er is wel/ geen oversterfte

Samenvatting

Op het eerste gezicht lijkt er sprake te zijn van oversterfte in 2023. Als je nauwkeuriger kijkt valt het eigenlijk mee en is oversterfte niet goed aan te tonen, maar is dat niet uit te sluiten. Je verwacht na jaren van oversterfte nu juist ondersterfte. En dat is niet zichtbaar. Dus wellicht is er iets aan de hand maar ik kan er de vinger niet achter krijgen.

Gegevensbron

De bron van de gegevens is het CBS.

Het CBS oversterfte overzicht

Het CBS oversterfte overzicht ziet er zo uit:

screenshot CBS pagina

Hier kan ik niet zoveel mee, ik beschik niet over voldoende informatie hoe het tot stand is gekomen. De cijfers per week voor dit jaar liggen meestal boven de verwachting maar binnen de bandbreedte.

Zelf berekenen

De sterfte cijfers per week zijn bekend. En gelukkig ook per leeftijdsgroep (0-65, 65-80 en 80+). U kunt die zelf hier selecteren en aangeven welke jaren en weken u wenst te zien.

screenshot CBS pagina

Ik heb uiteraard alle weken gedownload maar hier zie je dat in week 12 in 2023 in totaal 3571 mensen zijn gestorven. Duidelijk meer dan in alle niet corona jaren. Dit wijst op een oversterfte. Wat ook opvalt is dat meer dan de helft van het aantal sterfgevallen 80 plussers betreft. Hier kom ik later nog op terug

Zo ziet het overzicht dat ik hiervan gemaakt heb eruit:

U kunt deze tabel vergelijken met het screenshot van CBS, u ziet inderdaad dat er in week 12 in totaal 3571 Nederlanders zijn overleden. Ik heb ook per week een kleurcodering aangegeven, groen is weinig overledenen en rood veel. Week 12 van 2023 is rood omdat dit op de derde plaats staat van overledenen in week 12, en 2017 is groen omdat in dat jaar in week 12 er maar 2778 sterfgevallen waren. We zien dat per week 2023 eigenlijk steeds tot de dodelijkere jaren behoorde. Nergens is het in 2023 groen. Geen enkele week. Er lijkt dus wel degelijk sprake van een massaler overlijden dan eerst.

Verfijningen deel 1

We kunnen niet zomaar de jaren met elkaar vergelijken omdat:

1] de bevolking tussen 2015 en 2023 met zevenhonderdduizend is gestegen, dan is het ook logisch dat er meer mensen sterven

2] de bevolkingssamenstelling is gewijzigd, er is sprake van vergrijzing. Het aantal 80 plussers is nog veel sterker toegenomen dan de bevolking als geheel. Namelijk van afgerond 730 duizend in 2015 naar 850 duizend in 2022. Dit is relevant omdat meer dan de helft van de sterfgevallen plaats vindt in deze categorie.

Gecorrigeerde tabellen

Wat je kan doen is de cijfers herberekenen. Als je geen rekening houdt met de vergrijzing dan is 2023 inderdaad erg dodelijk, zie rode kleur en de kolom AZ die het verschil aangeeft tussen sterfte 80 plussers in 2023 versus het gemiddelde van 2015-2022

Als er in 2023 gemiddeld 8 procent meer 80 plussers zijn dan in de periode 2015-2022 dan verwacht je een 8 procent hogere sterfte, hiervoor is in onderstaande tabel gecorrigeerd, de sterfte in de kolommen AO tot en met AV is aangepast als leefden er in die jaren evenveel 80 plussers als in 2022/ 2023. Nu kan er een eerlijke vergelijking gemaakt worden en dan blijkt dat de oversterfte verdwijnt, de kolom van 2023, AW, is veel minder rood en soms zelfs groen:

de bevolkingscijfers van 2023 zijn nog niet per leeftijdscategorie beschikbaar en dus is daarvoor 2022 gekozen

Nuanceringen deel 1

Het is goed even een stapje terug te doen. Hoeveel mensen zijn er volgens het CBS aan covid overleden?

