Wat zijn waarden? Waarom heeft de mens waarden nodig?
Een “waarde” is datgene wat men door te handelen probeert te verkrijgen of te behouden. Het concept “waarde” vooronderstelt een antwoord op de vraag: voor wie of waarvoor? Het vooronderstelt een wezen dat in staat is tot handelen met een bepaald doel voor ogen en minstens een alternatief. Waar er geen alternatieven zijn, daarzijn geen doelstellingen en geen waarden mogelijk.
Alleen levende wezens kunnen doelstellingen hebben of ze doen ontstaan.
Een utlieme waarde is de uiteindelijke doelstelling waaraan alle andere doelen ondergeschikt zijn. Voor een organisme is zijn leven de waardestandaard: datgene wat zijn leven bevordert is goed, wat het bedreigt is slecht.
Metaphysisch gesproken is het leven het enige fenomeen dat een doel op zich is.
Als een waarde iets is dat we proberen te bekomen of te behouden, dan is de deugd de handeling door dewelke wij de waarde bekomen of behouden. De drie vitale waarden zijn: Rede, Zin en Eigendunk, met hun drie corresponderende deugden, Redelijkheid, Productiviteit en Trots.
Productieve activiteit is het centrale objectief van het leven van een rationeel mens, de centrale waarde die hiërarchie van alle andere waarden integreert en bepaald. Rede is de bron, de voorwaarde voor productieve arbeid, trots is er het resultaat van.
De deugd van Rationaliteit betekent de erkenning en de aanvaarding van de rede als de bron van alle kennis, onze enige waardemeter en de enige gids voor ons handelen. Het betekent een erkenning van de realiteit van zijn eigen existentie, d.w.z. van het principe dat alle doelstellingen, waarden en handeling die men nastreeft of beoogt in de realiteit plaatsvinden en dat men nooit enige waarde of overweging over de eigen perceptie van de realiteit mag laten primeren. Het betekent de erkenning van het principe dat al onze overtuigingen, waarden, doelen, verlangens en acties gebaseerd moeten zijn op, afgeleid uit, gekozen en beoordeeld vanuit een proces van denken-een zo precies en scrupuleus mogelijk gedachtenproces dat geleid wordt door een zo onverbiddelijk mogelijke toepassing van de logica, als men met de volheid van zijn vermogen kan. Het betekent de aanvaarding van verantwoordelijkheid voor het vormen van een eigen oordeel en voor een leven in overeenstemming met de eigen werkzame geest (dit is de deugd van Onafhankelijkheid). Het betekent dat men nooit zijn opvatting moet opofferen voor de opinies en wensen van anderen (dit is de deugd van Integriteit)- dat men nooit een realiteit mag veinzen (de deugd van Eerlijkheid)- dat men nooit mag betrachten hetgeen men niet verdient, noch enige onverdienstelijkheid mag belonen, noch materieel, noch spritiueel (dit is de deugd van Rechtvaardigheid). Het betekent dat men nooit effecten moet verwachten of verhopen die geen oorzaak hebben en dat men nooit mag handelen zonder de volle verantwoordelijkheid te nemen voor de gevolgen ervan.
De deugd van de Trots is de erkenning van het feit dat “de mens de physieke waarden die hij nodig heeft om zijn leven in stand te houden moet produceren, en dat hij dus die karaktereigenschappen moet verwerven die ervoor zorgen dat zijn leven het leven waard wordt. Het veronderstelt dat men het recht moet verdienen om zijn eigen leven als hoogste waarde aan te nemen door het bereiken van de morele perfectie- die bereikt men door nooit een code van irrationele deugden te aanvaarden, door zich niet over te geven aan deugden die niet realiseerbaar zijn en omgekeerd door nooit de deugden die wel rationeel zijn te verloochenen- door nooit een schuld die men niet verdient te aanvaarden en door nooit schuldig te zijn, of als men het toch is, de schuld te vergoeden- door zich nooit aan de zwakten in zijn eigen karakter over te geven- door nooit een zorg, wens, angst of gemoed boven de realiteit van de eigenwaarde te plaatsen. En bovenal, houdt het in dat men iedere doctrine die zelf-verbranding als deugd of morele plicht preekt te verwerpen.
Het fundamentele sociale principe is dat de mens voor zichzelf moet leven, dat hij noch zichzelf moet opofferen voor anderen, noch anderen moet opofferen voor hem. Voor zichzelf leven betekent dat het bereiken van zijn eigen geluk als zijn hoogste morele doel is.
"Metaphysisch gesproken is het leven het enige fenomeen dat een doel op zich is."
