Het Platteland weer op de kaart

Eerder gepubliceerd in libertair perspectief. Door red/JvL Architect Rem Koolhaas breekt met zijn tentoonstelling ‘Countryside, a report’ een lans voor het platteland. Er is ook een pocketboek over de tentoonstelling verschenen. Hij laat ontwikkelingen op het platteland zien, stipt de geschiedenis van politieke ideologieën en het platteland aan en hij wil iets doen aan de dreigende totale verstedelijking van de wereldbevolking. Uiteindelijk laat het platteland zich niet centraal plannen.

Alternatief bieden voor totale verstedelijking

De ontwikkeling in de stad staat eigenlijk stil, geeft Rem Koolhaas aan. Nieuwe netwerken van vliegveldhubs, snelwegen, sneltreinen, internet en mobiele telefoons houden ons gevangen in de stad, terwijl al deze zaken geen fundamentele veranderingen zijn in de stedenbouw. Zelfs nieuwe steden en uitbreidingswijken worden op dezelfde manier en met dezelfde principes gebouwd: een voorspelbare verzameling van wegen, torens en ‘icoongebouwen’.

De VN gaf het in 2007 al aan en in 2010 was het zover: 50% van de mensheid woont in de stad. Die trend zou zich doorzetten tot 70% in 2050. Dit heeft (onterecht) te veel de focus gelegd op de stad. De VN lijkt zich op totale verstedelijking van de mensheid te richten. Koolhaas vraagt zich hardop af of we naar de krankzinnige situatie toegaan waar 70% van de mensheid op 2% van de aardoppervlakte gaat wonen. Stedelijk gebied beslaat zo’n 2% van het aardoppervlak. De overige 98% moet dan worden bewoond door een klein deel van de mensheid, die achterblijft om de stad te dienen. De totale verstedelijking heeft tot gevolg dat het platteland als achterhuis van de stedeling gaat fungeren. Waarbij alle behoeftes van de stedeling worden bevredigd en het platteland naar die behoefte wordt ingericht. Sinds de focus van overheden op totale verstedelijking, lijkt het platteland te worden verwaarloosd.

Er zijn vele ontwikkelingen op het platteland gaande, die allemaal staan omschreven in het pocketboek van de tentoonstelling. Verlaten dorpen die weer worden opgebouwd door nieuwkomers en vluchtelingen, noodgedwongen innovaties op het platteland van Qatar, Chinees neokolonialisme in o.a. Kenia, veranderende omstandigheden in Siberië en technologische ontwikkelingen in het Westland. Aan dit rijtje kan tegenwoordig ook bitcoin mining worden toegevoegd. Bitcoin mining kan helpen energienetwerken te stabiliseren (er is een grote geografische mismatch tussen de vraag en aanbod van stroom) en afgelegen gebieden weer aansluiten. En aangezien bitcoin mining niet locatiegebonden is, kan dit weer voor werk, inkomen, innovaties en leven in de brouwerij op het platteland zorgen. Dit gebeurt momenteel al in Texas en Kenia.

Gezien de dreigende totale verstedelijking moeten we het platteland herontdekken als een plek om te leven en te innoveren. En daarbij in het achterhoofd houden dat het platteland en de stad niet in een pennenstrijd (polemiek) moeten belanden.

Platteland staat centraal bij extreme politieke ideologieën

De vorming van het platteland heeft altijd centraal gestaan in extreme politieke ideologieën. Met desastreuze gevolgen voor de plattelandsbewoners, de productiviteit en de natuur. De Sovjet-Unie, The New Deal in de VS, Nazi-Duitsland, Mao in China, en de EU, al deze heersers en politieke organen dwongen het platteland en de ondernemers en inwoners van het platteland om mee te gaan met hun ideologie. Aan dit rijtje kan tegenwoordig ook Nederland worden toegevoegd. De strijd van de overheid tegen de stikstof, die gek genoeg ophoudt bij de landsgrenzen.

Stalin heeft vanaf 1948 geprobeerd om ontoegankelijke en minder vruchtbare grond op de steppes om te toveren in vruchtbaar land. Dat werd gedaan door de introductie van vruchtwisseling op grasland en aanleg van vijvers en waterreservoirs om hoge gewasopbrengsten te garanderen. Russische en Oekraïense steppes werden omgetoverd met behulp van ‘shelterbelts’ (beplanting om wind te breken), was het idee. Dit was nodig na de roerige jaren 30 en de Tweede Wereldoorlog. Uiteindelijk werd het een grote interne discussie op de partijburelen waarbij technocraten en bureaucraten elkaar in de haren vlogen over hoe ze nou het beste de natuur konden sturen. Er werd ineens allerlei wetenschappelijke kennis overboord gezet en de zogenaamde ‘feiten’ moesten wel passen in het overheidsnarratief. Iets wat we kennen van de corona-aanpak. Het resultaat was dat er in de ‘shelterbelts’ bijna niets groeide en de opbrengst zeer laag was.

Libertair perspectief op het platteland

Het platteland laat zich niet centraal plannen. Verschillende politieke heersers met verschillende ideologieën hebben het al meermaals geprobeerd. Heb vertrouwen in individuen, ondernemers, agrariërs, inwoners en in technologische ontwikkelingen. En laat als overheid al deze zaken met rust.