Der Ökonomiserung des Europas

Moet natuurlijk “der Europäischen Union” zijn. Maar ja, weet Ingo Schulze ‘een van de populairste Europese schrijvers’ veel (!?) al zittende in met zijn schrijversbeurs – toch niet zo populair after all? – in Villa Massimo te Rome. Dit tekent NRC*Next op donderdag 14 juni, pagina 13 op. Schulze is tegen de ‘economisering van het hele leven‘ en daarom moet de (nieuwe) Europese Grondwet/Verdrag/Vod dit gaan waarborgen. Vanuit allerlei libertarische of klassiek liberale uitgangspunten is het makkelijk Schulze faliekant in te maken en hem tot op z’n veters af te fikken. Vermakelijk? Vast ende zeker. Nuttig, mwah nee niet echt. Wat beweegt deze man?

Wel nu, hij is bang voor het volgende: (1) dat de EU en Europese politiek (minus Ijsland, Noorwegen en Zwitserland dan natuurlijk) de verlengde arm van ‘de economische lobby’ wordt; (2) privatiseren van allerhande taken die nu door de overheden worden uitgevoerd, het zgn. overlaten aan de tucht van de markt – want zo brengen we de democratie in gevaar!; (3) de muur die Europa (EU!) optrekt jegens migratiestromen uit Afrika net zoals de VS met Mexico doet en Gorbatsjov eind jaren ’80 met het Westen toeliet waarop Reagan het bekende “tear down this wall” uitsprak; (4) dat de politiek en verzorgingsstaat zich steeds meer terugtrekken ten gunste van ‘de economie’: het Oosten verdwijnt dan niet maar het Westen doet dat, het Westen met een menselijk gezicht.

Oké dan. Duidelijk. Maar hoe zit het nu precies met die economische lobby die de Europese politiek gebruikt, is dat niet een zeer zuivere vorm van corporatisme: een constructie die de basis van de Westerse verzorgingsstaten is? Schulzes probleem hiermee lijkt vooral te zijn dat het bedrijfsleven (en vast de vanuit het hellevuur opgestane multinationals) de overhand begint te krijgen in deze collectivistische danse a deux; een fenomeen dat George Soros in zijn boek Globalisation (2002) duidt als marktfundamentalisme; door de wereldwijde markt van vrije kapitaalstromen en onvrije markt van personen, goederen en diensten zoekt het kapitaal haar weg daar waar zij het meeste rendement kan halen. Dit zijn meest waarschijnlijk de landen met de kwalitatief en kwantitatief beste voorraad werknemers en/of waar de overheid het meest kan ingrijpen in de economische omgevingsfactoren – vestigingsbelastingen, omzetbelastingen, mate waarin in loonmatiging voorzien kan worden (een hechte relatie tussen belangengroepen is dus een pre) et cetera. De mondialisering van kapitaal heeft er toe geleid dat het corporatistische model onder druk staat aan de tucht van de (wereld)markt. Maar is dit nu te wijten aan ‘de economie’ of ‘de markt’? Neen, natuurlijk niet. Het is te wijten aan de constructie an sich Herr Schulze! Precies dat wat u ‘het Westen met het menselijke gezicht’ noemt.

Ja maar die mobiliteit van personen, producten en diensten die kan toch worden opgelost door punt (3) van Herr Schulze serieus te nemen? Libertariërs zullen positief staan ten aanzien van punt (3), want vrij verkeer van personen is een typisch libertarisch stokpaardje. Kleine (minuscule, of nee NOG veel kleiner) kanttekening hierbij is natuurlijk dat de constructie van een verzorgingsstaat (XL) vrijwel onhoudbaar is wanneer de EU overspoelt wordt met Afrikaanse migranten. Dat zijn toch voor het overgrote deel mensen die op zoek zijn naar een gelukkig leven maar vaak geen skills hebben die gewaardeerd worden in de EU economieën, want: laag qua productiviteit en goedkope arbeid wordt in de EU gediscrimineerd en is duur! Minimumlonen die bedoelt zijn om ‘de arbeider’ te beschermen leidt er toe dat personen met een laag vaardigheidsniveau kansloos worden gemaakt en dat enige mate van sociaal-economische mobiliteit uitgesloten is. Gevolg: cultureel en sociaal-maatschapelijke uitsluiting en polarisatie van groepen die overmatig gebruik maken van sociale vangnetten waarop de financiële druk blijft toenemen. Een proces dat uiteindelijk leidt tot een situatie die onhoudbaar wordt. Oftewel, die migratiestromen waar u zo ‘menselijk’ tegen wil zijn worden keihard kaltgestellt Herr Schulze!