Dus het leven waar ik niet om vroeg maar dat mijn ouders me opdrongen toen ze me levenslang gaven, is mijn ultieme doel?
Zouden zelfmoordenaars (inclusief kamikazes en moslimterroristen) hun leven ook als ultieme doel zien?
"De drie vitale waarden zijn: Rede, Zin en Eigendunk, met hun drie corresponderende deugden, Redelijkheid, Productiviteit en Trots."
Trots als deugd? ’t Doet deugd ja maar is het een deugd?
"Productieve activiteit is het centrale objectief van het leven van een rationeel mens"
Productieve activiteit als centraal objectief? Of als noodzaak om te overleven (zo men dit wenst)? Als ik rijk geboren ben of de lotto win, waarom zou ik me dan nog druk maken over mijn productiviteit? Dat is slechts een middel, doch geenszins een doel op zich.
Ben het verder wel eens met de rest.
Ik kan het grotendeels ook eens zijn, maar net als Scrutinizer zie ik wel een paar kanttekeningen.
Wat als het mij de meest deugd doet om mezelf van kant te maken, of op te offeren aan een ander? Natuurlijk is dat nog steeds een egoïstisch motief, omdat het mij het meest plezier doet (of de minste pijn), maar het maakt dus niet van het leven (of zo lang mogelijk leven) een doel op zich. Ook productiviteit zie ik niet per se als doel. Een mens dat volmaakt gelukkig leeft als zwerver, zal niet productiviteit als hoogste doel ervaren. En gezien het feit dat zo iemand door rond te zwerven en niet productief te zijn (of hoogstens voldoende om net te overleven) zeer gelukkig wordt, is hij uiterst rationeel bezig in het bereiken van zijn persoonlijk doel.
Ik kan op zich wel een zekere waardering opbrengen voor het Objectivisme, maar voor zover ik het begrijp blijft het nog altijd een willekeurig, geheel emotioneel en subjectief doel als "rationeel" en enige juiste benoemen, net als iedere religie. Er is geen objectief doel in het leven. Behalve misschien het bevredigen van de subjectieve, emotionele en irrationele doelen die ieder mens voor zich ervaart als "goed".
Het artikel boven is een vrij beknopt stuk wat eigenlijk los van de rest niet zo heel veel duidelijk maakt, zeker niet voor mensen die het werk van Rand voor de rest niet kennen.
Waarom bepaalde zaken als objectief moreel en als waarden worden gezien heeft een goede algemene onderbouwing nodig en die wordt voornamelijk – en wel heel uitvoerig – gegeven in het boek "Atlas Shrugged".
Waar het op neer komt is dat niemand de realiteit kan ontkennen hoezeer men ook wil, en dat niemand een natuurlijk verschijnsel in de realiteit genaamd "oorzaak en gevolg" kan ontkennen.
Zo wordt bijvoorbeeld gesuggereerd dat iemand die er een bepaalde levensstijl als "doel" op nahoudt om gelukkig te worden, vaak uiteindelijk afhankelijk zal zijn van anderen om niet keihard geconfronteerd te worden met de gevolgen van zijn subjectieve voorkeuren.
In de praktijk zien we dan dat uiteindelijk een ander zal ophoesten voor de gevolgen. Het is om die reden dat collectivistische systemen in het leven zijn geroepen om de "zwakkeren" te beschermen.
Rand stelt dat als je niet in een collectivistisch systeem wilt leven (en huichelaars zullen dat wel willen) je niet zal ontkomen aan de natuurlijke en logische gevolgen van je voorkeuren, je keuzes, je levensstijl en ga zo maar door.
Daarbij is het leven beschouwen als iets dat je niet wilt natuurlijk ten eerste een uitzondering en ten tweede irrationeel.
Want waarom wil je niet leven? Dat zal heel vaak te maken hebben met de verkeerde keuzes die je zelf hebt gemaakt, waarvan je de gevolgen niet wilde inzien en waarmee je niet wil worden geconfronteerd.
Daarom maakt Rand in "Atlas Shrugged" ook het argument dat collectivisten in wezen niet willen leven, omdat men de consequenties van het nemen van beslissingen en het maken van keuzes in het leven niet wil accepteren, en de verantwoordelijkheid ervoor op anderen willen afschuiven.
Alhoewel ik niet overal in meega wat het Objectivisme betreft, is Rand absoluut niet "subjectief" en "emotioneel", maar volstrekte rationeel, zelfs zo rationeel dat het op het mechanische af is.
Het stukje hierboven is gewoon niet toereikend om dit duidelijk te maken, daarvoor moet je echt op zijn minst "Atlas Shrugged" hebben gelezen en in staat zijn het te begrijpen.
