De volksmilitie redt de monarchie (1918) tweede deel

In een vorig artikel introduceerde ik de in mijn ogen nogal klunzige poging tot staatsgreep van de heer Troelstra. Gewapende burgers hebben meegeholpen dit gevaar te bedwingen. Hoe dat in zijn werk ging kunt u in dit artikeltje lezen. Waarschuwing: de teneur van de aanhalingen is erg Vaderlandchlievend. Gezien de authenticiteit heb ik ze toch zo aangehaald.

De aanhaling aan het eind van het voorgaande artikel luidde: Daar vielen in de botsing met de kazernewacht reeds enkele slachtoffers van het revolutionair geweld. Gelukkig hebben zoo droeve gevolgen zich niet herhaald……Er dreigde gevaar voor burgeroorlog in Nederland en voor omverwerping van het wettig gezag. Het Nederlandsche volk stond voor de mogelijkheid van gebeurtenissen, als welke in Rusland de wereld hadden opgeschrikt en die er de omwenteling hadden ingeluid met een koelbloedigen moord op de Czarenfamilie en een waanzinnige vervolging van al wie uit godsdienstzin of staatkundig principe van de „dictatuur der minderheid” af keerig was. Tegen dat gevaar moest worden gesteld . . . een kracht van anti-revolutie-gezindheid.

Tot zover de aanhaling. Hoe hebben de vrijwilligers van de bijzondere landstorm dit risico afgewend? En waarom de vrijwillige landstorm oproepen? Er was enige twijfel aangaande de onvoorwaardelijke steun van het leger. Vervolg citaat:

Ampel overleg tusschen regeeringspersonen, volksvertegenwoordigers en particulieren,……leidde tot het besluit om aanstonds den Vrijwilligen Landstorm onder de wapenen te roepen. ,,In den nacht van Dinsdag 12 op Woensdag 13 November werd dit besluit genomen en deze mobilisatie verliep rustig en vlot. Woensdag 13 November waren des voormiddags te 10 uur van uit alle plaatsen, waar afdeelingen te wapen geroepen waren, berichten omtrent opkomst en bezetting van belangrijke punten aan de inspectie van den Land-storm binnengekomen”. Ook in de Residentie bleek de Vrijwillige Landstorm paraat. In den vroegen morgen van Woensdag ging de order „Opkomst met spoed” langs de huizen der vrijwilligers, en nog eer het morgenlicht daagde, hadden zij hun kwartieren in de Koninklijke stallen betrokken en in den Paleistuin een cordon van wachtposten rondom de woning van de Koningin geformeerd……

De poging om op deze wijze snel en spontaan de vorming van een noodweer van duizenden vrijwilligers te vormen slaagde boven verwachting en verrassend waren vaak de tooneelen, die getuigden van den vasten wil dezer mannen om geen revolutie te dulden. Zonder eenige bedenking trokken de meesten toch vaak pas sinds enkele dagen of weinige uren gedemobiliseerd — de militaire uniform weder aan…..

De Limburgsche Vrijwilligers boden zich bij honderdtallen aan en werden naar Rotterdam gedirigeerd. Reeds des Donderdags voormiddags om half 12 stoomde de eerste exprestrein met Friesche Vrijwilligers het Haagsche station binnen. En nu volgde regelmatig trein op trein, zoodat reeds des Zaterdags, den dag vóór dien waarop het congres der Sociaal-Democratische Arbeiders-Partij zou beraadslagen over de vorming van- arbeiders- en soldatenraden, in het centrum des lands ter beschikking der Regeering stonden een 3 à 4000-tal regeeringsgetrouwe jonge mannen gereed

En zo eindigde de revolutie nog voor die begonnen was. Waren de toenmalige heersers verstandiger dan de huidige? Ik weet het niet. Het rode gevaar werd wellicht als groter beschouwd dan het risico van het bewapenen van de gegoede burgerij. Wat wel moet worden opgemerkt is dat er toen ook gewapende burgerwachten waren.

Laat ik afsluiten met deze gedachte: moeten burgers een staat vertrouwen die op haar beurt geen gewapende burgerij vertrouwt?

