Atlas Shrugged is vertaald in ATLAS IN STAKING.
Een boek dat overduidelijk laat zien en de oorzaken verklaart van de huidige situatie in de maatschappij.
Een boek dat we nog steeds aanbevelen met “must reading”.
Dank zij de vertaler, Jan de Voogt, kunnen we regelmatig een fragment op de Vrijspreker plaatsen.

Zoals Jezus tekeer ging tegen de Farizeeërs, die het volk een juk oplegden, zo gaat de hoofdpersoon in dit boek tekeer tegen de predikers van moraliteit en zonde van de mens.

“Een zonde zonder wil is een slag in het gezicht van moraliteit en een arrogante contradictio in terminis: datgene wat buiten de mogelijkheid van keuze ligt is buiten het gebied van moraliteit. Als de mens slecht is door zijn geboorte, heeft hij geen wil en geen macht dat te veranderen; als hij geen wil heeft kan hij goed noch slecht zijn; een robot is zonder moraal. Het aanmerken als menselijke zonde van een feit, waarin hij geen keuze heeft, is een aanfluiting van moraliteit. Het aanmerken van de menselijke natuur als zondig is een aanfluiting van de natuur. Hem bestraffen voor een misdaad die hij beging voordat hij werd geboren is een aanfluiting van gerechtigheid. Hem aan te merken als schuldig in een kwestie waarbij geen onschuld bestaat is een aanfluiting van rede. Het vernietigen van moraliteit, natuur, gerechtigheid en rede door middel van Ă©Ă©n enkel begrip is een staaltje van slechtheid dat nauwelijks valt te evenaren. Toch is dat de wortel van uw opvatting.

“Verschuil u niet achter de lafhartige ontwijking dat de mens is geboren met een vrije wil, maar met een ‘neiging’ tot het kwade. Een vrije wil opgezadeld met een neiging is als een spel met vervalste dobbelstenen. Het dwingt een mens tot een moeizame poging te spelen, om verantwoordelijkheid te dragen en te betalen voor het spel, maar de uitslag valt uit in het voordeel van een neiging waaraan hij niet kon ontsnappen. Als de neiging iets is van zijn keuze, kan hij die niet bij zijn geboorte reeds hebben; als die niet van zijn keuze is, heeft hij geen vrije wil.

“Wat is de aard van de schuld die uw leraren ‘Oorspronkelijke Zonde’ noemen? Wat is het kwade dat een mens verkreeg toen hij verviel van een staat die zij als volmaaktheid beschouwen? Hun mythe verklaart dat hij de vrucht at van de boom der kennis – hij verkreeg een verstand en werd een rationeel wezen. Het was de kennis van goed en kwaad – hij werd een moreel wezen. Hij werd veroordeeld tot het verdienen van zijn brood door hard werken – hij werd een productief wezen. Hij werd veroordeeld tot het ervaren van begeerte – hij kreeg het vermogen van seksueel genot. De kwade dingen waarvoor zij hem vervloeken zijn: rede, moraliteit, creativiteit, vreugde – alle kardinale waarden van zijn bestaan. Het zijn niet zijn ondeugden waartoe hun mythe van ’s mensen zondeval is bedoeld, om uit te leggen en af te keuren; het zijn niet zijn fouten die zij beschouwen als zijn schuld, maar de essentie van zijn aard als mens. Wat hij ook geweest mag zijn – die robot in de Hof van Eden, die bestond zonder verstand, zonder waarden, zonder arbeid en zonder liefde – hij was beslist geen mens.

“De zondeval van de mens was, volgens uw leraren, dat hij de deugden verwierf, benodigd om te leven. Die deugden zijn, volgens hun maatstaf, zijn Zonde. Zijn kwaad, beweren ze, is dat hij mens is. Zijn schuld, beweren ze, is dat hij leeft.
“Zij noemen dat een moraal van genade en een leerstelling van liefde voor de mens.

“Nee, zeggen ze, zij prediken niet dat de mens slecht is, het slechte is alleen maar dat vreemde voorwerp: zijn lichaam. Nee, zeggen ze, zij willen hem niet doden, zij willen alleen maar dat hij zijn lichaam verliest. Zij streven ernaar hem te helpen, zeggen ze, tegen zijn smart – en ze wijzen naar de martelbank waarop ze hem hebben vastgebonden; de bank met twee draaischijven die hem uitrekken in tegenovergestelde richtingen; de bank van de leerstelling die een splijting veroorzaakt tussen zijn ziel en zijn lichaam.