In de jaren 2020 tm 2022 bedraagt volgens het CBS de totale Covid sterfte 48 duizend mensen.

Er zijn 14 miljoen Nederlanders onder de 65 jaar en de sterfte per week over de periode 2015-2023 bedraagt:

We zien dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders eigenlijk geen last heeft gehad van Covid. Omdat ik me in dit artikel richt op oversterfte 2023 kijk ik steeds naar de eerste 24 weken, maar de najaarsgolven van Covid vielen ook voor de 0-65 jarigen enorm mee.

Als Covid zo dodelijk is geweest voor de 80 plussers dan moeten die toch in aantal zijn afgenomen. Niet dus, ook tijdens Covid is de populatie 80 plussers stevig doorgegroeid:

(bron)(enige vaardigheid in het selecteren van velden in CBS grafieken is vereist om tot deze indeling te komen)

Het hele verhaal is nog niet verteld. Griep kwam tijdens Covid nauwelijks voor. Dat kan een verklaring voor het feit zijn dat het aantal 80 plussers niet is gedaald. Er zou dus nog een extra correctieslag uitgevoerd moeten worden om hiervoor te corrigeren, maar dat gaat me nu te ver. Dan zouden de Covid-19 doden moeten worden gecorrigeerd door de afname in griepdoden om een netto Covid-19 sterfte te bepalen. Er is ook een verschil tussen sterven door Covid en sterven met Covid (maar dat geldt uiteraard ook voor de sterfgevallen die jaarlijks aan de griep worden gerelateerd). Deze nuancering dat er nog een correctie ivm uitblijven griepdoden moet plaatsvinden wordt nauwelijks verkondigd

Vervelende slotgedachtes

Ik heb een genuanceerd verhaal proberen te vertellen. Deze nuance viel de afgelopen jaren ver te zoeken in veel officiële publicaties. Met name de correctie voor het uitblijven van griepdoden werd bijna nooit of nooit gemaakt. En zie ik ook nu nog niet terug (wellicht heb ik onvoldoende gezocht). Het leek erop dat vooral een angstig verhaal moest worden verteld. Het feit dat het aantal 80 plussers, waar het grote Covid sterven moest plaatsvinden, in aantal is toegenomen tijdens dit grote sterven is totaal genegeerd.

Aan de andere kant hebben sommige alternatieve media zich ook niet altijd van hun beste kant laten zien.

Het enge is dat er nu in 2023 wel degelijk sprake kan zijn van een flinke oversterfte. En wel hierdoor. Na vorige forse griepjaren volgde een jaar met ondersterfte. Dat is nu niet het geval. Er is van 2020 tot en met 2022 sprake geweest van oversterfte, met name onder ouderen. De kwetsbaarsten met onderliggend lijden hebben de grootste kans gehad om te overlijden. In een normaal griepjaar zou dat moeten betekenen dat er minder sterfgevallen verwacht worden. Dat dit nu niet het geval is, zou dat kunnen komen door bijvoorbeeld bijwerkingen van vaccins? Geen idee.

Die in 2023 verwachte ondersterfte, wat me logisch lijkt en voorheen ook wel is gebleken na een zwaar griepjaar, wordt door het CBS genegeerd in haar oversterfte berichtgeving. Ben ik dan te achterdochtig? Het lijkt me dat deze vraag gesteld moet worden maar ik lees dit niet in de media.

Wat verder onder meer nodig is, is een analyse om de netto extra covid doden te bepalen versus een normaal griepjaar. En een analyse van de sterfte door mogelijke bijwerkingen van vaccins om daar iets zinnigs over te melden. En een schatting van de verwachte ondersterfte in 2023.

Kortom, we zijn duizend woorden en vele grafieken verder en hebben nog steeds vragen met betrekking tot de oversterfte in 2023. Die ik zelf voor aannemelijk houd want ik verwacht ondersterfte en die is niet zichtbaar. Er is volgens mij meer sterfte dan te verwachten valt als je alles meeneemt.

Bronvermelding. De gegevens in dit artikel komen van de CBS site