Het recht op zelfverdediging is een mensenrecht. Het ontnemen van middelen tot zelfverdediging (in ons landje is zelfs pepperspray verboden….) is in de praktijk een ontkenning van de integriteit van het lichaam. Want effectieve bescherming van lijf en leden wordt de bevolking onthouden. Hiermee geldt letterlijk het recht van de sterkste. Of de wil van de crimineel die zich niets aan wapenwetgeving laat liggen. Gezien deze feiten en de lage opsporingspercentages bij de zwaardere criminaliteit is het hoog tijd om weer na te denken over burgerwachten en milities. De geschiedenis van ons land bewijst dat deze keuze zelfs goed voor de machthebbers kan uitpakken. Zolang als de regering de belangen van de burgerij dient zal de burgerij niet aarzelen om de regering te beschermen, zo bewijst onze geschiedenis.

Als onderbouwing van dit artikel verschaf ik wederom enige scans van het jubileum boek der bijzondere vrijwillige landstorm. En geef ik het OCR resultaat van de interessantste pagina’s uit het jubileum boek van de bijzondere vrijwillige landstorm verschenen in 1924.

Zelfs bleef het niet bij deze parlementaire redevoeringen. Na een bijeenkomst van het Revolutionair Socialistisch Comité op den avond van 13 November te Amsterdam, waar de gemoederen waren opgezweept door opruiende redevoeringen van de heeren Wijnkoop, Kruijt, Domela Nieuwenhuis en mevrouw Roland Holst, trok een 4000-koppige menigte, door deze agitatoren geleid, op naar de Cavalerie-kazerne.

Daar vielen in de botsing met de kazernewacht reeds enkele slachtoffers van het revolutionair geweld. Gelukkig hebben zoo droeve gevolgen zich niet herhaald.

Deze gebeurtenissen zijn in eenigszins breede inleiding hier met opzet in de herinnering teruggeroepen, omdat de rechtsgrond voor het verweer tegen zoo heillooze plannen — in welk verweer de geboorteklok van het instituut van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm luidde — in de zooeven vermelde conclusie ligt.

Er dreigde gevaar voor burgeroorlog in Nederland en voor omverwerping van het wettig gezag. Het Nederlandsche volk stond voor de mogelijkheid van gebeurtenissen, als welke in Rusland de wereld hadden opgeschrikt en die er de omwenteling hadden ingeluid met een koelbloedigen moord op de Czarenfamilie en een waanzinnige vervolging van al wie uit godsdienstzin of staatkundig principe van de „dictatuur der minderheid” af keerig was. Tegen dat gevaar moest worden gesteld . . . een kracht van anti-revolutie-gezindheid. Niet om geweld te bedrijven, veel minder om geweld uit te lokken, maar om voor geweld te bewaren. Om door beveiliging van den Staat en zijn Souvereine de eerste poging tot geweld te verhinderen, te voorkomen.
Het zou te ver voeren, thans een omstandig verhaal te geven van alles, wat in die woelige dagen werd gedaan tot steun van het wettig gezag en ter bewaring van orde en rust in den lande. Volstaan worde met de vermelding van die maatregelen, welke rechtstreeks hebben geleid tot de vorming van het instituut van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm.

De reeds vermelde baldadigheid in den Harskamp en het beroep daarop gedaan, het daarop gevestigde vertrouwen van den revolutionairen leider maakten den twijfel begrijpelijk, of wel metterdaad en onvoorwaardelijk te rekenen was op den geest in het leger. Toch was het, begreep men, in deze omstandigheden noodzakelijk om op alle gebeurtenissen bedacht te zijn en te kunnen beschikken over een alleszins betrouwbare gewapende macht ter bewaking van wat vermoedelijk bij een losbarsting allereerst in gevaar zou komen. Ampel overleg tusschen regeeringspersonen, volksvertegenwoordigers en particulieren, die in de reeds ontstane verwarring het hoofd koel hielden en van oordeel waren, dat kalm maar snel optreden veel onheil zou kunnen voorkomen, leidde tot het besluit om aanstonds den Vrijwilligen Landstorm onder de wapenen te roepen. ,,In den nacht van Dinsdag 12 op Woensdag 13 November werd dit besluit genomen en deze mobilisatie verliep rustig en vlot. Woensdag 13 November waren des voormiddags te 10 uur van uit alle plaatsen, waar afdeelingen te wapen geroepen waren, berichten omtrent opkomst en bezetting van belangrijke punten aan de inspectie van den Land-storm binnengekomen”. Ook in de Residentie bleek de Vrijwillige Landstorm paraat. In den vroegen morgen van Woensdag ging de order „Opkomst met spoed” langs de huizen der vrijwilligers, en nog eer het morgenlicht daagde, hadden zij hun kwartieren in de Koninklijke stallen betrokken en in den Paleistuin een cordon van wachtposten rondom de woning van de Koningin geformeerd.