“Ze hebben de mens in tweeĂ«n gesplitst, en de ene helft tegen de andere opgezet. Ze hebben hem geleerd dat zijn lichaam en zijn bewustzijn twee vijanden zijn, die in een dodelijk conflict zijn gewikkeld; twee tegenstanders van tegenovergestelde aard, met tegenstrijdige aanspraken en onverenigbare behoeften; het goed doen aan de ene is het kwetsen van de andere; dat zijn ziel toebehoort aan een bovennatuurlijk gebied, maar dat zijn lichaam een kwade gevangenis is die het aan deze aarde gebonden houdt – en dat het goede is zijn lichaam te onderwerpen, het te ondermijnen door jaren van geduldige moeizame strijd, zich een weg banend naar die glorieuze ontsnapping uit de gevangenis die voert naar de vrijheid van het graf.

“Ze hebben de mens geleerd dat hij een hopeloos buitenbeentje is bestaande uit twee elementen, beide symbolen van de dood. Een lichaam zonder ziel is een lijk, een ziel zonder lichaam is een spook – toch is dat hun beeld van ’s mensen natuur: het strijdtoneel van een worsteling tussen een lijk en een spook; een lijk begiftigd met een kwade wil van zichzelf, en een spook begiftigd met de wetenschap dat alles, wat de mens kent, niet bestaat; dat alleen het onkenbare bestaat.
———————————————–
Eerder geplaatste fragmenten,
—Francisco in gesprek met James Taggart over de San Sebastián Mijnen: www.vrijspreker.nl/vs/item/…

8 REACTIES

  1. Ik heb op Proxis.be gekeken, daar is de Ned. versie niet bekend.

  2. Als ik dit fragment lees, vrees ik dat de vertaling niet geweldig is. Het klinkt vaak erg letterlijk vertaald, waardoor de zinnen erg stijf worden, en die speech is toch al een zware klus om te lezen (die dan ook in feite door de meeste lezers wordt overgeslagen). Een paar voorbeelden van ongelukkige vertalingen:

    “Original Sin”: de vertaling “Oorspronkelijke Zonde” is typisch vertaald Engels, wij noemen dat “Erfzonde”.

    “Als de mens slecht is door zijn geboorte” → “Als de mens van nature slecht is”.

    “Een robot is zonder moraal” → “Een robot heeft/kent geen moraal”

    “Hun mythe verklaart dat [“Their myth declares that”] hij de vrucht at van de boom der kennis” → “Volgens hun mythe at hij de vrucht van de boom der kennis”

    “Het zijn niet zijn ondeugden..” “het zijn niet zijn fouten..” “..maar de essentie van zijn aard als mens”.

    Dat is geen goed Nederlands, want “essentie” is enkelvoud en het werkwoord moet daaraan aangepast worden, dus: “..maar het is de essentie van zijn aard als mens”. In het Engels hoeft dit niet, omdat “it” in tegenstelling tot het Nederlands altijd door een enkelvoudsvorm wordt gevolgd en dit voor het woord “essentie” niet aangepast hoeft te worden. Hier zie je goed een voorbeeld van letterlijk vertalen zonder te kijken of dit wel goed Nederlands oplevert.

    “De zondeval van de mens was, volgens uw leraren, dat hij de deugden verwierf, benodigd om te leven.”

    In het Engels: “Man’s fall, according to your teachers, was that he gained the virtues required to live”. In het Engels zijn die komma’s onmisbaar, maar in het Nederlands niet, ze zijn eerder storend. Maar je kunt beter vrijer vertalen, bijv.: “Men heeft u geleerd dat de zondeval van de mens bestond uit het feit dat hij de deugden verwierf die nodig zijn om te kunnen leven.”

    Nu ja, hier laat ik het maar bij, want anders zou mijn reactie te lang worden (want ik zou bijna bij elke zin wel commentaar kunnen geven). Zoals ik al eerder zei, is het grootste probleem dat de Engelse tekst te veel letterlijk is gevolgd, zonder dat geprobeerd is om er vloeiend Nederlands van te maken.

    Het is natuurlijk een bewonderenswaardige prestatie om zo’n dik en complex boek te vertalen, daar wil ik niets op afdingen, maar ik heb de indruk dat dit door een hobbyist en niet door een professionele vertaler is gedaan, want daarvoor ontbreekt helaas de nodige kwaliteit en dat is jammer.

  3. Jammer dat de auteur zoveel moeite doet om te bewijzen dat de christelijke leer van de vrijheid fout is, omdat hij zichzelf daarmee tegenspreekt. Hij bewijst slechts dat hij zelf ongelijk heeft.

