Toen ik op 20 slachtmaand een ambtgenoot toelichting wou geven bij een rechtskundig begrip kwam het onderwerp ’taalpurisme’ of in Zuiver Nederlands ’taalzuiverheidsstreven’ aan bod. Taalpurisme is het streven de taal te zuiveren van vreemde woorden en uitdrukkingen. Met de hulp van mijn geliefkoosde zoekwerktuig kwam ik op een webblad van de Bond tegen Leenwoorden terecht.
Ik kon mijn ogen nauwelijks geloven. Voor de gein probeerden mijn ambtgenoot en ik met elkaar in zuiver Nederlands te keuvelen. Het resultaat was uitermate vrolijk.
We hadden de grootste moeite om elkaar te begrijpen. We bespraken de verloopgang voor het behandelen van netbrieven. We zochten dingen op in de barnmatige alkundeboeken. En al doende ontdekten ook enkele onvoortvolgendheden. Zo vervangt de Bond het uit het Frans ontleende woord ‘bom” door springkloot, maar ‘bombarderen’ mag wel bebommen zijn, terwijl in voortvolgendheid men eigelijk bespringkloten zou moeten voorstaan. We moesten ons keuvelen onderbreken toen de renbode langskwam om bescheiden op te halen. Bij een glas wachelwijn in de herberg later die avond bespraken we de huidigheid. Zo onder meer de vermeende gewedertekundige moeilijkheden waar de wereld mee bevoorhoofd wordt, de stijging van de prijs van de wagenstook en de barnsteenkracht, de wonnigheid van de gelijkmakingstrevende staatskundige veldheerskundigen, de ontwenteling van het ruwe landeigen voortbrengsel en de zedelijke uitzichten van de verlosdoding. De werkdadigheid van onze gemeenspraak werd danig in de war gestuurd dat we uiteindelijk dubbel lagen.
Het verstandsgetal van de mensen achter deze bond kan naar mijn gevoel niet erg hoog zijn, en dat is een onderdrijving. Voorwerpelijk gezien mogen we van geluk spreken dat zij niet over de macht beschikken om hun wil op te dringen. Stel je voor dat we naast de wegenwetwacht, de krijgsmatige wetwacht, de belastingwetwacht en de gerechtelijk wetwacht ook nog eens een taalkundige wetwacht achter ons aan zouden krijgen.
En denk maar niet dat het idee zo vergezocht is. In de Franstalige Canadese provincie Quebec wordt jaarlijks bijna 20 miljoen Canadese dollar uitgegeven aan het Office québécois de la langue française. Deze instelling waakt onder meer over de eerbied voor de Charte de la langue française en handelt zowel op eigen voordaad als na vatting. De Charte houdt ook een oog in het zeil om leenwoorden te bannen. Een groot deel van de Charte is afgeschaft en de “chien chaud” in het straatbeeld mag dan wel een urban legend (verschoning!) zijn, het geeft niettemin te denken. We mogen van geluk spreken dat de taal nog vrij is.
PS: Als u moeite heeft met bepaalde zuiveringen dan kan u de Bondswoordenlijst hier raadplegen.
Het lijkt mij niet meer dan logisch dat dan ook alle woorden afkomstig uit grieks en latijn worden vervangen. Dan krijg je vast een lekker debiel klinkend taaltje.
Overigens heb ik weinig waardering voor al die Nederlanders die het liefst zo veel mogelijk engels spreken (het omgekeerde komt ik nooit tegen als ik in Engeland ben). Daar begrijp ik ook geen snars van.
De Franse (inclusief de nep Fransen in Quebec en Wallonie) haat tegen alles dat niet Frans is of dan tenminste Amerikaans is, heb ik nooit begrepen. Als zij er echt gemeend zo’n hekel aan hebben (behalve aan buitenlandse subsidies) dan bannen zij toch lekker computers en internet uit? En de CD, TV, auto’s, vliegtuigen, en al die andere niet-Franse ‘rommel’? Bouw er een muur omheen, toedeledokie…
Ik kan op zich de diversiteit aan talen erg waarderen, en vind het minstens even jammer als een taal uitsterft, als wanneer een (sympathieke) diersoort uitsterft. Maar van taalpurisme moet ik ook niet zoveel hebben, omdat het zo dwangmatig is. Ik wil graag dat ik in eigen land mijn eigen taal kan blijven spreken, maar dan wel een taal die zich ontwikkelt zoals de sprekers ervan het zelf willen.
