Een interessant artikel vandaag in het Financieele Dagblad (FD). Piet Keizer, docent economie aan de Universiteit van Utrecht, vindt de studie economie te eenzijdig.

Uit het FD-artikel: “Hij vreest dat hogescholen en universiteiten de geesten van studenten dichttimmeren met een enkel denkkader: de neoklassieke theorie. Kort samengevat veronderstelt deze stroming dat de samenleving bestaat uit rationele consumenten die hun nut maximaliseren en bedrijven die zo veel mogelijk winst maken. Als er iets gebeurt wat de economie uit haar evenwicht haalt, dan hervindt die dat daarna uit eigen kracht.”

Dogmatiek in de economische wetenschap? Een eendimensionaal mensbeeld, te weten de homo economicus? Dat klopt. En het klopt dat het niet klopt. Mensen zijn niet rationeel, althans niet altijd en al helemaal niet overal. Wie dat niet weet, heeft nog nooit goed op mensen gelet.

Of je dat voor 100% aan de klassieke economie moet wijten is de vraag. Van Adam Smith is bekend dat hij ooit zei dat als een stel kooplieden in een coffee house bij elkaar zitten, ze eerst koffie bestellen en daarna een kartel op gaan zetten.

Adam Smith stond in een conservatieve traditie die oog had voor de menselijke natuur. Hij wist dat de mens geen homo economicus is, maar dat moraal en sentiment ook een rol spelen. Misschien dat men aan de economische faculteiten vergeten is om zijn andere werk, The Theory of Moral Sentiments, te behandelen. Als Piet Keizer dat bedoelt zijn we op de goede weg.

Meer aandacht voor psychologie in het kader van de economie ligt dus voor de hand. Sterker nog, het is een open deur, want economie is een gedragswetenschap. Het feit dat economen sinds de jaren dertig – met de opkomst van het economisch plandenken – met wiskunde aan de slag zijn gegaan, verandert daar niets aan. De bak wiskunde waarmee economen sinds de Tweede Wereldoorlog hun werk doen, ontneemt juist het zicht op de kern van de economie: het gedrag van het individu. Economie is een sociale wetenschap. Ludwig von Mises gaf zijn belangrijkste boek niet voor niets de titel Human Action.

Piet Keizer is dus op de goede weg. Laten we wel hopen dat de economie niet in handen valt van sociale activisten. Als dat gebeurt is de enige verandering dat het dogma van de homo economicus wordt ingeruild voor dat van die van Karl Marx en zijn hersenloze volgelingen. Dat kan niet de bedoeling zijn.

Paul Verhaegh

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

12 REACTIES

  2. Zou hij rechten ook eenzijdig noemen? En wiskunde? Of zou hij dat rechtlijnig noemen? Piet is een domme man. Maar daar lopen er meer van rond ook op universiteiten. Hij snapt het concept van een universiteit niet. Maar wat wil je studenten moeten zefs nog Nederlands volgen en daar tentamen in doen. Omwille van twee studiepunten.

  3. Het boek “Debunking Economics” veegt de vloer aan met de neoklassieke theorie.

    Nu wist ik al langer dat “moderne” economen niets meer of minder doen dan de overheid excuses voor gewenst (ideologisch of persoonlijk profitabel) beleid te geven, maar dit boek legt haarfijn uit waarom de neoklassieke theorie een broodje aap is. Al is het niet altijd even gemakkelijk leesbaar.

  4. Piet Keizer scoor wel een aantal punten in dit citaat.
    Economische dogmatiek? Beslist.
    Na destabilisering volgt opnieuw evenwicht zoeken en vinden? Beslist.

    In het artikel wordt gesteld dat economie eigenlijk gedragswetenschap is. Dat is een feit. Omdat economie om de verdeling van middelen gaat. Dat gaat verder dan rekensommetjes maken.