    Het christelijke geloof gaat uit van de schepping van de mens ‘aan God gelijk’, dwz. dat een aantal wezenlijke elementen van God ook aan de mens gegeven zijn. Één daarvan is dat de mens vrij is om voor zichzelf te beslissen. Daar maakt de mens ook – helaas! – gebruik van door zelfs tegen Gods waarschuwing te handelen (de zondeval).

    God liet de mens zijn beslissing nemen en respecteerde die!
    Dat bewijst dus dat de mens geenszins ‘aan een robot gelijk’ was, zoals de auteur de christelijke leer foutief uitlegt. Gevolg van die fatale beslissing was dat de mens zichzelf buiten de directe band met God plaatste. Gods gerechtigheid heeft de mens aan zichzelf te danken en hij werd dan ook uit het paradijs gezet.
    Conclusie: 1) de mens is vrij in zijn beslissingen, juist omdat God het zo heeft ingericht; 2) God is gerecht, want hij respecteert de beslissingen van de mens.

    De mens is niet van nature slecht, zoals de auteur het probeert uit te leggen. Hij heeft het scheppingsverhaal wel gelezen en bestudeerd, maar komt met de verkeerde conclusies. De mens was vóór de zondeval geheel goed. Moraliteit was in die situatie in zijn geheel niet aan de orde! Na de val moest de mens zelf tussen goed en kwaad beslissen, waarvoor God juist gewaarschuwd had. Het moeten kiezen tussen goed en kwaad is dus niet iets goeds op zich, maar een gevolg van de val, een ramp die we onszelf op de hals hebben gehaald. Het christelijke geloof leert dus dat de mens door de val ‘geneigd is tot zonde’, want de directe band met God is verbroken en de mens moet beslissingen nemen in die niet-perfecte situatie.

    Verder zou de auteur moeten weten (omdat hij het scheppingsverhaal heeft bestudeerd) dat de lichamelijkheid (en de dood) van de mens tot stand kwam ná de val. Ná de val zag de mens ‘dat hij naakt was’. Door de val is hij naakt geworden en deed de lichamelijkheid zijn intrede. En omdat de mens na deze gebeurtenis buiten de directe band met God stond en hij geneigd was tot zonde, is de lichamelijkheid een struikelblok voor hem geworden. De eenheid van ziel en lichaam is door de val aangetast en daarmee gebrekkig geworden. Er is dus geen vijandigheid zoals de auteur uitlegt, maar gebrekkigheid.

    En zo valt er nog veel meer te zeggen.

    Als ik uitga van goede bedoelingen van de auteur moet ik vaststellen dat hij helaas niet tot de juiste conclusies komt, sterker nog, tot conclusies die er niet zouden mogen zijn als hij e.e.a. beter zou onderzoeken.
    Ik ben echter bang dat de bedoelingen niet zo goed zijn: de auteur zoekt argumenten en bewijzen om christelijke uitgangspunten aan te vallen en als niet correct te bestempelen. Dat mag, want ook hij is vrij, maar laat hij beseffen – en iedereen die zijn boek leest – dat de vrijheid van God komt en daarmee ook de verantwoordelijkheid om voor het goede te kiezen.

    Groet, John

  4. De auteur – Ayn Rand, oorspronkelijke naam Alisa Zinovievna Rosenbaum (geb. 1905 te St. Petersburg en overl. 1982 te New York in 1982), is geen hij, maar een zij. Ze was atheĂŻst en fel anti-communist. Ze heeft filosofie en geschiedenis gestudeerd en heeft verschillende bekende boeken op haar naam staan. Kort na haar studie kreeg ze een visum voor familiebezoek in de VS. Daarvan maakte ze gebruik om zich in de VS te vestigen.

  5. Ik moet me aansluiten bij de conclusie van Wim v.w.b. de vertaling. Heel jammer voor degenen die problemen ondervinden bij het lezen van de Engelse versie. Het ‘bekt’ absoluut niet. Enkele jaren geleden heb ik de vertaling geraadpleegd i.v.m. mijn doctoraalscriptie filosofie waarin Rand centraal staat. In deze scriptie heb ik haar filosofie – Objectivisme – gerelateerd aan Aristoteles, Kant en Nietzsche en aangetoond dat haar pleidooi voor ‘a selfish life’ absoluut geen rĂĽcksichtlos egoĂŻsme behelst waarbij de belangen van anderen worden opgeofferd. Helaas is dit nog steeds het etiket dat Rand krijgt opgeplakt, zeer recent nog in een interview met apendeskundige Frans de Waal. Hoe kunnen we dit beeld nuanceren???

Comments are closed.