Een interessant artikel waar een Objectieve moraliteit wordt beschreven is deze:
http://www.capmag.com/artic…
[3] Vertel eens Cannon.
Wat is er objectief aan moraal?
(o, ik heb Atlas Shrugged gelezen, dus je mag elke slagzin citeren)
Vertel me aan welke boom het groeit, in welk gebergte ik het vinden kan, in welke wereldzee het zwemt, in welk luchtruim het zweeft of door welke microscoop of telescoop het te zien is.
En als het dan niet empirisch is, vertel me dan de dwingende logische of wiskundige redenering.
En als het dan ook niet logisch is, vertel me dan waarom ik ‘objectieve moraal’ niet aan de vlammen zou toevertrouwen?
[4]
Volgens mij is duidelijk gemaakt wat er "objectief" aan is. Objectief, als in: niet afhankelijk van subjectiviteiten, wensen, hoop, gevoel en ga zo maar door.
Ik zou zeggen, leg eerst maar eens uit wat er niet klopt in het artikel waarnaar ik gelinkt heb, misschien dat we dan verder kunnen praten.
Ik vind het allemaal namelijk volstrekt logisch, dus valt er voor mij weinig te zeggen dat het boek of artikel "in wezen" al niet gezegd hebben.
Als jij het daarmee niet eens bent, hoor ik wel waarom, op basis van logica uiteraard en niet gevoel, noodruftigheid, en/of elk arbitrair gedoe waar je ‘gevoel’ mee op de proppen komt, aangezien niemand de realiteit kan ontlopen, maar iedereen wel zijn eigen subjectieve gevoel heeft.
[3] "Daarbij is het leven beschouwen als iets dat je niet wilt natuurlijk ten eerste een uitzondering en ten tweede irrationeel."
Of iets een uitzondering is, is natuurlijk geen tegenargument (behalve voor een collectivist uiteraard). En hoezo is het irrationeel? Sterker nog: waarom zou het rationeel zijn een gift van een ander (hier: je ouders) zomaar klakkeloos de moeite waard te vinden? Ik krijg op een verjaardag wel vaker zaken waar ik niet om gevraagd heb en die ik niet zie zitten. En op hun allereerste "birthday" (letterlijk) krijgen sommigen dat ook, nl. een leven waar ze niet om gevraagd hebben.
"Want waarom wil je niet leven? Dat zal heel vaak te maken hebben met de verkeerde keuzes die je zelf hebt gemaakt, waarvan je de gevolgen niet wilde inzien en waarmee je niet wil worden geconfronteerd."
Ja zoals de keuze die iemand maakt om gehandicapt geboren te worden in een arm gezin met een vader die hem misbruikt en een moeder aan de drank.
Bovendien was het uiteraard de welbewuste keuze van bv. een pedofiel dat hij op kinderen valt en dat de maatschappij dit niet accepteert. Ook was het de keuze van Anne Frank om joods te zijn en bewust geboren te worden in een tijdperk van oprukkend Nazisme.
Wat zeurt zo’n onverantwoorde domme trut toch eigenlijk? Had ze er maar voor moeten kiezen in een Arisch gezin geboren te worden, of als ze dan toch perse joods wil zijn, had ze toch voor New York kunnen kiezen? Haar deportatie heeft ze m.a.w. volledig aan zichzelf te danken.
[3]
Cannon,
Rationaliteit heeft geen doel. Het is een middel om de realiteit te begrijpen, en is daarmee net als echte wetenschap waardenvrij. Het doel is altijd irrationeel. Een computer, het toppunt van rationaliteit, heeft geen eigen doel, want geen gevoelens. Het zou een puur rationele Rand om het even zijn of ze leeft of sterft.
Natuurlijk zullen mensen die niet als voorkeur hebben om te leven, relatief minder voorkomen. Daar zorgt de evolutie wel voor. Een organisme dat door toeval genen heeft of in een omgeving terechtkomt waardoor het leven ondraaglijk of neutraal voelt, zal minder gedreven zijn tot overleven en voortplanting dan iemand die een zeer sterke angst voor de dood en\of een groot plezier in het leven heeft. Wat waarschijnlijk ook verklaart waarom mensen het zo moeilijk vinden om te accepteren dat het leven geen rationeel doel heeft, en dat overleven niet echt "zinnig" is, behalve als het vervullen van een eventuele persoonlijke wens tot leven.
Als je werkelijk rationeel en objectief wilt zijn, zul je moeten erkennen dat "willen" leven en "willen" sterven beiden een emotie, en dus irrationeel zijn. Maar daarmee zijn beide wensen niet minder legitiem. Het is alleen volkomen individueel welke de voorkeur geniet.