    De term rationeel duikt in het artikel op. De een vindt dat iedereen rationeel is, de ander niet. Wat zijn de feiten? Daar komt gedragswetenschap om de hoek kijken.
    Rationeel duidt op ratio, verhouding.
    Zo bezien is iedereen wel rationeel.
    De verhoudingen tussen werkgevers en werknemers liggen vast, in die zin dat de een de ander duidelijk niet is. Gezagsverhouding. Hetzelfde geldt voor wetgever jegens onderworpenen aan wetgeving. Voor werkgevers en werknemers is een zelfstandige (freelancer, ZZP) een wat vreemde eend in de bijt. Voor wetgevers iemand die geen wetten uitschrijft nog aan wetgeving onderworpen wil zijn.

    Is er sprake van rechtlijnigheid op grond van economische dogmatiek? Jawel, ook al wordt daar soms (aan beide kanten van de streep) mee gesjoemeld als dat zo uitkomt. Want hoewel dogma’s hardnekkig gehanteerd worden, zal iedereen proberen spelregels te hacken. Dat kan een gedragswetenschapper bevestigen.

    Conservatieve traditie had volgens dit artikel oog voor de menselijke natuur. Waarom? In hoeverre? Als er emoties ontstaan, waar komen die dan vandaan? Hoe ontstaat creatieve vruchtbaarheid of wordt die juist de kop in gedrukt? Economie kan dan wel de verdeling van middelen willen regelen, maar dan moeten die er wel eerst zijn. En sommige middelen kunnen maar beter niet verdeeld worden, eerder ontmanteld of vernietigd. De dogmatiek van bijv. een wapenwedloop is beslist rationeel (duidt op verhoudingen) maar is niet erg logisch.

    Harrie van Vaore Tjeu [8] reageerde op deze reactie.

  5. Om eventuele discussie in reacties wat sappiger te kunnen maken, zie het artikel In Wiebes’ libertaristisch universum is geen plaats voor geneuzel over solidariteit van een hoogleraar financiële geografie. Inhoudelijk kan het niet los gezien worden van economie en dogmatiek.

    In dat artikel staan links en rechts tegenover elkaar. Voorbeelden van stellingen:
    – Rechts wentelt schaamteloos uitglijders af op gewone mensen.
    – Het huidige economisch systeem draait op rücksichtslose uitbuiting van mens, dier en natuur.
    Links vecht terug door te belasten, te beboeten etc. om solidariteit af te dwingen.
    Links wijst naar rechts als een ideologie die maar niet sterven wil, maar ziet niet onder ogen dat dat omgekeerd ook het geval is.

    Toch zouden links en rechts elkaar kunnen vinden door dogma’s en tradities niet langer als heilige koeien te behandelen. Dat is immers een vorm van voorouderverering, en angst voor het onbekende, ook al wordt het misschien anders genoemd.

    Wat vooral ontbreekt in allerlei schrijfselen is voldoende inzicht in de innerlijke natuur, waardoor het uiteindelijk telkens weer uitdraait op pogingen tot roofbouw plegen. De pure innerlijke natuur van anderen proberen te gebruiken (en misbruiken, uitbuiten) is iets anders dan die eerbiedigen en van daaruit verder gaan.

  6. Als iemand, bijvoorbeeld een politicus, zich vast houdt aan de theorieën van Keynes, zegt dat niets over die theorieën, maar alles over die politicus. Economie is beschrijvend en ja je kunt tijdens het beschrijven iets over het hoofd zien of gezien hebben. De medische wereld beschreef de werkelijkheid ook heel anders na de ontdekking van de microscoop. Met dogmatiek heeft dat niets van doen. Toepassers zijn de dogmatici.

  7. Leveren onze universiteiten nieuwe Newtons en Einsteins af…? zeer zelden, eigenlijk nooit. Leuk weetje is dat Newton de universiteit niet kon bezoeken door de zwarte dood die heerste. Thuis met esoterische kennis aan de slag is gegaan en pas toen met zijn theorieën kwam.

