen politici zich weleens afvragen wat ze aanrichten met dit soort wetgeving. Alsof er al niet onvrede genoeg is in het land, zowel onder afhankelijken als onder productieven. Is het onbenul, Oost-Indische doofheid, onverschilligheid of regelrechte minachting voor het volk dat het parlement zulke wetten denkt te moeten maken? Een ding weten we zeker: hier komt niet veel goeds van. The stage is being set, zouden de Engelsen zeggen. In het Nederlands zeggen we: de kruik gaat zo lang te water totdat ze barst.

Paul Verhaegh