The Blame game

Vrijspreker: Waarom leggen mensen de verantwoordelijkheid voor iets ergs vaak op zo’n vreemde plaats?

Opperdienaar: Om dezelfde reden waarom ze de verantwoordelijkheid voor iets moois vaak op zo’n vreemde plaats leggen.

Vrijspreker: Tja, laten we beginnen met de eerste.

Opperdienaar: Steeds als er iets gebeurt dat mensen pijn doet, dan willen ze van die pijn af. Dan zouden ze naar de verantwoordelijke dader kunnen gaan, om deze er op aan te spreken, of aan hun eigen emotionele apparaat kunnen werken, maar vaak menen ze daar geen invloed op te hebben. Dan wordt naar een proxy gezocht. Die proxy moet aan de volgende eisen voldoen:

1. Moet ergens in de keten zitten die het erge mogelijk maakte (klant, investeerder, arbeider, familielid, stadsgenoot, rasgenoot, seksegenoot, boodschapper)

2. Moet gevoelig zijn voor kritiek (afhankelijk van vrijwillige interacties en goed imago)

Nu er iemand is die te veranderen valt, wordt via magisch denken ook de verantwoordelijkheid bij deze persoon neergelegd. Niet omdat hij verantwoordelijkheid ook werkelijk draagt, maar omdat hij te beïnvloeden is.

Dus als het om het milieu gaat, dan val je de bedrijven aan en niet je overheid die er voor gezorgd heeft dat vele zaken die we nodig hebben nutteloos de hele wereld over worden gesleept, om belastingen te vermijden en die het rechtsmonopolie heeft om van milieudelinquenten schadevergoeding te eisen. Of je gaat niet tegen het Pentagon demonstreren omdat die de grootste vervuiler op aarde zijn en evenveel olie gebruiken als heel Griekenland.

Al eens een demonstratie gezien omdat de US Navy bommen liet vallen op het Australische great barrier reef? nee, want je hebt er geen invloed op en dus zijn ze niet verantwoordelijk. Wel eens een demonstratie gezien vanwege het verliezen van een waterstofbom met 250 keer de kracht van de Hiroshima atoombom boven North Carolina die vanwege 1 schakelaar niet afging? Of bij Palomares in Spanje waar ooit een B52 met 4 atoombommen verongelukte waarbij onder andere plutonium vrij kwam. Bij Japan ligt ook nog een waterstofbom weg te rotten. Demonstraties? Nee, want je hebt geen invloed en dus is de dader niet verantwoordelijk.

Of neem een oorlog en vreselijke beelden komen op je netvlies. Wie is er verantwoordelijk? Natuurlijk niet een geweldsmonopolie dat de bommen gooit, maar de bedrijven die er geld aan verdienen of de vrijheidsstrijders die verzet plegen tegen overheersing. Je geweldsmonopolist is slechts een weerloze speelbal van hun steekpenningen. Je hebt geen invloed op je heerser, dus heeft hij geen verantwoordelijkheid. Vermoorden je heersers 2000 mensen door een concentratiekamp te bombarderen? Je kunt het gewoon op zelfverdediging gooien. Ze zijn slechts een weerloze speelbal van provocaties door terroristen.

Als de politicus geld aan neemt van de industrieel is de industrieel schuldig. Als de industrieel geld aanneemt van de politicus, is de industrieel ook schuldig. De industrieel is altijd schuldig omdat hij kwetsbaarder is, zijn klanten kunnen weg lopen zijn imago is belangrijk.

Vrijspreker: Maar de media zit ook in de keten die de vervelende berichten uiteindelijk bij de onderdaan doet belanden, waarom krijgen die er niet van langs?

Opperdienaar: Dat is vaak zo en wordt wel ‘shoot the messenger’ genoemd. Je zou kunnen zeggen dat Julian Assange, Edward Snowden en Bradley Manning voorbeelden van ‘shoot the messenger’ zijn. Staatsvriendelijke media lopen natuurlijk minder gevaar op publieke verontwaardiging.

In veel gevallen is het echter niet eens de boodschapper en geldt ‘shoot the piano player’ de meest weerloze willekeurige betrokkene. Als je maar controle hebt. Bij veel fascistische/communistische economische draaikolken werd ook de meest weerloze groep vermoord als ‘verantwoordelijke’ (joden in WOII, Oekraïners door Stalin na mislukte landbouw collectivisering, intellectuelen in Cambodja, Japanse onderdanen in de VS gedurende WWII). Werkelijke verantwoordelijkheid maakt niet uit, je pakt de meest weerloze betrokkene. Elke argumentatie dat die ook verantwoordelijk is, wordt kritiekloos als waar geaccepteerd.

Vrijspreker: We zagen de afgelopen week grote publieke verontwaardiging over een doodgeschoten leeuw die de naam Cecil gegeven was.

Opperdienaar: De roep des volks werd gelijk beantwoord met een wetsvoorstel door de heersers. Wat opviel is dat de tandarts die het dodelijke schot loste, keihard werd aangevallen door het publiek. Daar kun je controle over hebben. Alle opgekropte frustratie en machteloosheid kwam er uit.

Terwijl ik persoonlijk de zebra’s Suzy, Odil en Mark sprak en die waren er heel blij mee:

De overhoring: Wij zien de beelden van treurige werkomstandigheden in een textielfabriek in een ver en onbekend derde wereldland. Wie krijgt de schuld?

Vrijspreker: Waarschijnlijk de buurman die het eindproduct koopt.

Opperdienaar: Geslaagd.

Vrijspreker: Maar hoe zit het met de verantwoordelijkheid voor goede dingen?

Opperdienaar: Die komt altijd bij de heerser en is dankzij zijn beleid. Eigenlijk probeert de onderdaan altijd een wit voetje bij de heerser te halen met het positioneren van verantwoordelijkheid. Sommige dingen (in Zimbabwe) kunnen echter als goed en slecht worden uitgelegd:

Onderdanen houden over het algemeen zo van actie ondernemen, dat ze liever iets zinloos doen dan niets doen. Ze schieten liever dan dat ze mikken. Ze beschuldigen liever de verkeerden die ze kunnen raken dan de verantwoordelijken die ze niet kunnen raken. Denk eens aan die verontwaardigde acties als: “Ik ben boos” briefkaarten naar ‘Duitsland’ sturen vanwege racisme, mensen die hun twitter icon zwart maken als protest tegen overheidsagenten op het internet. Of onlangs nog mensen die een regenboog kleurtje over hun facebook icoontje plakten vanwege het homo huwelijk.

Dat staat ook in elk propaganda handboek. Actie is belangrijk. Marcheren en zingen desnoods, de vlag uit hangen, petities tekenen, stemmen, politieke actie, kleding inzamelen, voedselhulp, groepsverontwaarding, euforie en haat uiten met elkaar. Zinloze dingen doen en de verkeerde mensen haten. Heerlijk.

Vrijspreker: Je zou zelfs kunnen stellen dat de doeltreffendheid waarmee onderdanen de verantwoordelijken weten te missen met hun verontwaardigingspijlen, aangeeft dat ze wel degelijk mikken.

Opperdienaar: Zo zou je het ook kunnen zien. Korte termijn overleven. Uiteindelijk is de vrees de beroemde uitspraak: “We have met the enemy and they are us” -> “We hebben contact gemaakt met de vijand en we zijn het zelf.” Als het kwaad uitgezaaid is naar onszelf, willen we liever niet op de verantwoordelijken stuiten.

Ondertussen komen nieuwe feiten over Cecil boven water.