    Einstein idem, die heeft het ook niet geleerd op een universiteit maar kwam buiten de dogmatische indoctrinatie fabriek met zijn theorieën… als het plagiaat verhaal niet waar is wat mij weer niks zou verbazen het is immers een Asjkenazi.

    https://www.youtube.com/watch?v=Uq-FOOQ1TpE

    Luister naar die prachtige mannetje. Het is een wonder dat hij kan presenteren , hij is zwaar autistisch.

    Repeat after me:

    An acre is the area of a rectangle whose length is one furlong and whose width is one chain.

    An acre is the area of a rectangle whose length is one furlong and whose width is one chain.

    An acre is the area of a rectangle whose length is one furlong and whose width is one chain.

    jhon [10] reageerde op deze reactie.

  8. @Nico [4]: volgens mij gaat het in de politiek om “de verdeling van middelen”.
    De economie gaat om het vraagstuk hoe de beschikbare middelen het “best” in te zetten voor een bepaald doel. Dat kan op micro en op macro niveau. Waarbij de invulling van “best” en het doel wederom door de politiek kunnen gebeuren. Ook dan is het geen wetenschap meer, maar op zijn best beleid te noemen.

    Doet me denken aan de reactie van de gevestigde economische orde op de toekenning van de Nobelprijs voor economie aan Ostrom. Niet alleen de eerste vrouw die deze prijs won, maar bovendien met een volstrekt andere economische benadering dan de gevestigde rekenmodellen fetish.

    Harrie van Vaore Tjeu [9] reageerde op deze reactie.
    Nico [11] reageerde op deze reactie.

  11. @Harrie van Vaore Tjeu [8]: Bij mijn weten betreft politiek het organiseren van onderlinge verhoudingen (vandaar wetgeving), wat gevolgen heeft voor economie (verdeling van middelen).

    Politiek duidt bijv. ook op het creëren van groepen. En kan verschillende maatstaven voor die groepen creëren. Wat dan weer economische gevolgen krijgt.

    Het wordt interessanter wanneer je divene economy in aanmerking neemt. Zolang de goden van mening zijn dat de stervelingen nog niet aan hun eisen voldoen, worden ze onderworpen aan een politiek die soms desastreuze economische gevolgen voor hen heeft.

    Een ‘goddelijk spelletje’ kan bijvoorbeeld zijn; dompel ze onder in welvaart, om te kijken wie het verstand erbij kan houden. Na afronding van dat sociaal experiment de volgende; dompel ze onder in crisis om te kijken wie er gekke dingen gaan doen. Katten in het nauw en zo.
    Volgens bepaalde verhalen worden dit soort spelletjes gespeeld vanwege het dogma dat goden het goddelijke recht hebben om te sollen met stervelingen, en ze als vervangbare wegwerpinstrumenten te gebruiken. Hoewel op hun beurt stervelingen ook goden afdanken: “Wat, ik heb offers gebracht en er komt geen zegen uit de trekautomaat? Nou, dan maar door naar een andere god”.

    Je zou zeggen… een goddelijke komedie waarbij sommigen sterven van het lachen. En velen zich onsterfelijk belachelijk mee maken. Hoewel dat overgangsfasen zijn waar hopelijk later met een glimlach op teruggekeken kan worden.

  12. Economie, econoom…. bestaan die echt ?
    Een DGA is een econoom wanneer het gaat om zijn eigen bedrijf. Daar is geen universitaire studie voor nodig. Elke bedrijfstak heeft zijn specifieke eigenschappen.
    Een econoom is een boekhouder die de desbetreffende bedrijfstak begrijpt.
    Maar er zijn geen economen. Waarom dan niet…. kijk naar de enorme schuldenberg van de particulier en bedrijfsleven. Wie zijn dan de adviseurs ? Tja, deze omhooggevallen boekhouders ! Mijn ervaring : boekhouders kan je niet vertrouwen !
    Dogmatiek = elastiek

Comments are closed.