Zóó was dus binnen één etmaal, nadat in de Tweede Kamer de revolutionaire leuze „buiten de parlementaire orde en buiten den gewonen gang van zaken om” was aangeheven, het eerste middel tot afweer getroffen. Echter was er meer noodig, en de aanwezigheid, uit anderen hoofde, in den Haag van enkele invloedrijke personen uit de noordelijke- en zuidelijke provinciën voerde tot een plan, op welks uitvoerbaarheid terstond met goede hoop werd gerekend. In een samenkomst van vertegenwoordigers der Rechtsche parlementaire groepen werd het plan uiteengezet : de betrouwbare militie-en landweerplichtigen uit de noordelijke en zuidelijke provinciën des Rijks op te roepen om zich vrijwillig beschikbaar te stellen tot steun van het wettig gezag in de Residentie der Koningin en in Rotterdam, den broeihaard van het revolutionaire vuur.

’n Zoodanige maatregel mocht natuurlijk niet het karakter van een contra-revolutionairen staatsgreep hebben, en daarom niet worden genomen zonder overleg, instemming en medewerking van de verantwoordelijke bewindslieden. Een tweetal leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal werden daarom gecomitteerd, ten einde het denk-beeld der Regeering in overweging te geven, en na een onderhoud met den Minister van Oorlog, Jhr. Alting von Geusau, die het voorgestelde met warme sympathie be-groette en bij welk onderhoud ook de waarnemende opperbevelhebber, generaal Pop, tegenwoordig was, ontvingen zij van Regeeringswege de opdracht het plan ten spoedigste tot uitvoering te brengen.

De poging om op deze wijze snel en spontaan de vorming van een noodweer van duizenden vrijwilligers te vormen slaagde boven verwachting en verrassend waren vaak de tooneelen, die getuigden van den vasten wil dezer mannen om geen revolutie te dulden. Zonder eenige bedenking trokken de meesten toch vaak pas sinds enkele dagen of weinige uren gedemobiliseerd — de militaire uniform weder aan. En waar bij een enkelen man of jongeling eenige aarzeling zich openbaarde, was het soms het moedige woord van vrouw of moeder, dat de weifeling overwon.

De Limburgsche Vrijwilligers boden zich bij honderdtallen aan en werden naar Rotterdam gedirigeerd. Reeds des Donderdags voormiddags om half 12 stoomde de eerste exprestrein met Friesche Vrijwilligers het Haagsche station binnen. En nu volgde regelmatig trein op trein, zoodat reeds des Zaterdags, den dag vóór dien waarop het congres 4i der Sociaal-Democratische Arbeiders-Partij zou beraadslagen over de vorming van- arbeiders- en soldatenraden, in het centrum des lands ter beschikking der Regeering stonden een 3 à 4000-tal regeeringsgetrouwe jonge mannen gereed om, als het moest, elke onwettige, gewelddadige omverwerping van het wettig Landsbestuur te verhinderen. Wel vooreerst daarom, omdat Oranje en Nederland hun lief waren. Ze waren uit alle deelen des lands aangesneld ; de grootste contingenten werden geleverd door de provinciën Friesland, Groningen, Noord-Brabant en Limburg. De laatste trein uit het Noorden arriveerde laat op den Zaterdagavond.

De mogelijkheid van onberaden aanslagen door opgezweepte benden op den aan-brekenden Zondag — den dag van het revolutionair congres —. was moeilijk te ontkennen. Als een kalme waarschuwing en om de goedgezinde bevolking tot gerustheid te manen, marcheerde deze laatste groep door de voornaamste straten van de Residentie en langs het paleis der Koningin-Moeder in het Lange Voorhout naar de voor haar bestemde kwartieren. Met voorbeeldige zorgen waren inmiddels door de militaire autoriteiten de legering, de voeding en de encadreering der vrijwilligers geregeld. Niet onvermeld mag hierbij blijven, dat de commissiën, welke de taak der organisatie van deze noodweer belange-loos hadden ter hand genomen, door milde giften van particuliere zijde in staat werden gesteld alle zorg te besteden tot veraangenaming van het tijdelijk verblijf der vrijwil-ligers, zoodat de landskas voor geen enkele dan de strikt noodzakelijke en door het landsbelang gewettigde uitgaven behoefde te worden gesteld.