Het corporatistische verzorgingsstaatmodel van de economie een draak van een ding maar zij kan alleen overleven door personen van buiten de deur… buiten de deur te houden. Ook laat het zien waar het nastreven van ideologische wensdromen (verzorgingsstaat) in een internationale context kan toe leiden. (Of je moet net als Chavez op een gigantische bel zwart goud zitten, dan is het wel te bekostigen, maar efficiënt is het allerminst – om over persoonlijke en economische vrijheid van je ingezetenen nog maar te zwijgen!) Nu ja, één en één is twee, dus als het verzorgingsstaatmodel revisionistisch communistisch (lees: socialistisch democratisch) is en mensen van buiten de deur buiten de deur houden een kenmerk is van (fout) nationalisme, dan kunt u de twee termen zelf wel samentrekken.

Blijft over Schulzes definitie van democratie, want de markt brengt de democratie in gevaar! Wel nu als Schulze met de markt het corporatistische verzorgingsstaatmodel bedoelt laten we dát dan gewoon zó noemen en niet ‘de markt’. En ja, een heel brede definitie van democratie – in de zin van het aantal onderwerpen, kaders en gebieden waar de democratie over kan beslissen – die is zeker NIET in gevaar. Politici zullen namelijk vele bokkensprongen moeten uithalen om aan de ene kant en het multinationale kapitaal te lokken en aan de andere kant leuke verzorgingstaatdingen te doen, want die garanderen hun macht/zorgen voor de ‘democratische’ stemmen. Twee onverenigbare doelstellingen wat mij betreft.
Als je ‘democratie’ zo breed of vaag opvat als Schulze dan is het logisch dat je verstrengeld raakt in inconsistenties en tegenstellingen (so check your premises baby!). Een beperktere democratie zonder directe schakel tussen overheid en bedrijfsleven lijkt een betere optie. Laat de bussines van business business zijn en laat ze niet in de (aantrekkelijke) valkuil vallen van het najagen van overheidsprivileges. Dewelke grondwettelijk verboden dienen te worden!
Een vrije markt is dan niet inconsistent met democratie wat ook maar slechts een ’tool’ is om het politieke (sociaal maatschappelijke discussies die je zonder geweld oplost) in een samenleving te coördineren. Dat is ook gelijk het antwoord op de stelling van Herr Schulze: “Eigenlijk is de vraag waarom alles draait: wat willen we? (…) De grote vraag voor mij is: werken we om te leven of leven we om te werken?”. Want in een vrije markt mogen ‘we’ dat allemaal voor onszelf uitmaken, mits we dat recht van de ander ook aanvaarden – en niet te vergeten dat we niet elkaar de koppen inslaan.
En natuurlijk liggen er in zo’n soort samenleving miljoenen mensen aan de zelfkant van de samenleving te creperen van de honger want de mens is niet ‘zwak’ en heeft sympathie voor ‘de ander’. Neem nu eens als voorbeeld het fenomeen van de voedselbanken. Is geen overheid bij geweest (ja nu wel, hence electoraal gewin!). En dan de belastingdruk als gevolg van de verzorgingsstaat XL in combinatie met het feit dat mensen nog steeds geld besteden aan goede doelen. Een goed doel steunen is blijkbaar ook een behoefte, misschien zelfs een onbevredigbare. Wat zou er gebeuren als de belastingdruk eens flink zou dalen? Nieuwe plasma, tuurlijk, en goede al dan niet lokale doelen steunen. De sociale cohesie krijg je er gratis bij! Voor libertariërs is ook nog eens belangrijk dat de giften vrijwillig en dus moreel te billijken zijn. En zie daar Herr Schulze, daar verschijnt zij: het Westen met een menselijk gezicht!