Bovendien is taalpurisme absurd, omdat uiteindelijk vele talen zelf een uitvloeisel zijn van een andere taal. Als onze voorouders zich aan het taalpurisme hadden gehouden, spraken alle Nederlanders, Duitsers, Engelsen, Friezen, Denen, Noren en Zweden, nu nog altijd het Oer-Germaans, als er ooit zoiets bestaan heeft. En alle Italianen, Roemenen, Fransen, Spanjaarden en Portugezen zouden nog steeds klassiek Latijn spreken. Gaan we nog verder terug, dan zouden alle voornoemde groepen, inclusief Grieken, Iranezen, Indiërs, Afghanen, enzovoorts, een soort proto-Indo-Europees spreken.
En het is juist de diversiteit aan talen die het zo interessant maakt. Die bovendien in zekere mate voorkomt dat de hele wereld één taal spreekt in zowel linguïstische als culturele (en misschien zelfs politieke) zin. Ik ben weliswaar niet echt religieus, maar wat dat betreft dank ik God voor de Babylonische spraakverwarring. Ik zit absoluut niet te wachten op één wereldtaal, zeker politiek gezien niet (tenzij het liberaal individualisme is natuurlijk) en dus ook niet op al die "Europeanen" of "Wereldburgers" die per se het Engels of Esperanto aan ieder Nederlands kind willen opdringen. Maar ook niet op Nederlanders die denken dat Nederlands geheel statisch (in meerdere betekenissen) moet zijn zonder autonome ontwikkeling. Zeker niet als ze zo onwetend zijn dat ze denken dat Nederlands een geheel uniek vocabulair, eh… woordenschat zou hebben zonder enige overeenkomsten uit oorspronkelijke bron of kruisbestuiving.
En ik dacht dat dat Quebec niet uniek is wat betreft Frans taalpurisme. Is het niet sowieso mede aan het absolutisme van Lodewijk XIV en de Académie Francaise te danken dat het Frans inmiddels totaal a-fonetisch wordt geschreven? En was er niet een regel dat op Franse radio minstens 50% Frans moest worden gedraaid?
Taal is een levend wezen. Het groeit en krimpt, het dondert en fluistert. Uw scribale brij heeft weer iets toegevoegd aan die taal. Is he tdaardoor verrijkt? Neen nauwelijks, maar ik zou graag een keer een glas wachelwijn met u willen drinken om te trachten een fatsoenlijk gesprek te voeren waarin wij tot wederzijds begrip komen. 🙂
"Bespringkloten"!
ROFLMAO die heeft me pijnlijke buikspieren gekost.
"mijn opa was springklootgooierpiloot in de oorlog! Hij heeft meegewerkt aan de bespringkloting van Dresden…"
kfin dadarjen iemol gelaaikee voewa sou nemengs na in godsnoam zenaige mutte schikke nonen oeap regeltshes fan toal glak grameir vocabeleir en spelling enoch ingterpunkse noek seker woar datie kollectiviste nedoitolle ge wettet ni kfinkik datadiemol vrai mut sen glakkas dadiederiejn etsellefwult en derbai glakkas datouwl ze een babbelonese sproakferwarring oek bajongs issoe aarregni wanta geft wa mier kleurontleive meschin dattadin een rechtbaank wellis ambetaant kan zen ache doanklacht nifersto modda muttermor veroveremme
[4]
Bud,
Dan was je bestevaer ongetwijfeld "springklootgooiervlieger", volgens de taalzuiveraars.
[5]
.M,
Is dat Fries of zo?
Overigens lijkt me dat de meeste taal haar eigen "standaard" ontwikkelt, gewoon door gewoonte\conventie. Zodra de meeste mensen het "normaal" gaan vinden om een woord op een bepaalde manier te gebruiken of te spellen, wordt het vanzelf "ongepast" gevonden om het op een andere manier te doen. Engels heeft geloof ik bijvoorbeeld geen officiële spelling.
[6]
Lijkt me meer het taaltje van Maorijnissen, de Wizzard van Oss. Olling a polling, krek wanne. Witte geit, witte’t ok en zo.
