Als we denken aan horigheid is ‘ons’ slavernijverleden tot halverwege de 19e eeuw weereens actueel. In Europa kennen we de horigen en lijfeigenen. Geschiedenisboeken van ‘Nederland’, die vooral de geschiedenis van Holland beschrijven, wekken de indruk dat dit alleen maar in de middeleeuwen voorkwam, dit is echter in vele provincies tot ver ná de middeleeuwen doorgegaan. In 1860 kwam officieel de afschaffing van de slavernij in Indië, in 1863 in Suriname en Antillen. In Nederland gebeurde de officiële afschaffing daarvan slechts 62 jaar daarvoor; de erfelijke horigheid werd pas afgeschaft bij de Staatsregeling voor het Bataafsche Volk 1798, na de Bataafse Revolutie, als gevolg van de Franse Revolutie iets eerder.

Op het agrarische platteland kwamen echt zelfstandige boeren met eigen land en vee niet zo heel veel voor. Anderen hadden er een pachtboerderij en moesten meer dan de helft van hun oogsten afstaan aan de grondbezitter. De landarbeiders vormden er de grote meerderheid. Zij moesten werken op het land van een heer of hereboer. Deze landarbeiders leefden in kleine huisjes, bij de (here)boerderij. In genoeg landelijke gebieden was het echter nog erger. Men kan dat teruglezen in oude administratieve stukken van de meer binnenlands gelegen regio’s. In 1729 maakte een rentmeester van Aefferden een lijst op van belastingen en inkomsten. Hij vermeld daarop: “in het ambt zien we naast de gebruikelijke cijnzen nog de lijfinkomsten van lijfeigenschap en vrijkopinge”. In Limburgs Jaarboek XVIII, 1912, staat een artikel van Dominee Henrichs over lijfeigenen tot aan de Franse Tijd: “De voogdij Geldern… is vroeg in handen gekomen van de hertog van Gelre. Oorspronkelijk waren zowel een aantal mensen in de stad, maar nog meer in de dorpen horig. Zij woonden soms op laathoven, soms ook op vrije hoven. Maar het betekende dat ze in beide gevallen toebehoorden aan de voogd.” Zelfs als een horige trouwde moest hij belasting betalen aan de heer. In de loop van de tijd kwamen er wel steeds meer mogelijkheden om zich als lijfeigene vrij te kopen, maar de bedragen daarvoor waren zo hoog, dat er zelfs kort voor de Bataafse Revolutie nog steeds lijfeigenen waren in Nederland. Zij waren gebonden aan het land waarop zij moesten werken. Uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht waren er in één hand, hun heer was ook het officiële ‘gezag’ en deed in zijn gebied ook de rechtspraak, men kon er dus niet aan ontkomen: de verhoudingen waren ‘wet’.

Een mooi gedocumenteerd voorbeeld hiervan is het geval van een zekere Jakob Passens, die ondanks draconische regels, tóch in 1738 zichzelf met vrouw en 6 kinderen kan ‘bevrijden’ van deze erfelijke horigheid. Onder deze voorwaarden:

 –   Het kost hem 202 rijksdaalders; (1 hectare grond kostte toen 200 gulden: 5 jaarsalarissen)

–   Elk jaar moet hij de voogd (de heer) een belasting betalen van 12 stuivers

–   Bij zijn dood moet er 7 gulden en 6 stuivers betaald worden

–   Hun woning, bezit van de voogd moet door hen zelf onderhouden worden

–   Mocht hij gaan wonen in een andere woning van de voogd dan worden zij opnieuw horigen

Deze horigheid was erfelijk, net als bij de slaven overzee. Ook in Nederland waren er mensen die werden geboren in horigheid en stierven in horigheid. Horigheid en lijfeigenschap waren andere woorden voor slavernij; die al in circa de 5e eeuw in Europa werd ingevoerd. Een systeem waarbij personen eigendom zijn van een ander persoon, alleen maar om het fortuin van de een nog te vergroten ten koste van het leven van een ander; zwart of wit maakt daarbij niets uit, het waren allebei slaven van de heer. Het kon dus zijn dat mensen, bij afschaffing hiervan met de ‘Staatsregeling voor het Bataafsche Volk’, een totale familie-geschiedenis van 12 eeuwen horigheid hadden gehad. De eerste excuses daarvoor moeten nog komen, want de bestuurders van toen zijn net zo goed de voorlopers van onze huidige Staat als in het geval van het Nederlandse slavernij-verleden overzee het geval is.