De Zondag verliep rustig, zonder eenig incident. Het congres der Sociaal-Democratische Arbeiders-Partij was in Rotterdam bijeen, maar de heer Troelstra wimpelde er zelf de onberaden plannen af. De reeds gebleken vastberaden afkeer van de overgroote meerderheid der natie, en zeker niet het minst de paraatheid dezer anti-revolutie-troepen hebben, onder Gods bestel, door hun preventieve werking het Vaderland voor den burgerkrijg bewaard en het smeulend vuur van den revolutionairen krater gebluscht. Maandag 18 November werd een dag van nationale vreugde. ’t Ligt niet binnen het kader van dit herinneringsartikel, om in den breede te verhalen, hoe op dien 18den November 1918 in het vorstelijk ‘s-Gravenhage op ondubbelzinnige wijze is gebleken, dat een hechte band het Nederlandsche Volk en zijn Dynastie omstrengelt. Slechts zij vermeld, dat de vrijwilligers niet achterbleven in betoon van liefde en aan-hankelijkheid voor Nederland en Oranje. Bij de grootsche huldebetooging in het Malieveld waren ze aanwezig. Hoog boven de geweldige menschenzee uit wapperde de vlag der Friezen. En deze kón niet verborgen blijven, zelfs niet tusschen de ontelbare banie-ren en standaards in. Hare Majesteit verzocht Haar rijtuig naar die zijde te wenden. En terwijl de driekleur met de Friesche emblemen als symbolieke schuts over het Koninklijk Gezin werd heengestrekt, mocht de heer Duymaer van Twist de Koningin en Haar Huis verzekeren, dat niet alleen de Friezen, maar alle vrijwilligers als ’t moest, wat God verhoede

En toen als om metterdaad deze belofte te bezegelen, niet als slaafsche knechten, maar als vrije trouwe onderdanen, herhaalden de krachtige, jonge mannen de historische daad van 17 November 1813: de strengen der paarden van het Koninklijk rijtuig werden ontknoopt, de handen grepen het lamoen, rijden zich schier onafzienbaar aaneen en . Jong-Holland bracht zijn Oranje veilig binnen de muren van het Vorstelijk huis.

En het Volk kon niet aflaten van den jubel. Het Wilhelmus golfde door de massa, slechts even onderbroken door der „Haghesangers” : „Dankt, dankt nu allen God 1″ Vóór het paleis verhief zich de Koningin, en terwijl ademlooze stilte neerzonk, sprak Zij, door Haar trouwe vrijwilligers dicht aaneengesloten omringd :

„Ik dank U allen hartelijk voor de onvergetelijke uren, die Ik hedenmiddag met U heb doorleefd. Ik stel Uw trouw en Uwe aanhankelijkheid op zeer hoogen prijs en zal dezen middag nooit vergeten. Ik ben ervan overtuigd, dat ons vaderland, dat ons zoo na aan het harte ligt, mocht het ooit in gevaar komen, door onze eendracht en trouw zal blijven beschermd”.
In den vooravond maakten de vrijwilligers een wandeltocht door de stad. In het Lange Voorhout verscheen H.M. de Koningin-Moeder op het balcon van Haar paleis en ontving de hulde en de bêe der betoogers in den machtigen galm van het volkslied en de plechtige tonen van den 134sten Psalm :

„Dat ’s Heeren zegen op U daal.”

Voor het paleis in het Noordeinde klonken dezelfde hymne en heilbede op, waarna op verzoek der Koningin het Friesche volkslied werd aangeheven. Daarna noodigde Hare Majesteit den heer Duymaer van Twist uit om een deputatie der vrijwilligers tot Haar te geleiden. Aan deze mannen, een officier, een onderofficier en een soldaat, betuigde de Koningin andermaal Haren dank en verzocht dien aan allen over te brengen.