[5] .M
Als het punt dat je probeert te maken is dat je denkt dat ik voorstander ben van algehele taalchaos, dan heb je het verkeerd voor. Net zoals de afschaffing van de staat an sich niet tot chaos leidt, zo ook is de afwezigheid van taalpolitie niet de oorzaak van Babylonische spraakverwarring.
Als het je bedoeling is om iedereen te overtuigen voortaan algemeen beschaafd Antwerps te laten spreken, dan heb ik maar een antwoord klaar: no fucking way.
In alle andere gevallen vind ik het een grappige reactie.
Ik plijt voor een stukje kwalitatief goed onderwijsmanagement, zodat er eindelijk weer eens goede schriftelijke papieren brieven geschreven worden.
[8]
Andre,
Afgezien van die eerste zin, heb ik geen idee wat je daar zegt. Is dat Brabants dialect, of puur een spraakgebrek van Jan M. uit O.?
[10]
Civil Servant,
Ik hoop van harte dat die ene zin met spelfout en minstens twee (of zelfs twee dubbele) redundanties een (in dat geval geslaagde) poging tot spot met de taalpurisme is? 😉
[11]
"de taalpurisme…"
De taalpuristen of het taalpurisme natuurlijk…
[5] Even een vertaling voor "boerekes" (d.w.z. mensen van buiten "’t Stad" (*)).
Ik vind dat Arjen helemaal gelijk heeft. Waarom zou een mens zich in godsnaam moeten schikken naar een hoop regeltjes van taal zoals zinsbouw, woordenschat en spelling? En nog interpunctie ook zeker? Je begrijpt niet waar die collectivisten het vandaan halen. Ik vind dat het helemaal vrij moet zijn: zoals eenieder het zelf wil. En bovendien zoals Owl zei: een Babylonische spraakverwarring ook bij ons is zo erg niet want dat geeft wat meer kleur aan het leven. Misschien dat dit in een rechtbank wel eens vervelend kan zijn als je de aanklacht niet verstaat maar dat moet men er maar voor over hebben.
(*) niet te verwarren met "de stad". Dat kan om het even welk boerengat zijn met veel inwoners -Parijs bv.-, die dan denken dat dat (groot) gat van hen ook een stad is maar dat is dan slechts een "de stad" maar nog altijd niet "’t Stad".
[11] Nee, Owl, dat is het helemaal niet. Als voormalig CEO van een basisschool irriteer ik mij mateloos aan taal verloedering.
[13]
M,
Even aannemend dat je dat cynisch bedoelt: ik ben geen voorstander van Babylonische spraakverwarring per se. Alleen als het de vorming van een Staatsmonopolie in de weg staat.
En zoals ik al in die andere reactie zei: een taal zal, ook zonder taalpuristen die willen bepalen welke woorden men wel en niet mag gebruiken en welke regels men moet volgen, vanzelf door gewoonte een algemene "norm" volgen. Mensen die zich daar niet aan houden maken zichzelf net zo onmogelijk als mensen die erop staan om eigen, of omgekeerde, definities aan woorden te geven die algemeen geaccepteerd zijn. En dat lijkt me ook wel zo "democratisch" of "vrijzinnig". Aangezien daardoor de taal zichzelf ontwikkelt door haar gebruikers, i.p.v. voorgeschreven wordt door een "elite" die van bovenaf koste wat het kost de taal wil laten stagneren en zo onveranderlijk maken als een dode taal. De taalpuristen zijn wat dat betreft echte collectivisten: liever de hele maatschappij dood laten gaan of stilleggen, dan toestaan dat er ontwikkelingen plaatsvinden die hen niet bevallen.
Want wiens "eigendom" is de taal nu eigenlijk? Dat van de overheid en degenen die zich boven ons gesteld voelen als "hoeders van de taal", of van de mensen die het gebruiken?
[14]
Civil Servant,
De taalkundig gebrekkige manier waarop je je reacties formuleert pleit echter niet voor een serieuze interpretatie van jouw stelling dat je je echt druk maakt om taalverloedering. Ik wist bijvoorbeeld niet dat men tegenwoordig een "Chief Executive Officer" heeft op basisscholen, i.p.v. een directeur. Of zou dat "bovenmeester" moeten zijn? 😉
[15] Ofschoon ik het ideologisch met je eens ben, werkt het in de praktijk niet zonder standaard. Als illustratie daarvan neme men Vlaanderen een dikke halve eeuw geleden. Tegenwoordig verstaan mensen mekaar dankzij "standaardtaal".