Ik heb een ver familielid die de stamboom van onze hele familie heeft uitgezocht, via oude archieven en erg oude kerkarchieven. Daarin vond hij van voorouders geboorte, overlijden, huwelijk, kinderen, woonplaats en beroep; hij kon gegevens vinden tot begin 17e eeuw. Een saai lijstje, want tot circa het jaar 1800 staat er als énige beroep: landarbeider en als énige woonplaats hetzelfde dorp, pas daarna komt er variatie zowel qua beroep als woonplaats. Men kan ervan uitgaan dat in al die eeuwen die hij niet meer kon vinden deze lijst er hetzelfde heeft uitgezien, want je werd erin geboren. Niet een indrukwekkend voorgeslacht: al mijn voorouders tot ruim 200 jaar geleden hebben een vorm van horigheid gehad.

En ik denk dat dit voor vele Nederlanders met voorouders van het platteland (ooit 75% van de bevolking) niet veel anders is, behalve dan het kleine percentage daarvan die afstammen van adel, heren, hereboeren en vrije lokale ambachten. De meeste mensen waren ook toen al níet verantwoordelijk voor slavenhandel, niet voor plantages, niet voor het vervoeren van slaven, en al zeker niet verantwoordelijk voor het hebben van slaven, omdat ze namelijk zélf in soort-gelijke condities leefden. Laat die excuses voor dat vuile slavenverleden overzee maar komen van de nazaten van de kooplui, plantagehouders, aandeelhouders van de ‘Compagnieën’, die allemaal in oude archieven te vinden zijn, en die daar de basis van hun vermogens aan te danken hebben. Maar bespaar de gewone Nederlander dit soort nonsens. De grote massa ‘wij’, of ‘de’ Nederlanders zijn hier nooit verantwoordelijk voor gewéést, toen niet en nu al helemaal niet. Dezelfde types die dáár slaven verhandelden, onderdrukten en misbruikten, deden zolang ze ‘wettelijk’ de kans kregen híer précíes hetzelfde met mensen, mensen die net als slaven daar bezitloos en rechteloos waren. En die nú nóg eens verraden worden.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

17 REACTIES

  1. dank voor he opschrijven, op hoofdlijn had ik dit wel in gedachte, maar wilde dit zelf ook nog eens precies weten, hoef ik nu niet meer uit te zoeken. Want wat jij schrijft, weten ‘ze in Den Haag’ dit niet?

    • Volgens mij weten ze dat in Den Haag ook wel, Rutte heeft n.b. geschiedenis gestudeerd, kamerleden zijn vrij dommig tegenwoordig, die weten (of willen het) niet. De nederlandse geschiedenis heeft het altijd over de ‘democratie’ nadat we ons van de Spanjolen hadden verlost, niet dus. Pas met de doorwerkende franse revolutie ook hier werd de slavernij officieel afgeschaft, wist ik al. Democratie voor alle burgers kwam er echter pas ná de 1e wereldoorlog, door de angst vanwege de Russische revolutie, men was bang dat die zou overslaan naar hier.
      Na de val van de muur begin jaren ’90 begon men weer de klok terug te draaien, beetje bij beetje, ze denken nu dat er toch geen alternatief meer is….. de 21e eeuwse revolutie zal echter een wereldrevolutie worden, ‘read my lips’, daar hoef je geen helderziende voor te zijn.

      • Ja, zo denk ik er ook over, alleen wie zijn ‘ze’. Zie het eerder als een school (WEF c.a.) vissen/vogels en bijv. Hanlon’s razor: Never attribute to malice that which can be adequately explained by stupidity. Ik hoop dat we “peak centralization” hebben bereikt en “the pendulum swings”, ’the fourth turning’ de ideeen oorlog en dat soort dingen. En een wereld revolutie, waar denk je aan? Bijv. Koude Oorlog II (of Koude Oorlog 2.0) ?

      • Skarsgärd,

        ” Democratie voor alle burgers kwam er echter pas ná de 1e wereldoorlog, door de angst vanwege de Russische revolutie, men was bang dat die zou overslaan naar hier.”

        De negentiende-eeuwse Nederlander had een negatief beeld van democratie, men zag dat als gevaarlijk radicalisme. Men wist ook uit de voorbeelden van de geschiedenis waar democratie toe leid. Democratie leid tot een politisering van de gehele samenleving tot het punt van waanzin (zoals vandaag de dag, en zoals de laatste decennia). De opkomst van de grote zich met alles bemoeiende overheid, en de hoge belastingdruk is evenredig aan de toenemende democratisering. De negentiende-eeuwse Nederlanders waren veel vrijer dan de hedendaagse Nederlander, die zouden zich totaal rot schrikken als de ze huidige democratische samenleving zouden zien, en de alomtegenwoordigheid van de staat. Men zou direct weer in de kist duiken, en het deksel stevig dicht doen. Democratieën zijn altijd geëindigd in tirannieën, behalve een paar kleinschalige ‘peasant democratieën’.