Nog een betooging voor de woningen van Dr. Kuyper en van den minister-president, Jhr. Ruys de Beerenbrouck, wien mede de zegenbede van den psalmist werd toegezongen, en daarna keerden de militairen naar hun kwartieren terug. Hun taak —voorwaar, een gemakkelijke ! — was ten einde.

Reeds den volgenden dag ving de terugzending aan en eer de week ter helfte verstreken was, vonden allen huis en haard weder. „De Bondsgod der Oranje’s was nog de onze geweest !” Dáárom was de taak licht.

? ? ?

Was de omwentelingsgeest voor goed bedwongen?

Al spoedig bleek dat dit — althans bij een zeker deel der revolutionaire volksgroepen — niet het geval was. Zonder eenigen schroom bleven de leiders der communisten en andere woelgeesten hun prediking van oproer en geweld voortzetten. En het Paasch-congres der Sociaal-Democratische Arbeiders-Partij te Arnhem nam met algemeene stemmen een motie aan, die de omzetting van de macht in den Staat aankondigde langs onwettige wegen zoowel als met wettige middelen, al naar gelang in de toekomst de situatie zou zijn. In deze gevaarlijke motie hervonden de revolutionaire en de reformistische sociaal-democraten hun punt van vereeniging. De laatsten offerden hiermede hun bij herhaling uitgesproken afkeer van revolutie en geweld aan de partijeenheid op. Een klaar bewijs, dat van hen in de ure des gevaars, in de toekomst evenmin als in de beruchte November-maand, krachtig verzet te wachten kan zijn ten belange des lands. Moedigde deze slappe houding van zijn vrienden, die hem zoo vaak sinds November over zijn overijlde stappen hadden gekapitteld, den leider aan, om op den 1 en Meidag van 1919 opnieuw het lied der revolutie aan te heffen?

„Met vreugde” — klonk het op den avond van dien dag in „Plancius” te Amsterdam — „zal ik den dag begroeten, wanneer de revolutie kloppen zal aan de Oosterpoorten van ons land, omdat die dag zal zijn de morgen der bevrijding van de arbeidersklasse.”

En intusschen duurden oostelijk van onze grenzen de revolutionaire woelingen voort en bedreigde het Russisch Bolsjewisme door geheime propaganda en openlijke vertoogen de rust en de orde van West-Europa.

Deze teekenen der tijden maanden tot voortdurende waakzaamheid en deden het plan rijpen om de in November zoo spontaan opgetreden noodweer te bestendigen, uit te breiden en te consolideeren.

In het voorjaar van 1919 was dit plan reeds overwogen in een samenkomst ten huize van den heer H. Colijn te ‘s-Gravenhage. De heeren H. Colijn en Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman werden gemachtigd namens de sáamgekomenen het denkbeeld in de overweging der Landsregeering aan te bevelen. In een conferentie met den tijdelijken voorzitter van den Ministerraad en den Minister van Oorlog werd de verzekering van instemming en medewerking der Regeering ontvangen, en onmiddellijk werd nu een voorloopige commissie gevormd ter uitvoering van het plan.

Een drietal leden van de commissie vingen aanstonds, onafhankelijk van elkander, den arbeid aan. In steden en dorpen werden plaatselijke vertrouwensmannen uitgenoodigd het initiatief te nemen tot de vorming van locale commissiën, welke in haar gemeente de vertrouwbare militie- en landweerplichtigen zouden aansporen zich tot steun van het wettig gezag te verbinden bij den Vrijwilligen Landstorm.

Spoedig bleek evenwel, dat de organisatie op deze wijze moeilijk zou gelukken.

Het werken zonder verband leidde tot verwarring en teleurstelling. Er moest eenheid en plan in den arbeid komen. En om daar aanstonds toe te geraken, werd nu bij missive van den 3den Mei 1919, namens de Regeering door den Minister van Oorlog onderteekend, de Nationale Landstorm Commissie officieel ingesteld. Onder eere-voorzitter-schap van den heer H. Colijn, werd zij gevormd door de heeren L. F. Duymaer van Twist, voorzitter, Dr. L. N. Deckers, Prof. Mr. P. A. Diepenhorst, Mr. A. G. A. Ridder van Rappard, J. R. Snoeck Henkemans en kolonel G. C. A. Fabius, die als Inspecteur van den Landstórm door de Regeering werd belast met de indeeling en de encadreering der aangeworven vrijwilligers. Bij legerorder van den 22sten Mei 1919 gaf de Minister van Oorlog van het bestaan der commissie kennis in dezen vorm :

„Er heeft zich met instemming van de Regeering een comité gevormd, dat zich ten doel stelt de toetreding tot den Vrijwilligen Landstorm van zoogenaamde buiten-gewone vrijwilligers te helpen bevorderen”.