Maar in de tijd van mijn grootvader, konden een Antwerpenaar en een Bruggeling mekaar onmogelijk verstaan. Zelfs Gent was met ca. 60 km al lichtjaren van ’t Stad verwijderd.
Dus hoe graag ik 100% a-collectivistisch wil zijn, taal is nu net een van die zaken waarvoor ik graag een standaard zie.
Of die van de overheid moet komen is weer een heel andere vraag.
Wellicht kan er een soort taalgebruikersbond opgericht worden? En wellicht kan het bestuur worden weggestemd als ze hetzij te conservatief of juist te experimenteel bezig zijn.
Misschien zijn er ook andere niet-overheidsoplossingen te bedenken. Daar ben ik nog niet uit.
Maar als er 1 domein is waar ik graag een standaard zie, is het taal. Al ware het maar om babyonische spraakverwarring te vermijden in de rechtzaal.
Toch lastig als je niet eens weet waar je nou van beschuldigd wordt of wanneer je verdediging anders (mogelijk zelfs omgekeerd) geinterpreteerd wordt als dat jij het bedoelde.
[17]
M,
Als je ervan uitgaat dat het Engels toch ook ooit begon met vele dialecten, en het nog steeds geen "officiële" standaard heeft, lijkt dat probleem zich grotendeels vanzelf op te lossen. Het feit dat je een overheid hebt, die met haar verschillende ambtenaren en burgers moet kunnen communiceren, leidt daar al toe.
Bovendien kun je in rechtzaken altijd nog tolken gebruiken. Het moeten wel heel zeldzame rechtzaken zijn als er meer dan 2 talen of dialecten gesproken moeten worden. De taal\het dialect van de dader, en de taal van het slachtoffer zal hoogstens verschillen. Of de getuigen moeten ieder ook nog mijlen uit de buurt wonen, maar dan is het wel heel vreemd en toevallig dat die zich net op dat moment op een plaats delict bevonden waarvan ze het dialect niet spreken. De rechter of de jury in zo’n zaak zal ook niet ineens in een ander dialectgebied wonen dan ofwel de dader ofwel het slachtoffer, en ook dat zou qua tolken niet onoverkomelijk zijn. Als bovendien een beroepsinstantie als de Hoge Raad in een bepaalde plaats is gevestigd en het dialect van die plaats hanteert, zal zoiets wellicht ook een bepaalde status verkrijgen waar de rest van het land zich op richt. En er zal in ieder dialectgebied toch wel íemand te vinden zijn die ook een andere taal of dialect spreekt? De "elites" van vroegere steden spraken ook vaak een elitaire standaardtaal (helaas ook nogal eens Latijn of Frans), die ze bijvoorbeeld opdeden tijdens hun opleiding.
Sowieso zijn dialecten geen lang leven beschoren als ze slechts door kleine groepen worden gebruikt, en er allerlei bindende factoren zijn, zoals vroeger de Statenbijbel, of tegenwoordig de kranten, radio, televisie en internet. Die gaan er ook niet allemaal hun eigen taaltje op nahouden als ze een zo breed mogelijk publiek willen bereiken. De kans dat het Nederlands zonder standaard ineens fragmenteert tot onverstaanbare dialecten lijkt me uitgesproken klein. Het is met taal al net als met evolutie: als er geen isolatie van een subgroep plaatsvindt, is er ook weinig kans op evolutie tot een nieuwe soort. De kans is veel groter dat juist kleine dialecten geabsorbeerd worden door het dominante dialect.
Bovendien zou je eventueel nog kunnen beargumenteren, dat voor zover dialecten werkelijk wederzijds onverstaanbaar zijn, je het misschien niet meer over "dialecten" hebt, maar over talen. En dat de "Nederlandse taal" in feite een kunstmatig opgelegd Staatsconstruct is, bedoeld om kleinere linguïstische en staatkundige eenheden (zoals de vroegere provincies en vrije steden) te assimileren. Misschien zouden in Vlaanderen, nu ze toch bezig zijn, de Bruggelingen en Antwerpenaren ook onafhankelijkheid, of in ieder geval verregaande autonomie kunnen eisen? Terug naar de ouderwetse stadstaten. Dat geeft gelijk meer concurrentie, en wellicht meer kansen dat in ieder geval een aantal van die steden\gemeenten dan relatief liberaal worden.
Comments are closed.