Honest Common Sense (boekbespreking)

In september jl. kreeg ik het boek Honest Common Sense van Neil Lock toegestuurd. Neil Lock is een Engelse libertariër die ik al ken sinds mijn eerste libertarische conferentie in Leiden, in april 2004. In de zomer van datzelfde jaar bezochten Neil Lock en ik beiden de ISIL-conferentie in Nieuw-Zeeland. Na afloop van de conferentie heb ik samen met hem nog een aantal dagen over het Noordelijke eiland van Nieuw-Zeeland getourd. In de daaropvolgende jaren zagen we elkaar op bijna iedere libertarische conferentie: in Gummersbach, Praag, Berlijn en andere plaatsen.

Enfin, Neil Lock vertelde me jaren geleden al eens dat hij bezig was met het schrijven van een boek en dit jaar is zijn boek dan verschenen.

Het boek begint met een meer filosofische uiteenzetting, die vooral bedoeld is om de uitgangspunten van de auteur goed en helder neer te zetten.

De kern van het boek bestaat uit vier ankerpunten: Denken (epistomologie), Zijn (metafysica), Verbondenheid (politiek en ethiek) en Doen (economie). Centraal in zijn verhandeling staat het begrip eerlijkheid (“honesty”), dat hij definieert als: being true to your nature. In Nederland zouden we zeggen: wees wat je bent. Het begrip eerlijkheid werkt hij voor elk van de vier ankerpunten uit.

Het is vooral de helderheid van de auteur die verfrissend aandoet. Neil Lock heeft daarbij het onmiskenbare voordeel dat hij afkomstig is uit het Engelse taalgebied. De Engelse taal is nu eenmaal concreet, precies en blijft ten alle tijde dicht bij de realiteit. Wijdlopige beschouwingen over “das Wesen der Dinge” waar de Duitse filosofie om bekend staat, komen in de Engelstalige traditie niet voor, en bij Neil Lock dus ook niet. Het is allemaal helder en concreet. Misschien komt dat doordat de Engelse filosofische traditie altijd meer met Aristotoles heeft gehad dan met Plato, wiens metafoor van de grot een uitnodiging is tot speculeren, los van wat er in de wereld aan de hand is. Het feit dat Neil Lock is opgeleid in de exacte wetenschappen speelt hierbij uiteraard ook een rol.

Het probleem dat Niel Lock signaleert is dat de natiestaten zoals we die tegenwoordig kennen noch de menselijke gemeenschap, noch de beschaving dienen. De natiestaat zoals die zich sinds de Napoleontische tijd heeft ontwikkeld is een stap terug richting tribalisme.

De regressie die Neil Lock signaleert vertaalt zich op vier fronten: een kloof tussen wat de media ons vertellen en wat er werkelijk aan de hand is, een kloof tussen de manier waarop mensen zich in het alledaagse leven tegenover elkaar gedragen en het gedrag dat zij vertonen in de schijnwerper van politiek en media, een kloof tussen de beleden moraliteit (zoals de Bijbelse tien geboden) en het gemak waarmee het politieke establishment oorlogen start, willekeurig belastingen verhoogt en onwaarheden vertelt als dat goed uitkomt. Tot slot is er een kloof tussen het leven van gewone, productieve burgers die geacht worden de tering naar de nering te zetten en – wederom – de praktijken van het politieke establishment dat diezelfde productieve burgers als melkkoe gebruikt. Deze regressie is niet van vandaag of gisteren, maar is al meer dan een eeuw aan de gang. Sinds het geloof in vooruitgang (progressie) werd vertaald in “progressieve” politiek zit de menselijke geest (“human spirit”) in de verdrukking.

Niel Lock wil de menselijke spirit laten herleven. Dezelfde spirit die hij belichaamd ziet in het werk van twee personen die hij bewondert: John Locke, vanwege zijn politiek baanbrekende werk Two Treatises of Government, en Richard Feynman, vanwege zijn integriteit als wetenschapper.

Aan het eind van zijn boek trekt Neil Lock onder meer de conclusie dat een revolutie niet gewenst is, alleen al vanwege het geweld dat met revoluties gepaard pleegt te gaan. Evenmin ziet hij heil in het verwerven van macht via de stembus. Uitgaande van het gegeven dat er sprake is van een oorlog tussen beschaving (“Civilization”) en staatsmacht (“the state”) kiest hij voor educatie als middel tot verandering. De educatieve fase noemt hij de herleving (“Resurgence”). Het is niet moeilijk om hier een verwijzigng naar de Renaissance te zien. Zoals Thomas van Aquino de basis legde voor de Renaissance, zo is de basis voor de Resurgence al gelegd door Ayn Rand met haar filosofie van het Objectivisme en de daarin begrepen herwaardering van het werk van Aristotoles.

De educatie heeft als doel om mensen ervan bewust te maken dat het nastreven van ontwikkeling en beschaving belangrijker is dan loyaliteit aan een politieke gemeenschap of de natiestaat. Als dat eenmaal is gelukt is het tijd voor sociale transitie: de verwerping van de staatsmacht en het aan de kant zetten van de daarmee verbonden functionarissen. In Lock’s visie zien we een duidelijke parallel met de inzichten van de Canadese conservatieve schrijver en pundit Mark Steyn. Een van Steyn’s favoriete oneliners is: culture trumps politics. Met andere woorden: als je de cultuur eenmaal naar je hand hebt gezet, krijg je de politieke macht er gratis bij. Veel libertariërs zullen dat met Lock en Steyn eens zijn.

Het boek van Neil Lock is een welkome bijdrage aan het debat over de vraag op welke wijze we voort moeten bouwen op het fundament dat is gelegd door Ayn Rand c.s.

Paul Verhaegh

Het boek is via Amazon te bestellen.