        Wetenschap, de vrije markt, het kapitalisme en de al voor de opkomst van de democratie bevochten vrijheden zijn de bron van de vooruitgang in de twintigste eeuw, democratie, met al haar corruptie, dictatuur van middelmatigheid, dictatuur van een proletariaat, tirannie van mobs, en de vrije radicalen/’progressieven’ (zie Plato) is de sabotering en regressie van die vooruitgang, en gaat zeer waarschijnlijk de doem zijn.

        The emergence of the Netherlands as a ‘democratic’ country

        https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1611894419835747

  2. Mooi artikel. Napoleon heeft echter met de afschaffing van de horigheid wel een nieuwe slavernij ingevoerd: die van de citoyen, de burger, die aan het collectief toebehoort. Er zijn slechts heel weinig mensen die zich in deze eeuw en in de karikatuur die “Nederland” heet enigszins eraan kunnen onttrekken. Ik denk dat ik er een van ben … En ik zeg je, het is goed om vrij te zijn.

  3. Tegen mensen die zeiken over ons slavernijverleden zeg ik, mijn over overgrootvader was lijfeigene. Hij was jaloers op die slaven

    • Als je kijkt wie er al tientallen jaren in allerlei uitkeringen zitten en wie er voor werken moeten, kun je concluderen dat er nog steeds slavernij is. Als al die luie flikkers (inclusief ambtenaren met nutteloze banen) geen geld meer krijgen, kan elke werkende per week 2 dagen vrij nemen.

      **** Kobus, 4 van je reacties in de spam beland, ik snap dit niet ****

      • Het proletariaat heeft via de democratie een dictatuur van sociale solidariteit opgezet, dat is typisch wat het afgunstige democratische proletariaat wil, uit de zakken halen van degenen die meer actief zijn, en inventief. Daarbij is voor het grote deel van het volk de overheid een ticket naar de macht geworden, of tenminste invloed, inspraak. Het is dus een dictatuur van een duizend dictatortjes geworden, met een labyrint van regels, voor ieder dictatortje wat wils.
        Dat is moeilijker om tegen te vechten, en leidt tot meer regels en wetten dan een grote dictator kan bedenken. Moeilijker tegen te vechten omdat al die regeltjes op zich vaak onbenullig zijn, daar ga je geen revolutie voor starten. Zo heeft het volk haar eigen monster gecreëerd, een woekerende tumor, die volkomen is uitgezaaid in het lichaam van de samenleving.

    • Als je kijkt wie er al tientallen jaren in allerlei uitkeringen zitten en wie er voor werken moeten, kun je concluderen dat er nog steeds slavernij is. Als al die luie flikkers (inclusief ambtenaren met nutteloze banen) geen geld meer krijgen, kan elke werkende per week 2 dagen vrij nemen.

      (2e poging om te plaatsen)

  4. maar waarom dan nog deze actuele zinnen te vinden op internet;
    “hoeveel dagen werk je voor jezelf, en niet voor de belastingen”
    ineens is het zo erg niet meer?

  5. Iedereen in Europa die niet van adel is heeft voorouders die in slavernij hebben geleefd.

    Niemand die nu leeft en die slaven als voorouders heeft gehad, heeft daardoor enige schade geleden. Integendeel, de slavernij van hun voorouders heeft ze juist betere levensomstandigheden gebracht dan ze zonder die periode van kolonisatie en slavernij zouden hebben gehad.

    Nazaten van slaven zijn schatplichtig aan de nazaten van slavenhouders en niet omgekeerd.
    _____________

    “The people made worse off by slavery were those who were enslaved. Their descendants would have been worse off today if born in Africa instead of America. Put differently, the terrible fate of their ancestors benefitted them.”

    ~ Thomas Sowell (Afro-American writer)

    • Sowell debunked ook de racisme kaart:

      “Blacks were not enslaved because they were black but because they were available. Slavery has existed in the world for thousands of years. Whites enslaved other whites in Europe for centuries before the first black was brought to the Western hemisphere. Asians enslaved Europeans. Asians enslaved other Asians. Africans enslaved other Africans, and indeed even today in North Africa, blacks continue to enslave blacks.”

      ~ Thomas Sowell (Afro-American writer

  6. Dit is wel de meest dramatische ’truth bomb’ voor BLMers en KOZPers:

    “Nothing could be more jolting and discordant with the vision of today’s intellectuals than the fact that it was businessmen, devout religious leaders and Western imperialists who together destroyed slavery around the world. And if it doesn’t fit their vision, it is the same to them as if it never happened.”

    ~ Thomas Sowell (Afro-American writer)

    • Juist! Slavernij is helemaal nooit afgeschaft. Het is vernieuwd en verbeterd.

Comments are closed.