De Commissie verkreeg voor haar bureau ruimte in het gebouw, waar het bureel van den Inspecteur van den Vrijwilligen Landstorm was gevestigd, en verbond daaraan als haar secretaris den Eerste-Luitenant L.S.M., den heer P. van Rees, die April 1921 werd opgevolgd door den Reserve-Eerste-Luitenant der Artillerie, den heer G. F. Boulogne. Van nu af werd de propaganda georganiseerd en stelselmatig van dit bureau uit ge-voerd over het geheele land, en verblijdend was de groei van het instituut, al kostte het — vaak naar den aard der bevolking — in de eene gemeente meer moeite dan in de andere de dienstplichtigen tot bereid-verklaring en onderteekening der verbintenis te bewegen.

Toch telde het instituut na weinige maanden reeds zijn duizenden, dank zij niet het minst de krachtige medewerking der inmiddels geconstitueerde gewestelijke en plaatselijke Landstorm Commissiën en den ijver der propagandisten, die vaak avond aan avond in grootere of kleinere vergaderingen, niet zelden met heftige debatten, het belang dezer organisatie als anti-revolutie-instituut hadden te bepleiten en te verdedigen.

Het bureau van den Inspecteur van den Vrijwilligen Landstorm hield zich inmiddels bezig met de korpsvorming, de encadreering en de mobilisatieregelingen der geleidelijk zich vormende locale afdeelingen.

Midden in de actie deed zich een misverstand voor, dat een oogenblik dreigde de welgemeende pogingen te verlammen en twee instituten, welke met één doel naar hartelijke samenwerking behoorden te streven, tot machteloosheid te doemen. Gelijk bekend, was in de Novemberdagen naast dit instituut van den Vrijwilligen Landstorm in vele steden en dorpen des lands een beweging opgekomen tot de vorming van burgerwachten en werd, ook toen de rust was weergekeerd, de propaganda voor de instandhouding en de uitbreiding dezer instituten met ijver voortgezet. Al vormden deze ook in meer algemeenen zin een noodweer van uitsluitend plaatselijke orde, tot versterking van de kracht der politie, toch meenden ook zij het militaire element niet te kunnen ontberen. Zoo ontstond een concurrentie, die doodelijk voor beide dreigde te worden. Maar natuurlijk — waar in hooger zin één doel werd nagestreefd, werd na gemeen overleg de eensgezindheid gemakkelijk gevonden. Van Regeeringswege werd de oplossing van het geding bevorderd door de volgende, door den Minister van Binnenlandsche Zaken, d.d. 16 Mei 1919, vastgestelde „Beginselen, in acht te nemen bij de propaganda voor toetreding tot den Vrijwilligen Landstorm of Burgerwacht, voor zooveel het verlofspersoneel of dienstplichtigen betreft. Bij voorkeur komen in aanmerking :

a. voor aansluiting bij den Vrijwilligen Landstorm de dienstplichtigen tot en met den 30-jarigen leeftijd ;

b. voor aansluiting bij de Burgerwachten de dienstplichtigen boven den 30-jarigen leeftijd.

Verlofspersoneel, ongeacht zijn leeftijd, kan dienst doen bij den Vrijwilligen Land-storm of Burgerwachten.

Om de mogelijke foute aspecten van dit artikel te benadrukken hierboven een portret van Wilhelmina. De aanhalingen en de teneur daarvan zijn wel erg voor volk en vaderland en oranje. Vaderlandschlievend met een hoofdletter en “sch” geschreven. Het is niet anders. Het geeft wel een mooi tijdsbeeld. 

Het vervolg heb ik niet gescand. U kunt dit boekje zelf proberen aan te schaffen alhoewel het lastig vindbaar is. Verzoek. Laat svp niemand in een eventueel commentaar de landstorm vergelijken met de latere landwacht van de NSB.