[5] “Volgens mij is duidelijk gemaakt wat er "objectief" aan is. Objectief, als in: niet afhankelijk van subjectiviteiten, wensen, hoop, gevoel en ga zo maar door."
Ik weet wat ‘objectief’ is. Daarom weet ik ook dat ethiek niet objectief is.
Het is ook niet subjectief. Denk daar maar eens over na, eigenwijsje.
Ethiek IS het gewenste, het hoopvolle. Het wordt door mensen verzonnen om het leven draaglijker te maken.
“Ik zou zeggen, leg eerst maar eens uit wat er niet klopt in het artikel waarnaar ik gelinkt heb, misschien dat we dan verder kunnen praten.”
Tja, moet ik nu 20 GB Hume teksten tegen jou aan houden? Ik stelde jou een aantal vragen en je verwijst naar Craig Biddle. Moet ik nu Craig antwoorden of jou?
Nou vooruit, ik zal jou beantwoorden: Craig, die zo braaf heeft gekopieerd uit Atlas Shrugged, maakt een eeuwenoude denkfout.
Hij maakt gebruik van de ‘naturalistic fallacy’, de drogredenering die zegt dat morele termen reduceerbaar zijn tot niet-morele termen.
Maar helaas: an ‘is’ is not an ‘ought’, en dat is een waarheid als een koe.
Er is geen enkel ‘statement of fact’ dat de mens dwingt zich op een bepaalde manier te gedragen.
Rand maakte die fout, Craig maakt die fout, jij maakt die fout, Arjen maakt die fout.
‘Ethiek’ is wat je ervan maakt, knollebolletjes. Het is niet anders: ethiek is niks meer/niks minder dan een onderhandelingsresultaat.
“Ik vind het allemaal namelijk volstrekt logisch, dus valt er voor mij weinig te zeggen dat het boek of artikel "in wezen" al niet gezegd hebben.”
Onzin, volgens mij kan je best zelf denken. Of ben je de zoveelste bijbelaar?
“Als jij het daarmee niet eens bent, hoor ik wel waarom, op basis van logica uiteraard en niet gevoel, noodruftigheid, en/of elk arbitrair gedoe waar je ‘gevoel’ mee op de proppen komt, aangezien niemand de realiteit kan ontlopen, maar iedereen wel zijn eigen subjectieve gevoel heeft.”
Onzin, jij maakt de dienst niet uit.
Ethiek is gebaseerd op emoties, op de staat van welbevinden van het organisme. De mens kan niet zonder en is niet zonder. Ook een Mooren niet.
Maar gevoel voor goed of kwaad is voor geen twee mensen hetzelfde. Tja, het staat er toch echt: GEVOEL voor goed of kwaad….
Wensen dat alle mensen wel hetzelfde ‘goed of slecht’ vinden, is een dwaas verlangen naar zekerheid. Of moet ik zeggen naar macht?
Zeg eens eerlijk Cannon, zou je niet eigenlijk de baas van de wereld willen zijn……
[8] "Zeg eens eerlijk Cannon, zou je niet eigenlijk de baas van de wereld willen zijn…… "
Huub, hij zou eens moeten durven!! Dat willen jij en ik toch zijn??
Serieus:
Waarom kan ethiek niet objectief zijn"?
Volgens WIKIPEDIA "Ethiek of moraalwetenschap is de filosofie van het juiste handelen.
Als we daarvan uitgaan, is er toch in elke situatie, afhankelijk van wat ons doel is, één beste, juiste handelen?
Zelfs als er meer wegen naar Rome leiden, is er nog één de beste. Weer afhankelijk van ons doel.
Maarobjectief is het wel, onafhankelijk of we die weg al kennen.
Ik kan geen reden bedenken waarom we die weg niet zouden kunnen leren kennen.
Een avondje filosfie met een lekkere fles wijn?
[9] Hub, geef mij één juist voorbeeld van een ‘is->ought’ relatie en die fles wijn is voor mijn rekening.
Rest ons tijd en plaats af te spreken 🙂
Protagoras, Hume, Bentham en Moore hebben het grootste gelijk van de wereld: er is geen overgang denkbaar van ’the descriptive’ naar ’the prescriptive’.
Ik kan daar heel wel mee leven, naturalist tot in het bot en Bentham ten spijt, zie ik veel in het natuurrecht.
Persoonlijke voorkeur, niet deduceerbaar, maar toch ook niet subjectief. Het kan gewoon gedeeld worden met alles en iedereen.
Normen kunnen net zo goed langs de meetlat, ook al duiken ze niet op in de objectenwereld…
Comments are closed.